Giáo án Ngữ văn 7 tiết 30: Văn bản Bạn đến chơi nhà - Nguyễn Khuyến

TiÕt: 30	 V¨n b¶n
b¹n ®Õn ch¬i nhµ
 - NguyÔn KhuyÕn -
A/ môc tiªu bµi häc: 
- Hiểu được tình bạn đậm đà thắm thiết của tác giả NK qua một bài thơ Nôm Đường luật thất ngôn bát cú.
- Biết phân tích một bài thơ Nôm Đường luật.	
1. KiÕn thøc:
- Sơ giản về tác giả Nguyễn Khuyến.
- Sự sang tạo trong việc vận dụng thể thơ Đường luật, cách nói hàm ẩn sâu sắc, thâm túy của Nguyễn Khuyến trong bài thơ.
 2. KÜ n¨ng:
- Nhận biết được thể loại của văn bản.
- Đọc – hiểu văn bản thơ Nôm Đường luật thất ngôn bát cú.
- Phân tích một bài thơ Nôm Đường luật.	
 3. Th¸i ®é:
	Tr©n träng t×nh b¹n cao ®Ñp.
 B/ chuÈn bÞ:
	- GV: GA, bảng phụ, ch©n dung NK
	- HS: So¹n bµi
C/ ph­¬ng ph¸p:
 	- H§ c¸ nh©n, HĐ nhóm vµ c¶ líp
	- PP: §äc s¸ng t¹o, nghiªn cøu, t¸i t¹o, gîi t×m ...
 D/ tiÕn tr×nh bµi d¹y:
 1. æn ®Þnh:
	- KiÓm tra sÜ sè: 
 2. KTBC:
 a) C©u hái: §äc thuéc lßng bài thơ "Qua ®Ìo Ngang". ND vµ NT cñabài thơ.
 b) §¸p ¸n: SGK , tr 102 + vë ghi
 3. Bµi míi:
 a) Giíi thiÖu bµi:
	T×nh b¹n lµ 1 trong sè nh÷ng ®Ò tµi cã truyÒn thèng l©u ®êi cña lÞch sö VHVN. Bµi th¬ "B¹n ®Õn ch¬i nhµ" lµ 1 trong nh÷ng BT thuéc thÓ lo¹i hay nhÊt trong ®Ò tµi t×nh b¹n vµ còng lµ thuéc lo¹i hay nhÊt trong th¬ NguyÔn KhuyÕn nãi riªng, th¬ N«m §­êng luËt nãi chung.
 b) C¸c h® d¹y – häc:
H§ cña thÇy
H§ cña trß
ND cÇn ®¹t
 (?) Tr×nh bµy sù hiÓu biÕt cña em vÒ t¸c gi¶? 
GV: Cho HS xem ch©n dung NguyÔn KhuyÕn.
GV bæ sung: ¤ng xuÊt th©n trong 1 gia ®×nh cã truyÒn thèng khoa cö, «ng tæ vµ «ng néi ®· tõng ®ç ®ến tiÕn sÜ. NK kÕ tôc truyÒn thèng gia ®×nh hiÕu häc, th«ng minh häc giái, cuéc ®êi lËn ®Ën tr¶i qua vµi lÇn thi kh«ng ®ç. Sau NguyÔn Th¾ng ®æi thµnh NK. Vµo n¨m 1871 «ng ®ç c¶ 3 k× thi nªn ®­îc vua ban cê biªn "Tam nguyªn Yªn §æ".
HD cách đọc.
GV: §äc mÉu, gäi HS ®äc vµ NX
- Gäi HS gi¶i thÝch c¸c chó thÝch trong SGK
(?)Em cho biết đề tài của bài thơ là gì ?
Bài thơ thuộc thể thơ gì?
C¨n cø vµo ®©u mµ em biÕt ®­îc ®iÒu ®ã ?
NX về bố cục của bài thơ?
GV: Gäi HS ®äc c©u th¬ ®Çu
(?) Côm tõ nµo nãi vÒ thêi gian gÆp gì gi÷a nhµ th¬ víi b¹n ? §ã lµ thêi gian nµo ?
(?) T¸c gi¶ ®· x­ng h« víi b¹n ntn? Em cã NX g× vÒ c¸ch x­ng h« ®ã? §iÒu ®ã cho ta biÕt th¸i ®é cña nhµ th¬ lóc nµy ntn ? 
GV b×nh: Danh tõ "b¸c" ®· ®­îc chuyÓn thµnh ®¹i tõ dïng ®Ó x­ng h«. Lêi th¬ thËt tù nhiªn, nh­ lêi nãi th­êng mµ vÉn to¸t ra t×nh c¶m mõng vui ch©n thµnh cña 1 ng­êi b¹n.
 GV: Gäi HS ®äc nh÷ng c©u th¬ tiÕp theo.
(?) LÏ ra NK ph¶i tiÕp ®·i ntn khi b¹n ®Õn nhµ ?
(?) Nh­ng nhµ th¬ ®· gÆp ph¶i hoµn c¶nh ntn ?
Trong nhµ cña NK cã nhiều thứ nh­ng l¹i ch¼ng cã g× ®Ó ®·i b¹n.
(?) Theo em, t×nh huèng ®ã lµ cã thËt hay do t¸c gi¶ cè t¹o ra ?
(?) ViÖc t¹o ra t×nh huèng ®Æc biÖt ®ã nh»m môc ®Ých g× ?
GV b×nh: C¸i "kh«ng" ®­îc ®Èy ®Õn t¹n cïng lµ "trÇu kh«ng cã" nghÜa lµ kh«ng cã c¶ c¸i tèi thiÓu cho nghi lÔ tiÕp kh¸ch. D©n gian cã c©u "Kh¸ch ®Õn nhµ kh«ng gµ còng vÞt", " MiÕng trÇu lµ ®Çu c©u chuyÖn", "VÎn chi 1 miÕng trÇu cay". 
(?) Ph¶i ch¨ng c¸i nghÌo cña cô Tam nguyªn Yªn §æ ®· nghÌo ®Õn møc ®é nh­ vËy ?
(?) §Ó nãi vÒ hoµn c¶nh khã kh¨n cña m×nh nhµ th¬ ®· sö dông BPNT g× ?
(?) Em cã NX g× vÒ cách lập ý của TG qua câu thơ kết?
(?) Em cã NX g× vÒ lêi th¬ cña t¸c gi¶ qua c©u th¬ ®ã ?
 (?) Côm tõ "ta víi ta" ë ®©y K§ ®iÒu g× ? Cã g× kh¸c so víi côm tõ "ta víi ta" ë BT "Qua ®Ìo Ngang" ?
(?) Qua BT nµy gióp em rót ra bµi häc g× trong viÖc xây dựng 1 t×nh b¹n ®Ñp ?
GV: Gäi HS ®äc ghi nhí
GV: H­íng dÇn HS lµm BT phÇn LT
1 c©u (a)
- ChËm r·i, ung dung, nhÞp 4/3.
- C¨n cø vµo sè c©u, sè ch÷ trong c©u, c¸ch hiÖp vÇn(C1,2,4,6,8), phÐp ®èi(C3-4,5-6)
- 1 câu đầu,6 câu giữa , 1 câu cuối.
- §· bÊy l©u nay -> Cuéc gÆp gì sau thêi gian dµi xa c¸ch.
- Thêi gian kh«ng ®­îc X§ cô thÓ; bÊy l©u lµ bao nhiªu th¸ng n¨m
- B¸c - > C¸ch x­ng h« th©n t×nh.
-Thái độ niÒm në, th©n mËt
- Chu ®¸o, hËu hÜnh ®Î tá tÊm lßng cña m×nh ®èi víi b¹n.
- TrÎ: vắng -> kh«ng cã ng­êi sai b¶o.
- Chî: xa ->kh«ng thÓ mua s¾m.
- Cã: c¸, gµ nh­ng kh«ng thÓ ®¸nh b¾t ®­îc
- Cã: cải, cµ, bÇu, m­íp nh­ng ch­a ®Õn thêi vô.
- Trầu không có.
->Tình huống hẳng có thứ gì để đãi bạn.
- Vì chưa đúng thời điểm
HĐ nhóm
- Cè t¹o ra t×nh huèng ®Æc biÖt
- BÈy cao lªn c¸i t×nh b¹n cao ®Ñp.
- Không nghèo đến như vậy mà chỉ là cách nói ngoa dụ, nói quá lên nhằm mục đích hài hước
- Sáng tạo ra tình huống khó xử và cuối cùng oà ra niềm vui đồng cảm
-> Lêi th¬ hãm hØnh pha chót tù trµo
- Lập ý bất ngờ 
- Q§N: lµ 1 nçi tñi th©n, sù c« ®¬n
- B§CN: sù g¾n bã
- T×nh b¹n đậm đà, thắm thiết 
-> Vô cùng quý gi¸
- Kh«ng v× ®iÒu kiÖn vËt chÊt mµ chñ yÕu lµ ë tÊm lßng ch©n t×nh
- B§CN: ng«n ng÷ ®êi th­êng, méc m¹c
- SPCL: ng«n ng÷ b¸c häc
- C¶ 2 BT ®Òu ®¹t ®Õn ®ộ kÕt tinh, hÊp dÉn.
I- T×m hiÓu chung:
 1. T¸c gi¶: Nguyễn Khuyến (1835-1909), là nhà thơ của làng cảnh Việt Nam.
2. T¸c phÈm:
 - Đề tài: Tình bạn.
- Thể thơ: Thất ngôn bát cú Đường luật.
-Bố cục độc đáo
II- Đọc - hiểu v¨n b¶n:
1. Lời chào b¹n ®Õn ch¬i nhµ:
- Lời chào tự nhiên.
- Thái độ niÒm në, th©n mËt
2. Giãi bày hoàn cảnh sống nghèo với bạn:
- Tác giả cố tạo ra tình huống đặc biệt.
- Nói quá lên nhằm mục đích hài hước và bẩy cao lên tình bạn tốt đẹp.
3. Lời kết về tình bạn:
- Ta víi ta -> Kh¼ng ®Þnh sù g¾n bã.
- Tình bạn đậm đà, thắm thiết, quý hơn của cải vật chất.
III- Tæng kÕt:
*Nghệ thuật:
 - Sáng tạo ra tình huống khó xử và cuối cùng oà ra niềm vui đồng cảm.
- Lập ý bất ngờ 
- Sử dụng ngôn ngữ, thể loại điêu luyện.
 (Ghi nhí SGK - 105)
IV- LuyÖn tËp
4. Cñng cè:
- Nhắc lại nội dung và nghệ thuật của bài thơ?
- Vì sao NK được gọi là nhà thơ làng cảnh Việt Nam
 5. H­íng dÉn HS häc vµ chuÈn bÞ bµi:
 	- Häc ghi nhí, häc TL BT, lµm hÕt BT- §äc phÇn ®äc thªm
- PT ND vµ NT cña VB
- CBB : ViÕt bµi tËp lµm v¨n sè 2