Bài giảng môn học Lịch sử lớp 7 - Bài 13: Nước đại việt ở thế kỷ XIII

CHƯƠNG III
NƯỚC ĐẠI VIỆT THỜI TRẦN (THẾ KỶ XIII - XIV)
Ngày soạn: 31/10/2010
Ngày giảng: 02/11/2010
Bài 13 
NƯỚC ĐẠI VIỆT Ở THẾ KỶ XIII
Tiết 22
I. NHÀ TRẦN THÀNH LẬP
I. Mục tiêu bài học:
1. Kiến thức:
- Nhận biết được bối cảnh thành lập triều đại nhà Trần.
- Nhận biết được những nét chính về bộ máy nhà nước thời Trần.
- Nhận biết được những nét chính về pháp luật thời Trần. 
2. Kỹ năng:
- Nhận xét, so sánh đối chiếu.
3. Tư tưởng:
- Tinh thần đấu tranh bất khuất, chống áp bức bóc lột và tinh thần sáng tạo trong xây dựng đất nước. Lòng yêu nước, tự hào dân tộc, biết ơn tổ tiên và ý thức kế thừa truyền thống dân tộc trong công cuộc xây dựng và bảo vệ tổ quốc.
II. Chuẩn bị: 
-Giáo viên: Sơ đồ bộ máy quan lại Thời Trần.
-Học sinh: Học bài cũ và chuẩn bị bài theo yêu cầu.
III. Phương pháp:
Vấn đáp, thảo luận, nêu vấn đề, đối hiếu, so sánh.
	IV. Tổ chức dạy học: 
	1. Ổn định tổ chức: (1’)
	2. Kiểm tra đầu giờ: (1’)
 *Giới thiệu bài: 
Thời đại nhà Lý sau khi chống giặc Tống, rất quan tâm chăm lo phát triển đất nước => Đạt được một số thành tựu quan trọng. Đến thế kỷ XII Nhà Lý đi xuống => Nhà Trần lên thay. Vậy nhà Lý sụp đổ như thế nào? Nhà Trần củng cố chế độ phong kiến tập quyền ra sao? 
Chúng ta cùng tìm hiểu bài học hôm nay. 
3. Tiến trình tổ chức các hoạt động: (40’)
HĐ của thày và trò
Nội dung kiến thức
HĐ 1: Nhà Lý sụp đổ: (16’)
*Mục tiêu: Nhận biết được cuối thế kỷ XII quan lại Nhà Lý ăn chơi xa đoạ, không chăm lo đến đời sống nhân dân. Hạn hán lụt lội xảy ra liên miên, nhân dân khổ cực, nhiều nơi nổi dậy đấu tranh. Nhà Trần thành lập.
*Nhà Lý lên ngôi vào thời gian nào?
- 1009 trải qua 8 đời Vua Lý đến đời thứ 9 ngày càng suy yếu trầm trọng.
*H/S đọc SGK mục 1 trang 50
Nguyên nhân nào dẫn đến nhà Lý suy yếu như vậy? 
- Quan lại ăn chơi xa xỉ. 
- Chính quyền không quan tâm đến đời sống của nhân dân. 
H/S đọc đoạn in nghiên “Bấy giờ ....”
Việc làm trên của Vua quan nhà Lý đã dẫn đến hậu quả gì?
- Lụt lội, hạn hán, mất mùa xảy ra ...
- Dân nghèo phải bán con đi làm nô tỳ => Bỏ vào chùa kiếm sống.
* Một số thế lực phong kiến ở các địa phương, đánh giết lẫm nhau chống lại triều đình.
Một số nước phía nam thỉnh thoảng đem quân cướp phá Đại Việt => Nhà Lý ngày càng khó khăn.
Trước tình hình khó khăn đó Nhà Lý đã làm gì? 
- Dựa vào thế lực nhà Trần chống lại các lực lượng nổi loạn.
- Nhân cơ hội đó nhà Trần buộc Vua Lý phải nhường ngôi cho Trần Cảnh (Trần Cảnh là chồng của Lý Chiêu Hoàng )
Cuối thế kỷ XII quan lại Nhà Lý ăn chơi xa đoạ, không chăm lo đến đời sống nhân dân.
- Hạn hán lụt lội xảy ra liên miên, nhân dân khổ cực, nhiều nơi nổi dậy đấu tranh.
- Tháng 12 năm 1226 Lý Chiêu Hoàng nhường ngôi cho Trần Cảnh.
HĐ 2: Nhà Trần củng cố chế độ phong kiến tập quyền: (13’)
*Mục tiêu: Nhận biết được sau khi dẹp loạn nhà Trần xây dựng bộ máy nhà nước, tổ chức lại đội ngũ quan lại.
* H/ S đọc mục 2 trang 51
Sau khi lên nắm chính quyền, nhà Trần đã làm gì? 
- Dẹp yên rối loạn.
- Xây dựng bộ máy nhà nước.
*Bộ máy nhà nước Thời Trần được tổ chức như thế nào?
- Theo chế độ quân chủ TW tập quyền gồm 3 cấp. 
+ Triều đình.
+ Các đơn vị hành chính trung gian.
+ Các cấp hành chính cơ sở.
GV: Đứng đầu triều đình là vua. Các Vua thường truyền ngôi sớm cho con và xưng là Thái Thượng Hoàng.
- Các chức đại thần văn võ do người họ Trần nắm giữ.
- Cả nước chia làm 12 lộ. Đứng đầu là Chánh Phó An Phủ xứ dưới lộ là phủ do chi phủ cai quản. Châu huyện do các tri chân, tri huyện trông coi, dưới cùng là xã do dân bầu ra.
Em có nhận xét gì về tổ chức hệ thống quan lại Thời Trần ? 
- Có quy củ, đầy đủ hơn .
GV: Nhà Trần đặt thêm một số chức quan như:
 - Quốc sử viện, Thái y viện...
 - Hà đê xứ: Trông coi sửa chữa đê điều.
 - Khuyến nông xứ: Chăm lo khuyến khích sản xuất.
- Đồn điền xứ: mộ người đi khai hoang.
Bộ máy nhà nước được tổ chức theo chế độ quân chủ TW tập quyền, được phân gồm 3 cấp.
- Đặt thêm một số chức quan: Quốc sử viện, Thái y viện, Hà đê xứ, Khuyến nông xứ, Đồn điền xứ.
HĐ 3: Pháp luật thời trần: (11’)
*Mục tiêu: So sánh sự giống và khỏc nhau giữa luật phỏp thời Trần so với thời Lý.
*Giảng: Thời Trần nhà nước rất trú trọng sửa sang luật pháp và đã ban hành bộ luật mới là quốc triều hình luật.
Nhận xét hình luật thời trần và hình luật thời Lý? 
*Đọc lại bộ luật hình thư thời Lý đã học
- Hình luật thời Trần bổ xung: 
+ Xác nhận và bảo vệ quyền tư hữu tài sản. 
+ Quy định cụ thể việc mua bán ruộng đất. 
*GV: Nhà Trần đặt cơ quan thẩm hình viện để xét sử, kiện cáo. 
- Vua vẫn để chuông ở thềm điện cho dân đến kêu oan khi cần.
- Sự cách biệt giữa vua quan và dân chưa sâu sắc. 
Ban hành bộ luật mới gọi là Quốc triều thống chế, sau sửa và bổ xung thành quốc triều hình luật.
- Đặt cơ quan thẩm hình viện để xử kiện 
	4. Củng cố: (2’)
	- Nhà Trần được thành lập trong hoàn cảnh nào?
	- Bộ máy nhà nước thời trần có nét khác gì so với thời Lý?
	5. HD học bài: (1’)
	- Đọc lại SGK. Học theo câu hỏi SGK.
	- Vẽ sơ đồ máy nhà nước thời Trần.
	- Đọc và trả lời các câu hỏi trong phần II của bài.
Ngày soạn: 02/11/2010
Ngày giảng: 04/11/2010 
Bài 13 
NƯỚC ĐẠI VIỆT Ở THẾ KỶ XIII
Tiết 23
II. NHÀ TRẦN XÂY DỰNG QUÂN ĐỘI VÀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ
I. Mục tiêu bài học:
1. Kiến thức:
- Trình bày được những nét chính về tình hình quân đội thời Trần.
- Nhận biết và trình bày được những nét chính về sự phục hồi và phát triển kinh tế của đất nước ta dưới thời Trần.
2. Kỹ năng:
- Sử dụng bản đồ, lược đồ, phương pháp so sánh đối chiếu.
2. Tư tưởng:
- Lòng yêu nước, tự hào dân tộc, biết ơn tổ tiên và ý thức thừa kế truyền thống dân tộc trong công cuộc xây dựng và bảo vệ tổ quốc.
II. Chuẩn bị:
- Giáo viên: Hình 27+28 SGK phóng to.
- Học sinh: Học bài cũ và chuẩn bị bài mới.
III. Phương pháp:
Vấn đáp, thảo luận, đối hiếu, so sánh.
	IV. Tổ chức dạy học: 
	1. Ổn định tổ chức: (1’)
	2. Kiểm tra đầu giờ: (5’)
	 CH- Pháp luật thời Trần có đặc điêmt gì ?
	 TL - Hình luật thời Trần bổ xung thêm so với thời Lý: 
+ Xác nhận và bảo vệ quyền tư hữu tài sản. 
+ Quy định cụ thể việc mua bán ruộng đất. 
*Giới thiệu bài: Bên cạnh việc tăng cường củng cố nhà nước quân chủ TW tập quyền vững mạnh, nhà trần còn tập trung xây dựng quân đội củng cố quốc phòng và phát triển kinh tế đất nước. Các việc làm đó đã mang lại kết quả gì? Chúng ta cùng tìm hiểu bài hôm nay.
3. Tiến trình tổ chức các hoạt động: (36’)
HĐ của thày và trò
Nội dung kiến thức
HĐ 1: Nhà Trần xây dựng quân đội và củng cố quốc phòng: (18’)
*Mục tiêu: Nhận biết được quân đội nhà trần gồm có cấm quân, quân địa phương với chủ trương quân cốt tinh nhuệ không cần nhiều.
*H.S đọc SGK mục 1- trang 52
Vì sao khi mới thành lập, nhà Trần rất quan tâm tới xây dựng quân đội và củng cố quốc phòng?
- Vì nước ta luôn luôn đứng trước nguy cơ xâm lược của nước ngoài.
(Thời kỳ này Mông - Nguyên đang mở rộng xâm lược nước ta)
Về quân đội nhà trần được tổ chức như thế nào?
- Cấm quân: Quân bảo vệ kinh thành nhà Vua, nhà Trần chỉ chọn trai tráng khủe mạnh dòng họ nhà Trần.
- Quân các Lộ: + Ở đồng bằng gọi là Chính Binh
 + Ở miền núi gọi là phiên binh.
Vì sao nhà Trần chỉ kén trọn những thanh liên trai tráng ở dòng họ nhà Trần vào Cấm quân ?
-Vì để tăng độ tin cậy trong việc bảo vệ vua và triều đình.
Quân đội nhà Trần được tổ chức tuyển dụng theo chính sách và chủ trương nào?
- Chủ trương: Quân cốt tinh không cốt đông.
- Chính sách: Ngụ binh ủ nông (tiếp tục chính sách củ thời lý).
* Nhà nước ta dưới thời Trần rất chuộng võ nghệ, lò vật mở ra khắp nơi. Quân đội được học tập binh pháp, luyện tập võ nghệ, chọn lính thiên về giới võ nghệ. (H.S quan sát cho ý kiến nhận xét H27 SGK trang 52)
Bên cạnh việc sử dụng quân đội nhà Trần làm gì để củng cố quốc phòng?
- Cử các tướng giỏi chốt giữ những vị chí hiểm yếu.
- Vua trực tiếp tuần tra việc phòng bị.
- Quân đội ở nhà trần gồm có cấm quân và quân ở các Lộ.
+ Cấm quân: Để bảo vệ kinh thành và chiều đình nha vua.
+ Quân các Lộ: Để bảo vệ các địa phương.
- Quân đội cốt tinh nhuệ không cốt đông.
- Luôn cử các tướng giói chốt giữ những nơi hiểm yếu quan trọng.
HĐ 2: Phục hồi và phất triển kinh tế: (18’)
*Mục tiêu: Nhận biết được việc phục hồi của nền kinh tế nông nghiệp, thủ công, thương nghiệp nước ta dưới thời Trần.
*HS đọc nội dung mục 2 SGK.
Để phục hồi và phát triển kinh tế nhà Trần chủ chương và thực hiện những biện pháp gì?
- Về nông nghiệp: Đẩy mạnh khai hoang, mở rộng diện tích đắp đê phòng lụt, lạo vét kênh mương.
*H.S đọc hai đoạn in nghiêng SGK trang 53
Em có nhận xét gì về chủ chương phát triển nông nghiệp của nhà Trần ?
- Chủ chương: Phù hợp, kịp thời để phát triển nông nghiệp.
*Giải thích: Điền trang, ruộng đất tư của quý tộc, vương hầu thời trần do khai hoang mà có
Nền kinh tế nông nghiệp phát triển có tác dụng như thế nào đến tình hình thủ công nghiệp và thương nghiệp?
- Các sưởng thủ công nhà nước chuyên sản xuất đồ gố, dệt, chế tạo vũ khí....các ngành nghề như: Đúc đồng, làm giấy...
*HS quan sát H 28-trang 54 nhận xét
Ấm gốm.
- Các làng xã, chợ mọc lên nhiều nơi. (Các phường)
- Nông nghiệp: Chủ chương việc khai hoang, đắp đê, nạo vét kênh mương.
- Kết quả: Nông nghiệp nhanh chónh được phục hồi và phát triển.
- Thủ công nghiệp ngành nghề thủ công truyền thống phát triển.
- Thương nghiệp cũng rất phát triển: như ở cửa hội thống (Nghệ An) Vân Đồn (Quảng Ninh)
4. Củng cố: (2’)
- Các chủ chương biện pháp xây dựng quân đội củng cố quốc phòng của nhà Trần?
- Nhà Trần đã làn gì để phục hồi và phát triển sau những năm suy thái củ nhà Lý?
5. HD học bài: (1’)
- H.S đọc và học theo câu hỏi sgk trang 54.
- Chuẩn bị bài sau: Đọc trước nội dung bài, trả lời các câu hỏi ở mỗi mục và cuối bài học.