Bài giảng môn học Lịch sử lớp 9 - Tuần 16 - Tiết 16 - Bài 14: Việt Nam sau chiến tranh thế giới thứ nhất (tiếp)

Tuần:16 Ngày soạn: 07/12/2011 
Tiết :16 Ngày dạy : 09/12/2011
Phần II : LỊCH SỬ VIỆT NAM (1919-NAY)
Chương II : VIỆT NAM TRONG NHỮNG NĂM (1919-1930)
Bài 14. VIỆT NAM SAU CHIẾN TRANH THẾ GIỚI THỨ NHẤT.
I.MỤC TIÊU BÀI HỌC : Giúp HS nắm được:
1.Kiến thức:
-Nguyên nhân, mục đích, đặc điểm, nội dung của chương trình khai thác thuộc địa lần thứ hai của TD Pháp.
-Những thủ đoạn thâm độc về chính trị-văn hoá-giáo dục nhằm phục vụ công tác khai thác.
-Tình hình phân hoá xã hội và thái độ chính trị, khả năng cách mạng của các giai cấp.
-Tích hợp tư tưởng Hồ Chí Minh.
-Tích hợp giáo dục môi trường.
2.Kĩ năng :
-Rèn luyện cho HS kĩ năng quan sát lược đồ, tập phân tích, đánh giá sự kiện lịch sử.
3.Thái độ:
-Giáo dục cho HS lòng căm thù thực dân Pháp với những chính sách bóc lột thâm độc, xảo quyệt của chúng và sự đồng cảm với những vất vả, cơ cực của người lao động dưới chế độ thực dân phong kiến. 
II.CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH:
1.Giáo viên:
-Tư liệu lịch sử 9, lược đồ “nguồn lợi của TB Pháp ở Việt Nam trong cuộc khai thác lần thứ hai”, tranh ảnh về cuộc khai thác lần thứ hai và đời sống cơ cực của nhân dân.
2.Học sinh:
-Đọc và soạn bài theo các câu hỏi hướng dẫn, quan sát kênh hình, sưu tầm tranh ảnh về tình cảnh của nhân dân ta trong cuộc khai thác thuộc địa của Pháp.
 III.HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC :
1.Ổn định tổ chức :1’ 
-Kiểm tra sĩ số, vệ sinh, ánh sáng phòng học, tác phong của học sinh.
2.Kiểm tra bài cũ : 4’
a.Câu hỏi:
+ Nội dung chủ yếu của lịch sử thế giới từ 1945 đến nay?
b. Đáp án:
-Nội dung: 
a.Sau CTTG thứ hai, hệ thống XHCN được hình thành.
b.Phong trào giải phóng dân tộc ở châu Á, Phi, Mĩ-la-tinh (1945-nay).
c.Sự phát triển của các nước tư bản chủ yếu Mĩ, Nhật Bản, Tây Âu.
d.Quan hệ quốc tế từ sau năm 1945 đến nay.
đ.Sự phát triển của 
cách mạng khoa học-kĩ thuật lần thứ hai và ý nghĩa của nó.
3.Giảng bài mới : 
a.Giới thiệu bài mới 1’:
Chiến tranh thế giới thứ nhất kết thúc, Pháp rút ra khỏi cuộc chiến tranh với tư thế oai hùng của kẻ thắng trận, song nền kinh tế Pháp cũng bị thiệt hại nặng nề. Để bù đắp những thiệt hại đó, thực dân Pháp tăng cường khai thác ở các thuộc địa trong đó có Đông Dương và Việt Nam. Để hiểu rõ nguyên nhân, mục đích, nội dung, đặc điểm của cuộc khai thác lần 2 của Pháp và những tác động của nó như thế nào? → Bài 14 (bài đầu tiên của ch/trình lịch sử VN lớp 9,LSVN hiện đại). 
 b.Dạy và học bài mới : (39’)
T/g
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
Kiến thức
12’
Hoạt động 1: Tìm hiểu nguyên nhân, mục đích nội dung, đặc điểm của chương trình khai thác thuộc địa lần thứ hai của Pháp.
I. Chương trình khai thác lần thứ hai của thực dân pháp.
1.Nguyên nhân: 
- Phaùp bò chieán tranh taøn phaù naëng neà, kinh teá kieät queä.
2.Mục đích
- Buø ñaép thieät haïi do chieán tranh gaây ra.
2.Nội dung khai thác.
-Noâng nghieäp: Taêng cöôøng ñaàu tö voán, chuû yeáu laø ñoàn ñieàn cao su.
-Coâng nghieäp: Taêng cöôøng khai thaùc moû vaø moät soá ngaønh coâng nghieäp nheï.
-Thöông nghieäp: Ñaùnh thueá naëng haøng hoaù caùc nöôùc nhaäp vaøo nöôùc ta, taêng vieäc nhaäp khaåu haøng hoaù cuûa Phaùp.
-Giao thoâng vaän taûi: Ñaàu tö phaùt trieån ñöôøng saét.
-Taøi chính : Naém ñoäc quyeàn ngaân haøng Ñoâng Döông.
-Ngoaøi ra chuùng coøn taêng cöôøng boùc loät baèng thueá khoaù naëng neà.
4.Đặc điểm:
-Diễn ra với tốc độ và qui mô lớn chưa từng thấy từ trước tới nay.
5.Tác động: 
- Kinh teá nöôùc ta thay ñoåi, nhöng leä thuoäc vaøo kinh teá Phaùp.
-Yêu cầu học sinh làm việc với sách giáo khoa.
-Vì sao Pháp tiến hành khai thác và bóc lột nhân dân VN ?
-Cuộc khai thác này nhằm mục đích gì?
-Pháp là con nợ lớn nhất của Mĩ, năm 1920 nợ lên đến 300 tỉ frăng, trong khi đó Pháp lại bị thiêu huỷ hàng chục tỉ frăng, mất thị trường đầu tư lớn ở Nga.
-Chöông trình khai thaùc laàn thöù hai cuûa Phaùp taäp trung vaøo nhöõng lónh vöïc naøo?
(Keå teân caùc lónh vöïc khai thaùc cuûa Phaùp)
-Về nông nghiệp, Pháp thực hiện biện pháp gì?
GV: Yêu cầu HS đọc đoạn ghữ nhỏ trong SGK Tr 55 - 56
+ Về công nghiệp, Pháp thực hiện chủ trương gì ?
-Năm 1919 khai thác được 665.000 tấn than.
-Năm 1929 là 1.970.000 tấn.
-Khai thác thiết tăng 3 lần.
+Tại sao TDP chỉ chú trọng xây dựng các cơ sở công nghiệp nhẹ? 
+ Vì sao, pháp chú trọng đầu tư vào đồn điền cao su và khai thác mỏ than ?
+ Về thương nghiệp, Pháp thực hiện chính sách gì ? 
+Vì sao Pháp đánh thuế nặng hàng hóa các nước vào Việt Nam? 
(Để Pháp nắm chặt thị trường). 
+ Về giao thông vận tải, Pháp làm gì ?
+ Vì sao, Pháp quan tâm đầu tư cho giao thông rất nhiều ?
+ Về ngân hàng, Pháp có chính sách nào ?
+ Ngoài những nội dung trên, Pháp còn khai thác và bóc lột bằng cách nào khác?
GV: Tổ chức thảo luận nhóm (4 nhóm)
+ So với lần 1 cuộc khai thác lần 2 có gì khác, kinh tế Việt Nam thay đổi như thế nào ?
+Cuộc khai thác thuộc địa lần hai của Pháp đã tác động như thế nào đối với nền K.tế VN?
GV:Giáo dục môi trường
-Chuyển ý.
 Cuộc khai thác thuộc địa lần hai với qui mô, tốc độ lớn, tấn công toàn diện vào nước ta → K.tế VN có bước phát triển nhất định ( ngoài ý muốn của TDP), nhưng lệ thuộc Pháp → Tất cả điều đó đã kéo theo sự thay đổi về ch/trị, VH- xã hội. 
-Đọc sách giáo khoa
CVì:
-Sau chiến tranh thế giới thứ nhất kết thúc, pháp là nước thắng trận nhưng đất nước bị chiến tranh tàn phá nặng nề, nền kinh tế bị kiệt quệ
CMục đích.
-Tư bản độc quyền Pháp tăng cường bóc lột nhân dân lao động trong nước và thuộc địa để bù đắp vào thiệt hại do chiến tranh gây ra
C-Caùc lónh vöïc Phaùp taäp trung ñaàu tö, khai thaùc laø: Noâng nghieäp, coâng nghieäp, thöông nghieäp, GTVT, taøi chính. Trong ñoù troïng taâm laø noâng nghieäp vaø coâng nghieäp khai khoaùng.
C-Noâng nghieäp :Taêng cöôøng ñaàu tö voán vaøo noâng nghieäp ví duï naêm 1924-1930 voán ñaàu tö taêng gaáp 6 laàn (1898-1918), ñaëc bieät laø cao su nhieàu coâng ti cao su ra ñôøi, dieän tích cao su töø 15 ngaøn heùc ta naêm 1918 taêng leân 120 ngaøn heùc ta.
C-Môû theâm moät soá cô sôû coâng nghieäp nheï nhö deät Nam Ñònh, röôïu Haø Noäi, nhaø maùy xay xaùt Chôï Lôùn, taêng cöôøng khai thaùc moû chuû yeáu laø moû than.
C-Pháp không muốn công nghiệp phát triển ( đặc biệt là công nghiệp nặng) nhằm cột chặt kinh tế Việt Nam vào kinh tế Pháp và biến việt Nam thành thị trường độc chiếm của tư bản Pháp
C-Vì: Ñaây laø maët haøng maø thò tröôøng Phaùp vaø theá giôùi coù nhu caàu lôùn.
C-Ñaùnh thueá naëng vaøo haøng hoaù caùc nöôùc nhaäp vaøo nöôùc ta, chuû yeáu laø haøng cuûa Trung Quốc vaø Nhật Bản, taêng cöôøng ñöa haøng Phaùp vaøo nöôùc ta.
-Xuaát khaåu luùa gaïo vaø saûn phaåm coâng nghieäp nheï.
C-Để Pháp nắm chặt thị trườngViệt Nam
C-Ñaàu tö phaùt trieån ñöôøng saét xuyeân Ñoâng Döông.
C-Ñeå thuaän lôïi cho vieäc chuyeân chôû haøng hoaù veà nöôùc vaø ñem quaân ñi ñaøn aùp caùch maïng.
C-Naém ñoäc quyeàn ngaân haøng Ñoâng Döông
-Naém huyeát maïch neàn kinh teá Ñoâng Döông.
C-Khai thaùc, boùc loät baèng thueá khoaù, ñaëc laø nhieàu loaïi thueá voâ lí, naëng neà nhö thueá muoái, thueá thuoác phieän, thueá röôïu.
C-Thảo luận và báo cáo kết quả
+ Diễn ra với tốc độ và qui mô lớn chưa từng thấy từ trước tới nay.
-Haïn cheá phaùt trieån CN naëng, taêng cöôøng thuû ñoaïn vô veùt, boùc loät, taêng cöôøng ñaàu tö voán, kó thuaät.
-Môû roäng saûn xuaát để kiếm lôøi.
* Tác động: kinh tế Việt Nam biến đổi nhưng lệ thuộc Pháp, VN trở thành thị trường độc chiếm của tư bản Pháp. 
8’
Hoạt động 2: Sự thâm độc của TDP trong các ch/sách ch/trị, văn hóa, giáo dục.
II.Các chính sách chính trị, văn hoá, giáo dục.
1. Về chính trị:
- Thi hành chính sách chia để trị: 
- Triệt để lợi dụng bộ máy địa chủ cường hào ở nông thôn.
2. Văn hóa, giáo dục:
.- Thi hành chính sách văn hóa nô dịch, ngu dân.
 - Trường học mở rất hạn chế.
 - Xuất bản sách báo tuyên truyền chính sách “khai hóa” của thực dân Pháp.
¨Mục đích: nhằm nô dịch lâu dài nhân dân Việt Nam.
GV:- Gọi HS đọc mục II
? Sau Chiến tranh thế giới thứ nhất, thực dân Pháp đã thi hành những thủ đoạn chính trị như thế nào?
- Nhận xét, bổ sung và kết luận HS trả lời câu hỏi, ghi bảng
-Về văn hóa, giáo dục, TDP đã thực hiện những thủ đoạn gì?
- Nêu vài số liêu:
+ Niên khóa 1922-1923 Việt Nam có 3039 trường Tiểu học, 7 trường Cao đẳng tiểu học, 2 trường trung học, tổng số sinh viên các trường cao đẳng: 436 người.
+ Năm 1929-1930: số sinh viên là 551 người.
-Mục đích của các thủ đoạn đó? Liên hệ: Tác phẩm“Tắt đèn”(Ngô Tất Tố)
-Chuyển ý.
Các chính sách đó nhằm phục vụ đắc lực cho chính sách khai thác của chúng → Tác động lớn đến XH VN: XH bị phân hóa→ (III). 
HS đọc mục II
C-Nắm mọi quyền hành, cấm đoán mọi quyền tự do dân chủ, vừa đàn áp, vừa khủng bố, vừa dụ dỗ, vừa mua chuộc thâm độc nhất là chính sách “Chia để trị”
- Triệt để lợi dụng bộ máy địa chủ cường hào ở nông thôn.
C-Về văn hóa, giáo dục: 
 - Thi hành chính sách văn hóa nô dịch, ngu dân.
 - Trường học mở rất hạn chế.
 - Xuất bản sách báo tuyên truyền chính sách “khai hóa” của thực dân Pháp.
C-Củng cố bộ máy cai trị ở thuộc địa –mà sợi chỉ xuyên suốt là ch/sách VH nô dịch, đào tạo tay sai phục vụ cho chúng, ngu dân để dễ bề thống trị.
12’
Hoạt động 3 : Thái độ ch/trị và khả năng cách mạng của các giai cấp trong XHVN.
III. Xã hội Việt Nam phân hoá:
1. Giai cấp địa chủ phong kiến:
+ Làm tay sai cho Pháp và áp bức bóc lột nhân dân.
+ Một bộ phận nhỏ yêu nước.
2. Giai cấp tư sản:
+ Tầng lớp tư sản mại bản: có quyền lợi gắn chặt với ĐQ, làm tay sai cho Pháp.
+ Tầng lớp tư sản dân tộc ít nhiều có tinh thần dân tộc (cải lương dễ thỏa hiệp).
3. Giai cấp tiểu tư sản:
+ Bị Pháp chèn ép, bạc đãi, đời sống bấp bênh.
+ Bộ phận trí thức có tinh thần hăng hái cách mạng.
4. Giai cấp nông dân:
+ Chiếm 90% dân số, bị bóc lột nặng nề, bị bần cùng hóa.
+ Là LL hăng hái và đông đảo nhất của CM.
5. Giai cấp công nhân:
+ Hình thành từ đầu TK XX, phát triển nhanh cả về số lượng và chất lượng, sống tập trung.
+ Bị 3 tầng áp bức: ĐQ, PK, TS.
+ Có quan hệ gắn bó với nông dân.
* Là lực lượng tiên phong và lãnh đạo cách mạng. 
-Xã hội Việt Nam phân hoá sâu sắc ngoài những giai cấp cũ (G/c địa chủ, phong kiến và g/c nông dân) còn xuất hiện những giai cấp mới.(G/c tư sản, g/c công nhân: nhất là công nhân đồn điền)
+ Đặc điểm, thái độ chính trị và khả năng cách mạng của giai cấp địa chủ phong kiến? 
-Địa chủ thời kì này chiếm khoảng 7% dân số nhưng chiếm hơn 50% diện tích canh tác, nông dân chỉ chiếm 42% mà thôi.Đó là những cơ sở tạo nên thế lực kinh tế, đồng thời là công cụ bóc lột của giai cấp này đối với nông dân.
+ Giai cấp Tư sản Việt Nam ra đời và phát triển như thế nào ? 
+ Thái độ chính trị ra sao?
-Thế lực kinh tế của tư sản Việt Nam còn rất yếu, tổng số vốn chỉ bằng 5% vốn của tư bản nước ngoài, tư sản Việt Nam chiếm 0.1 % dân số, bạc nhược về chính trị
+ Thế nào là tư sản dân tộc và tư sản mại bản ?
GV: Giải thích tư sản mại bản và tư sản dân tộc
*Tư sản mại bản:Tư sản mại bản chỉ những cá nhân hoặc nhóm thương gia làm trung gian với các thế lực nước ngoài buôn bán tài nguyên, quyền lợi của nhân dân quốc gia để thủ lợi riêng. Tự họ không thể kinh doanh làm giàu theo phương cách tư bản. Họ cần dựa vào thế lực của đế quốc bên ngoài để làmgiàu.
+ Tầng lớp Tiểu tư sản ra đời và phát triển như thế nào? 
+Thái độ chính trị ra sao ? 
+ Giai cấp nông dân Việt Nam có gì thay đổi? Thái độ chính trị ra sao ?
+ Giai cấp công nhân Việt Nam ra đời như thế nào? Có những đặc điểm gì ?
-Bộ phận đông nhất là công nhân đồn điền 36,8%.
-Chịu 3 tầng áp bức bóc lột của đế quốc, phong kiến và tư sản người Việt.
-Gần gũi nới nông dân.
-Kế thừa truyền thống yêu nước, anh hùng bất khuất.
GV: Nhấn mạnh vai trò của giai cấp công nhân đối với cách mạng Việt Nam
GV:Dưới tác động của chương trình khai thác thuộc địa lần hai của TDP, k.tế VN phát triển ở mức độ nhất định (ngoài ý muốn chủ quan của TDP). Điều đó đã làm cho XH VN bị phân hóa sâu sắc: có 5 giai cấp với thái độ chính trị và khả năng cách mạng khác nhau.
C-Caáu keát chaët cheõ vôùi TD Phaùp, chieám ñoaït ruoäng ñaát, taêng cöôøng aùp böùc boùc loät nhaân daân.
-Tuy nhieân cuõng coù moät boä phaän nhoû yeâu nöôùc
C-Giai caáp tö saûn Vieät Nam ra ñôøi sau chieán tranh, luùc ñaàu laø tieåu chuû, thaàu khoaùn, ñaïi lyù cho Tö baûn, khi giaøu leân hoï töï ñöùng ra kinh doanh.
-Tö saûn VN phaân hoaù laøm 2 boä phaän : Tö saûn maïi baûn vaø tö saûn daân toäc.
C*Tư sản mại bản:Caâu keát vaø laøm tay sai cho Phaùp
*Tö saûn daân toäc:- Coù tinh thaàn choáng ñeá quoác, phong kieán nhöng deã thoûa hieäp
C-Taàng lôùp Tieåu tö saûn ngaøy caøng ñoâng veà soá löôïng(Trí thöùc, sinh vieân, hoïc sinh, bò khinh mieät, cheøn eùpdeã thaát nghieäp) nhöng bò baïc ñaõi, cheøn eùp, khinh reû, ñôøi soáng baáp beânh
C-Coù tinh thaàn haêng haùi caùch maïng-> Laø löïc löôïng quan troïng cuûa caùch naïng
C-Chieám 90% daân soá nhöng bò TD Phaùp vaø PK aùp böùc, boùc loät naëng neà.
-Hoï bò baàn cuøng hoaù vaø phaù saûn treân quy moâ lôùn.
-Hoï laø löïc löôïng haêng haùi ñoâng ñaûo nhaát cuûa caùch maïng.
C-Giai caáp coâng nhaân ra ñôøi ngay tröôùc chieán tranh, phaùt trieån nhanh choùng trong cuoäc khai thaùc laàn thöù hai caû veà soá löôïng vaø chaát löôïng.
-Leân naém quyeàn laõnh ñaïo caùch maïng.
5’
Hoạt động 4: Củng cố và hướng dẫn học tập về nhà.
µ Củng cố:
GV: Yêu cầu học sinh làm bài tập sau:
Hãy khoanh tròn chữ cái đầu câu mà em cho là đúng.
Bài 1:Mục đích của cuộc khai thác thuộc địa lần thứ hai của Pháp ở Việt Nam?
A.Cần bù đắp thiệt hại trong Chiến tranh thế giới thứ nhất
B.Phát triển kinh tế cho Việt Nam.
C.Phục vụ Chiến tranh thế giới lần thứ nhất.
D.Xây dựng công nghiệp nặng ở Việt Nam.
Bài 2: Pháp tăng cường đầu tư vào những lĩnh vực nào trong cuộc khai thác lần thứ hai ở Việt Nam?
A.Công nghiệp chế tạo máy
B.Công nghiệp khai mỏ và trồng cao su
C.Trồng cây cao su
D.Trồng lúa
Bài 3: Hãy cho biết chính sách cai trị của Pháp ở Đông Dương trong cuộc khai thác thuộc địa lần thứ hai?
A.Chuyên chế triệt để
B.Vẫn để vua quan triều Nguyễn còn quyền lực ở miền Trung
C.Nhân dân Việt Nam có quyền tự do ngôn luận
D.Tiếp tục chính sách cai trị cũ nhưng còn sử dụng triệt để bộ máy cường hào ở nông thôn để cai trị.
Bài 4:Về văn hoá – giáo dục, Pháp thi hành chính sách như thế nào?
A.Khai hoá dân tộc Việt Nam
B.Pháp – Việt đề huề
C.Văn hoá nô dịch
D.Phát triển văn hoá truyền thống
µ Hướng dẫn học tập về nhà:
-Về nhà học bài cũ theo các câu hỏi sau và làm các bài tập trong sách giáo khoa.
+ Chương trình khai thác lần thứ hai của TD Pháp ở Việt Nam?
+ Chính sách chính trị, văn hoá, giáo dục của Pháp ở Việt Nam?
+ Đặc điểm, thái độ chính trị của các giai cấp ở Việt Nam?
Dựa vào kiến thức vừa học để trả lời:
CA.Cần bù đắp thiệt hại trong Chiến tranh thế giới thứ nhất
CB.Công nghiệp khai mỏ và trồng cao su
D.Tiếp tục chính sách cai trị cũ nhưng còn sử dụng triệt để bộ máy cường hào ở nông thôn để cai trị.
C.Văn hoá nô dịch
4.Dặn dò học sinh chuẩn bị cho tiết học tiếp theo (2’)
-Xem trước bài 15: Phong trào cách mạng Việt Nam sau Chiến tranh thế giới thứ nhất (1919-1926) và tìm hiểu:
+Tình hình thế giới sau CTTG thứ nhất ảnh hưởng đến cách mạng Việt Nam như thế nào?
+Mục tiêu, tính chất của phong trào dân tộc, dân chủ công khai?
+Mặt tích cực và hạn chế của phong trào dân tộc, dân chủ?
+Phong trào Công nhân phát triển trong bối cảnh nào?
-Sưu tầm tư liệu, tranh ảnh liên quan đến nội dung bài học
IV.RÚT KINH NGHIỆM, BỔ SUNG:
............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................