Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 7 - Mạch lạc trong văn bản

MẠCH LẠC TRONG VĂN BẢN
I – MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT
- Có những hiểu biết bước đầu về mạch lạc trong văn bản và sự cần thiết phải làm cho văn bản có mạch lạc.
- Vận dụng kiến thức về mạch lạc trong văn bản vào đọc – hiểu văn bản và thực tiến tạo lập văn bản viết, nói.
II – TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KỸ NĂNG
 1. Kiến thức
- Mạch lạc trong văn bản và sự cần theiét của mạch lạc trong văn bản.
- Điều kiện cần thiết để một văn bản có tính mạch lạc.
 2. Kỹ năng:
- Rèn kỹ năng nói, viết mạch lạc.
III. CHUẨN BỊ
 1.Thầy: - Phương pháp: qui nạp.
	 - Chuẩn bị : Đọc kĩ bài, nghiên cứu, soạn
	2. Trò: Soạn theo hướng dẫn
IV. LÊN LỚP
 1. Ổn định
 2. Kiểm tra bài cũ: 
	 ? Bố cục của 1 văn bản là gì? Nêu các điều kiện để bố cục được rành mạch và hợp lý (2 em)
3. Bài mới:	Hoạt động 1: Giới thiệu bài 
	Nói đến bố cục là nói đến sự sắp đặt sự phân chia nhưng văn bản lại không thể không liên kết, vậy làm thế nào để các phần các đoạn trong 1 văn bản vẫn được phân chia rành mạch mà lại không mất đi sự liên kết chặt chẽ với nhau, bài học hôm nay sẽ giúp các em hiểu điều này
HĐ2: Hướng dẫn HS tìm hiểu kiến thức mới
? Mạch lạc là từ Hán Việt hay là từ thuần Việt? Mạch lạc là gì?
 - Mạch lạc: từ Hán Việt
 - Theo đông y: Mạch ® mạch máu trong cơ thể người; Lạc: mạng lưới liên lạc máu chảy thành dòng đều đặn
? Mạch lạc trong văn bản có những tính chất nào?
? Vậy mạch lạc trong văn bản là gì?
- Nhưng trong 1 VB, mạch lạc là sự tiếp nối của các câu, các ý theo một trình tự hợp lí là chưa đủ 
? Một văn bản có tính mạch lạc là VB ntn, 
nó có điều kiện gì?
- Xét VB Cuộc chia tay của
? Toàn bộ câu chuyện trong VB xoay quanh sự việc chính nào?
- Câu chuyện xoay quanh việc chia tay. Và những con búp bê đóng vai trò chính. Chủ đề xuyên suôta câu chuyện là tình anh em trong sáng, thân thiết, gắn bó máu thịt và sự chia tay đầy đau đớn và cảm động.
- Hai anh em Thành và Thuỷ buộc phải chia tay nhưng hai con búp bê của các em, tình anh em của chúng không thể chia cắt-> Tất cả các phần, các đoạn, các câu trong đoạn văn đều hướng về đề tài, chủ đề ấy.
? Như vậy điều kiện cần có thứ nhất là gì?
? Các từ ngữ: chia tay, chia đồ chơi, chia ra, chia đicứ lặp lại trong bài. Đó có phải là chủ đề liên kết các sự việc thành một thể thống nhất không?
? Trong VB có nhiều đoạn kể về các sự việc khác nhau nhưng vẫn có mối liên hệ với nhau, vậy mối liên hệ đó là gì?
? Những mối liên hệ ấy có hợp lý không?
- Trong văn bản mạch lạc thể hiện dần dần, mạch lạc và bố cục không đối lập nhau
? Nếu ta đảo ngược tuần tự trên thì văn bản ra sao?
 - Văn bản trở nên lộn xộn, khó hiểu. 
? Em thấy việc đảm bảo mạch lạc có cần thiết không? 
-> Kiểu văn bản nào cũng cần có sự mạch lạc.
? Điều kiện thứ hai để VB có sự mạch lạc là gì?
 * HS đọc ghi nhớ
I. Mạch lạc và những yêu cầu về mạch lạc trong v ăn bản:
 1. Mạch lạc trong văn bản:
 a. Tính chất: 
 - Trôi chảy thành dòng, thành mạch.
 - Chủ đề xuyên suốt các phần, các đoạn trong VB.
 - Thông suốt, liên tục không đứt đoạn
Mạch lạc trong văn bản là sự thông suốt, liên tục không đứt đoạn
 b. Trong văn bản, mạch lạc là sự tiếp nối của các câu, các ý theo một trình tự hợp lí.
 à Văn bản cần phải mạch lạc
2. Các điều kiện để một văn bản có tính mạch lạc:
 a. Văn bản kể nhiều sự việc khác nhau nhưng nó rất mạch lạc bởi mạch văn đó chính là sự chia tay.
 - Cuộc chia tay đồ chơi.
 - Cuộc chia tay lớp học.
 - Hai anh em chia tay nhau.
àĐiều kiện 1: Các phần, các câu trong đoạn đều hướng về 1 đề tài, chủ đề ấy xuyên suốt câu chuyện 
 b. Các từ ngữ và các chi tiết được lặp lại đều phản ánh chủ đề: sự thực hai anh em phải chia tay dù cả hai không muốn. Đây là sự mạch lạc trong văn bản.
c. Câu chuyện được kể theo trình tự thời gian và liên hệ tâm lí( nhớ lại), những mối liên hệ giữa các đoạn tự nhiên và hợp lí.
- Rất cần thiết, nó giúp cho việc hiểu văn bản thuận lợi và có hứng thú
à Điều kiện 2: Các phần, các đoạn, các câu trong VB được tiếp nối theo một trình tự rõ ràng, hợp lí.làm cho chủ đề liền mạch, gợi sự hứng thú cho người đọc.
 * Ghi nhớ: sgk
	 Hoạt động 3 : Hướng dẫn HS luyện tập.	II. Luyện tập :	Bài tập 1: Tính mạch lạc của văn bản "Mẹ tôi"
 a. Chủ đề xuyên suốt câu chuyện
- Các ý đều nói về hình ảnh người mẹ
 - Các phần các đoạn được sắp xếp theo trình tự liên hệ thời gian, liên hệ tâm lý. Cụ thể:
	Bài tập 1b: Toàn đoạn văn ý xuyên suốt: sắc vàng trù phú đầm ấm của làng quê vào mùa đông, 1/2 ngày mùa. Ý đó được sắp xếp theo 1 trình tự hợp lý phù hợp với nhận thức người đọc. Phần đầu giới thiệu bao quát sắc vàng ® tiếp nêu những biểu hiện của sắc vàng ® 2 câu cuối là nhận xét cảm xúc về màu vàng
	4. Củng cố:-Mạch lạc trong văn bản là gì?
 -Các điều kiện để văn bản có tính mạch lạc? 
	5.Hướng dẫn học bài ở nhà 
Học thuộc ghi nhớ.
Nắm nội dung bài.
Chuẩn bị bài Quá trình tạo lập văn bản
	+ Trả lời câu hỏi1;2;3;5(I)
	+ Xem phần luyện tập