Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 7 - Tiết 105- 106: Sống chết mặc bay (tiết 1)

NS: 14/3/09 
NG: 17/3/09
 Tiết: 105- 106
Sống chết mặc bay (tiết 1)
 Phạm Duy Tốn
A. MỤC TIÊU:
1. Kiến thức:
+ HS: Hiểu được giá trị hiện thực, nhân đạo và những thành công nghệ thuật của tác phẩm - một trong những truyện ngắn được coi là mở đầu cho thể loại truyện ngắn hiện đại ở Việt Nam đầu thế kỉ XX.
2. Kĩ năng:
+ Đọc, kể, tóm tắt truyện, phân tích nhân vật qua các cảnh đối lập – tương phản và tăng cấp.
3. Thái độ: Thương dân lầm than, căm ghét quan lại vô trách nhiệm.
B. CHUẨN BỊ:
GV: Máy chiếu, chân dung tác giả, tài liệu tham khảo
HS: Vở soạn, vở bài tập
C. PHƯƠNG PHÁP:
- Phương pháp: giảng bình, phát vấn, phân tích, tổng hợp..
D. TIẾN TRÌNH GIỜ DẠY.
I. Ổn định tổ chức: KTSS: -7B........................................................................
II. Kiểm tra bài cũ:
? Kiểm tra sơ lược sự chuẩn bị của học sinh.
III. Giảng bài mới:
G: Thuỷ – Hoả - Đạo – Tặc, trong 4 thứ giặc ấy, nhân dân xếp giặc nước, giặc lụt lên hàng đầu. Cho đến nay đã hàng bao thế kỉ, người dân vùng châu thổ sông Hồng miền Bắc Việt Nam đã phải đương đầu với cảnh “Thuỷ thần nổi giận”: lũ lụt, vỡ đê, nhà trôi, người chết...
Hệ thống đê điều, dù đã được gia cố hằng năm,nhưng nhiều đoạn, nhiều chỗ vẫn không chống nổi sức nước hung bạo. lại thêm sự vô trách nhiệm, sống chết mặc bay của không ít tên quan lại cầm quyền, thiên nạn ấy càng thêm thảm. Truyện ngắn của Phạm Duy Tốn ( 1883 – 1924) đã dựng lại bức tranh đau lòng và đáng giận ấy.
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
Nội dung
? Em h·y giíi thiÖu mét vµi nÐt kh¸i qu¸t vÒ t¸c gi¶ Ph¹m Duy Tèn?
GV: bật máy bổ sung thêm
? Em h·y nªu nh÷ng hiÓu biÕt cña em vÒ t¸c phÈm “ Sèng chÐt mÆc bay”?
G: H­íng dÉn H ®äc truyÖn.
Chó ý ph©n biÖt c¸c giäng ®äc.
 Giäng kÓ – t¶ cña t¸c gi¶, giäng quan phô mÉu lu©n h¸ch dÞch, hèng h¸ch, n¹t né, giäng sî sÖt, khóm nóm cña thÇy ®Ò, d©n phu,...
G: h­íng dÉn HS t×m hiÓu mét sè tõ khã.
? Xác định thể loại văn bản
? V¨n b¶n cã thÓ chia ra lµm mÊy phÇn? Giíi h¹n vµ néi dung tõng phÇn?
GV chiếu trên máy
? ChuyÖn kÓ vÒ sù kiÖn g×? nh©n vËt chÝnh cña sù kiÖn ®ã lµ ai?
? Theo em trong 3 phÇn trªn, phÇn néi dung nµo lµ chÝnh? V× sao?
? Hai bøc tranh trong SGK ®­îc vÏ víi dông ý g×?
? C¶nh ®ª s¨p vìi ®­îc miªu t¶ b»ng c¸c chi tiÕt kh«ng gian, thêi gian, ®Þa ®iÓm nµo?
? Tõ c¸c chi tiÕt ®ã, em h×nh dung ra mét c¶nh t­îng ntn?
? T×m nh÷ng chi tiÕt miªu t¶ kh«ng khÝ vµ c¶nh t­îng hé ®ª?
? Em cã nhËn xÐt g× vÒ kh«ng khÝ vµ c¶nh t­îng ®ã?
? Søc lùc cña con ng­êi lóc nµy ntn?
? N­íc d©ng to, mçi lóc mét ta, søc d©n mçi lóc mét c¹n, ng­êi kh«ng ®Þch næi trêi, t¸c gi¶ ®­a c¸c chi tiÕt sau cao h¬n chi tiÕt tr­íc nh­ vËy lµ biÓu hiÖn cña nghÖ thuËt g×?
G: ®iÒu mµ t¸c gi¶ muèn t« ®Ëm lµ sù bÊt lùc cña søc ng­êi tr­íc søc trêi, sù yÕu kÐm cña thÕ ®ª tr­íc thÕ n­íc
? Tªn s«ng ®­îc nãi cô thÓ (s«ng NhÞ Hµ), nh­ng tªn lµng, tªn phñ ®­îc ghi b»ng kÝ hiÖu X. ®iÒu ®ã thÓ hiÖn dông ý g× cña t¸c gi¶?
? §Æt trong néi dung cña truyÖn, ®o¹n v¨n trªn cã ý nghÜa g×?
G: t¹o t×nh huèng ®ª s¾p vì, chuÈn bÞ cho sù xuÊt hiÖn c¶nh t­îng tr¸i ng­îc kh¸c sÏ diÔn ra ë trong ®×nh....
H: Nªu theo SGK.
H: Lµ T¸c phÈm xuÊt s¾c nhÊt cña PDT.
- Ra ®êi trong buæi ®Çu h×nh thµnh thÓ lo¹i truyÖn ng¾n hiÖn ®¹i.
H: Đọc
H: 3 phÇn:
P1: tõ ®Çu " khóc ®ª nµy háng mÊt.(C¶nh ®ª s¾p vì)
P2: tiÕp " §iÕu, mµy! (C¶nh trªn ®ª vµ trong ®×nh tr­íc khi ®ª vì)
P3: Cßn l¹i (C¶nh vì ®ª)
H: Sù kiÖn: vì ®ª.
H: Nh©n vËt chÝnh: Quan phô mÉu.
H: phÇn 2, v× dung l­îng dµi nhÊt trong v¨n b¶n. tËp trung lµm næi bËt nh©n vËt chÝnh lµ quan phñ.
H:- Minh häa néi dung chÝnh cña truyÖn.
- T¹o hai c¶nh phª ph¸n tr¸i ng­îc, lµm næi bËt t­ t­ëng phª ph¸n bän quan l¹i ¨n ch¬i v« tr¸ch nhiÖm trong khi d©n ®ang ra søc cøu ®ª.
H: - Thêi gian: GÇn 1 giê ®ªm.
- Kh«ng gian: Trêi m­a tÇm t·, n­íc s«ng NhÞ Hµ lªn to.
- §Þa ®iÓm: Khóc s«ng lµng X, thuéc phñ X..
H: §ªm tèi mï mÞt, m­a to giã lín, n­íc s«ng d©ng nhanh " cã nguy c¬ vì ®ª.
H: + TiÕng trèng...
+ TiÕng tï vµ....
+ TiÕng ng­êi xao x¸c....
- H×nh ¶nh: ng­êi th× cuèc...l­ít th­ít nh­ chuét lét.
H: ai ai còng mÖt lö, søc ng­êi khã ®Þch næi víi søc trêi.
H: NT: T¨ng cÊp.
H: T¸c gi¶ muèn b¹n ®äc hiÓu c©u chuyÖn nµy kh«ng chØ x¶y ra ë mét n¬i mµ cã thÓ lµ phæ biÕn nhiÒu n¬i ë n­íc ta
I. T¸c gi¶ vµ t¸c phÈm:
1. T¸c gi¶:
Ph¹m Duy Tèn ( 1883 – 1924)
2. T¸c phÈm:
- Lµ T¸c phÈm xuÊt s¾c nhÊt cña PDT.
- Ra ®êi trong buæi ®Çu h×nh thµnh thÓ lo¹i truyÖn ng¾n hiÖn ®¹i.
3. Đọc – chú thích
II. Phân tích:
1. Thể loại – bố cục:
- truyÖn ng¾n hiÖn ®¹i.
- Bè côc: 3 phÇn
2. Ph©n tÝch:
2.1: C¶nh ®ª s¾p vì:
- §ªm tèi mï mÞt, m­a tÇm t·, n­íc s«ng cuån cuén d©ng nhanh " cã nguy c¬ vì ®ª.
- Kh«ng khÝ, c¶nh t­îng hé ®ª:
[ C¶nh nhèn nh¸o, c¨ng th¼ng, vÊt v¶, s«i ®éng kh«ng khÝ gÊp g¸p...
" NT: t¨ng cÊp " sù bÊt lùc cña søc ng­êi tr­íc søc trêi, sù yÕu kÐm cña thÕ ®ª tr­íc thÕ n­íc.
Tiết 106
III. Giảng bài mới:
G: ở tiết trước các em thấy thiên tai đang từng lúc giáng xuống, đe dọa cuộc sống người dân, người dân đang gấp gáp để cứu đê sắp vỡ. Vậy còn các quan phụ mẫu – người “ đi hộ đê” hiện đang làm gì? Chúng ta tiếp tục tìm hiểu nội dung bài học hôm nay.
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
Nội dung
? Nh÷ng chuyÖn g× ®ang x¶y ra ë ®ã?
? T¸c gi¶ ®· miªu t¶ ch©n dung quan phñ b»ng nh÷ng chi tiÕt nµo?c¸c mãn ¨n vµ ®å vËt cña quan ra sao?
? C¸c chi tiÕt ®ã cho thÊy h×nh ¶nh mét quan phô mÉu ntn?
? Em cã nhËn xÐt g× vÒ h×nh ¶nh nµy so víi h×nh ¶nh nh÷ng ng­êi d©n ®ang ë ngoµi ®ª?
? Theo em ë ®©y, t¸c gi¶ ®· sö dông biÖn ph¸p nghÖ thuËt g×? t¸c dông cña biÖn ph¸p ®ã?
G: bæ sung: lµm næi râ tÝnh c¸ch h­ëng l¹c cña quan phñ vµ th¶m c¶nh cña ng­êi d©n. gãp phÇn thÓ hiÖn ý nghÜa phª ph¸n cña truyÖn.
? H×nh ¶nh quan phñ næi lªn qua nh÷ng chi tiÕt ®iÓn h×nh nµo vÒ cö chØ vµ lêi nãi.
? Nh÷ng h×nh ¶nh t­¬ng ph¶n nµo xuÊt hiÖn trong ®o¹n truyÖn nµy?
G: T¸c gi¶ ®· kÕt hîp miÓu t¶, kÓ chuyÖn b»ng t­¬ng ph¶n víi nh÷ng lêi b×nh luËn biÓu c¶m ®· mang l¹i hiÖu qu¶ lµ:
- Lµm næi râ tÝnh c¸ch bÊt nh©n cña quan phñ.
- ph¶n ¸nh t×nh c¶nh thª th¶m cña nh©n d©n.
- Béc lé th¸i ®é mØa mai phª ph¸n cña t¸c gi¶.
? H×nh thøc ng«n ng÷ næi bËt ë ®©y lµ g×?
? Theo em nh÷ng lêi ®èi tho¹i nµo lµ næi bËt nhÊt, qua ®ã nã lµm cho tÝnh c¸ch cña quan phô mÉu ®­îc béclé?
? H×nh ¶nh t­¬ng ph¶n trong ®o¹n truyÖn nµy lµ g×?
? C¸ch dïng ng«n ng÷ ®èi tho¹i vµ t­¬ng ph¶n ë ®©y cã t¸c dông g×?
? Trong khi quan th¾ng bµi th× ngoµi kia ®ª ntn?
? Trong ®×nh quan ntn vµ ngoµi ®ª d©n ntn?
? T¸c gi¶ miªu t¶ c¶nh ®ª vì ntn? KÕt hîp víi miªu t¶ lµ ng«n ng÷ biÓu c¶m nµo? 
? T¸c dông cña c¸ch dïng ng«n ng÷ nµy?
? §o¹n truyÖn nµy thÓ hiÖn t×nh c¶m g× cña t¸c gi¶?
? Qua ph©n tÝch em thÊy néi dung t¸c phÈm cã nh÷ng gi¸ trÞ g×?
? Nªu nh÷ng nÐt ®Æc s¾c vÒ NT cña v¨n b¶n?
G: H­íng dÉn H lµm bµi tËp 1 t¹i líp vµ bµi tËp 2 vÒ nhµ/
H: theo dâi ®o¹n v¨n kÓ chuyÖn trong ®×nh.
H:- Quan phñ ®­îc hÇu h¹.
- ch¬i tæ t«m.
- Ngồi nghe tin ®ª vì.
H:- Ch©n dung: uy nghi, chÔm chÖn ngåi.......tªn ng­êi nhµ quú d­íi ®Êt mµ g·i.
H: §å vËt: b¸t yÕn hÊp ®­êng phÌn ... ®ång hå vµng.
H: Tr¸i ng­îc nhau.
- Mét bªn nhµn nh·, ¨n ch¬i, h­ëng l¹c >< mét bªn m­a giã tÇm t·, vÊt v¶, géi giã t¾m m­a nh­ ®µn s©u lò kiÕn ë trªn ®ª.
H: NT: t­¬ng ph¶n.
H: Theo dâi tiÕp ®o¹n v¨n kÓ chuyÖn quan phñ ®¸nh tæ t«m...
H: 
- Cö chØ: vuèt r©u, rung ®ïi, m¾t ®ang m¶i tr«ng ®Üa näc....
- Lêi nãi: “TiÕng thÇy ®Ò hái: ” BÈm bèc” tiÕng quan lín truyÒn: “õ”.
Cã ng­êi nãi: BÈm, dÔ cã khi ®ª vì! Ngµi cau mÆt, g¾t r»ng: mÆc kÖ!
H: T­¬ng ph¶n gi÷a tiÕng kªu vang trêi dËy ®Êt ngoµi ®ª, víi th¸i ®é ®iÒm nhiªn h­ëng l¹c ¨n ch¬i cña quan.
- T­¬ng quan gi÷a lêi nãi khÏ cña ng­êi hÇu: BÈm, cã khi ®ª vì víi lêi g¾t cña quan cïng c¸i cau mÆt: MÆc kÖ
H: theo dâi tiÕp ®o¹n v¨n kÓ chuyÖn quan phñ khi nghe tin ®ª vì:
H: ®èi tho¹i
H: - §ª vì råi!...
Q: §ª vì råi, thêi «ng c¾t cæ chóng mµy, thêi «ng bá tï chóng mµy! cã biÕt kh«ng?
Khi ch¬i bµi:
ï! Th«ng t«m, chi chi n¶y!...§iÕu, mµy!
H: ng­êi nhµ quª, m×nh mÈy lÊm l¸p, ¸o quÇn ­ít ®Çm, tÊt t¶ ....>< Quan lín ®á mÆt tÝa tai quay ra qu¸t r»ng: “ §Ò vì råi...thêi «ng c¾t cæ chóng mµy”.
H: theo dâi ®o¹n v¨n cuèi cña v¨n b¶n: 
H: ®ª vì. 
- Kh¾p n¬i, n­íc trµn lªnh l¸ng, xo¸y thµnh vùc s©u,nhµ cöa tr«i b¨ng....
- ....t×nh c¶nh th¶m sÇu kÓ sao cho xiÕt!
H: Quan vui tét ®é cßn d©n khæ tét cïng.
H: Nh©n ®¹o 
H: 2 H: ®äc to, râ môc ghi nhí SGK.
II. Ph©n tÝch:
2.2: C¶nh trong ®×nh tr­íc khi ®ª vì.
[ BÐo tèt, nhµn nh·, thÝch h­ëng l¹c, h¸ch dÞch...
- NT: T­¬ng ph¶n + t¨ng cÊp, lêi v¨n cô thÓ, sinh ®éng ®· v¹ch râ b¶n chÊt tµn b¹o, thãi v« tr¸ch nhiÖm, sù ®éc ¸c cña tªn quan vµ nçi khèn khæ cña ng­êi d©n. 
* C¶nh ch¬i tæ t«m.
- Cö chØ: vuèt r©u, rung ®ïi,.......
- Lêi nãi:. ... mÆc kÖ!
- Ng«n ng÷: ®èi tho¹i:
- NT: T­¬ng ph¶n:
[ Kh¾c ho¹ thªm tÝnh c¸ch tµn nhÉn v« l­¬ng t©m cña quan phô mÉu. Tè c¸o bän quan l¹i cã quyÒn lùc thê ¬ v« tr¸ch nhiÖm víi tÝnh m¹ng con ng­êi.... 
2.3: C¶nh vì ®ª:
[ Ng«n ng÷ miªu t¶ + biÓu c¶m " gîi t¶ c¶nh t­îng lũ lôt do ®ª vì vµ lßng th­¬ng c¶m cña t¸c gi¶. 
IV. Tæng kÕt:
1. Néi dung:
- Gi¸ trÞ hiÖn thùc.
- Gi¸ trÞ nh©n ®¹o.
2. NghÖ thuËt:
- T­¬ng ph¶n + t¨ng cÊp, ng«n ng÷ sinh ®éng.. 
* Ghi nhí: SGK
V. LuyÖn tËp:
Bµi tËp 1_SGK T_83. 
IV. Củng cố:
G: hệ thống lại nội dung kiến thức cả hai tiết học
? Quan phụ mẫu là người ntn? Em có nhận xét gì về thái độ của tác giả trong tác phẩm này?
V. Hướng dẫn về nhà:
- Học kĩ nội dung bài học, làm bài tập 2 phần luyện tập.
- Chuẩn bị kĩ bài: “ Cách làm bài văn lập luận giải thích”.
E. RÚT KINH NGHIỆM:
......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................