Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 7 - Tiết 113: Ca Huế trên sông Hương (Tiết 1)

NS: 31/3/09
NG: 2/4/09
Tiết: 113
CA HUẾ TRÊN SÔNG HƯƠNG
A. MỤC TIÊU:
1. Kiến thức: Văn bản nhật dụng thể loại bút kí, giới thiệu vẻ đẹp của một sinh hoạt văn hoá ở cố đô Huế, một vùng dân ca, phong phú về nội dung, giàu có về làn điệu tinh tế và độc đáo trong cách biểu diễn và thưởng thức .....
2. Kĩ năng: Đọc, tìm hiểu và phân tích văn bản nhật dụng: bút kí, giới thiệu một sinh hoạt văn hoá ở một vùng đất nước.
3. Thái độ: Yêu thích vẻ đẹp của đất nước từ đó có ý thức giữ gìn và phát triển.
B. CHUẨN BỊ:
GV: Tranh một số cảnh ở Huế, một số hình ảnh về nhạc cụ, cảnh hát trên sông Hương.
HS: Soạn bài, trả lời các câu hỏi trong SGK.
C. PHƯƠNG PHÁP:
- Phương pháp: giảng bình, phát vấn, phân tích, tổng hợp..
D. TIẾN TRÌNH GIỜ DẠY.
I. Ổn định tỏ chức: KTSS: -7B..............................................................................
II. Kiểm tra bài cũ:
? Kiểm tra sơ lược sự chuẩn bị của học sinh.
III. Giảng bài mới:
	? Em đã biết gì về cố đô Huế? Hãy nêu một vài đặc điểm tiêu biểu của xứ Huế mà em biết?
G: Huế không chỉ là nơi thiên nhiên phong cảnh hữu tình mà còn là một địa danh nổi tiếng về văn hoá. Tổ chức UNESCO đã công nhận cố đô Huế và nhã nhạc cung đình Huế là di sản văn hoá thế giới. Văn bản :"Ca Huế trên sông Hương" thêm một lần nữa cho ta hiểu thêm chiều sâu văn hoá Huế.
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
Nội dung
? Tác giả của văn bản này là ai?
? Em biết gì về tác giả Hà Minh ánh?
? Văn bản được trích từ đâu?
G: Hướng dẫn HS đọc 
G đọc mẫu.
G: nhận xét, sửa giọng đọc cho HS.
Hướng dẫn HS tìm hiểu một số từ khó trong văn bản.
? Văn bản này thuộc thể loại gì?
? Phương thức biểu đạt chính của văn bản là gì? 
? Bố cục của văn bản mấy phần?
? Ca Huế rất đa dạng phong phú, theo em sự đa dạng phong phú đó được thể hiện qua những điểm nào?
? Em hãy thống kê các làn điệu dân ca và dụng cụ âm nhạc được nhắc tới trong bài?
? Em có cảm nhận gì về ca Huế 
? Các em hãy tìm trong bài viết một số làn điệu Huế có đặc điểm nổi bật?
? Đoạn văn nào trong bài cho ta thấy tài nghệ của các nghệ sĩ và âm thanh phong phú của các nhạc cụ?
? Ca Huế trên sông Hương diễn ra trong khung cảnh nào?
? Nét sinh hoạt này có gì độc đáo	?
? Cách nghe ca Huế có gì khác với cách nghe qua băng ghi âm hoặc băng hình?
? HS theo dõi đoạn văn tiếp theo:
? Ca Huế được hình thành từ đâu?
? Nhạc dân gian và nhạc cung đình có đặc điểm gì?
G: bổ sung:
? Tại sao các điệu ca Huế vừa sôi nổi, tươi vui vừa trang trọng, uy nghi.
? Tại sao có thể nói: nghe ca Huế là một thứ tao nhã?
? Em hiểu thế nào là tao nhã?
? Vậy tại sao nghe ca Huế là một thứ tao nhã?
GV: Vì đó là một hình thức sinh hoạt văn hoá thanh cao, lịch sự, trang trọng và gần gũi, dễ say lòng người.
Điều đó thể hiện từ nội dung đến hình thức, từ không gian đến hình thức diễn xướng, từ cách biểu diễn đến cách thưởng thức, từ người hát đến đến nhạc công, từ ăn mặc đến cách thể hiện giọng ...).
? Qua tìm hiểu văn bản, em hiểu gì về tâm hồn con người nơi đây và vùng đất Huế?
? Cảm nhận của em sau khi học xong bài bút kí này?
G: Hướng dẫn HS luyện tập.
? Ngoài Huế, đất nước ta còn có những vùng dân ca nổi tiếng nào?
H: Giới thiệu về tác giả
H: Trích từ báo Người Hà Nội
HS đọc.
H: Văn bản nhật dụng có sử dụng bút kí và nghị luận, miêu tả biểu cảm.
H: - Từ đầu...Lí hoài nam
] Giới thiệu về Huế, cái nôi của dân ca.
- Còn lại: ]Những đặc sắc của ca Huế
H: thể hiện các làn điều và dụng cụ âm nhạc.
VD: Chèo cạn, bài Thai, hò đưa linh, hò giã gạo, ru em giã vôi, giã điệp, hò lơ, hò ô, xay lúa, hò nện, lí con sáo, lí hoài xuân, lí hoài nam..
H: Ca Huế rất đa dạng, phong phú đến nỗi khó có thể nhớ hết tên các làn điều, các dụng cụ và những ngón đàn của các ca công. mỗi làn điệu có một vẻ đẹp riêng.
H: chèo cạn, bài thai, hò đưa linh " buồn bã.
- Hò giã gạo, ru em, giã vôi, giã điệp " náo nức nồng hậu tình người.
- Hò lơ, hò ô, xay lúa, hò nện " lòng khao khát, nỗi mong chờ, hoìa vọng thiết tha của tâm hồn Huế.
- Nam ai, Nam bình, quả phụ, tương tư khúc "buồn man mác, bi ai, vương vấn
- Tử đại cảnh " không vui, không buồn.
H: Đoạn từ "Không gian yên tĩnh...hồn người ".
H: Thường diễn ra vào ban đêm
H: Cả người hát và người nghe đều ngồi trên thuyền, vừa lắng nghe âm điệu da diết của các bài hát, vừa ngắm cảnh sông Hương thơ mộng, hữu tình.
H: đặc điểm ca dao chỉ sống thật sự trong không gian thật của nó...
H: Bắt nguồn từ nhạc dân gian và nhạc cung đình..
H: Do nguồn gốc hình thành ca Huế từ nhạc dân gian và nhạc cung đình.
H: thanh cao và lịch sự, dễ được cảm tình, yêu mến.
H: 
H: Đọc to, rõ mục ghi nhớ SGK.
I. Tác giả và tác phẩm:
1. Tác giả: Hà Minh Ánh (nhà báo)
2. Tác phẩm:
- Trích từ: báo Người Hà Nội
3. Đọc và tìm hiểu chú thích.
II. Phân tích:
1. Thể loại – bố cục:
- Thể loại: Văn bản nhật dụng có sử dụng bút kí và nghị luận, miêu tả biểu cảm.
- Bố cục: 2 phần
2. Phân tích:
2.1. Vẻ đẹp phong phú, đa dạng của ca Huế:
- Các làn điệu ca Huế: nhiều 
- Số lượng các nhạc cụ: phong phú:
+ Đàn tranh, đàn nguyệt, tì bà, nhị, đàn tam, đàn bầu, sáo, cặp sanh...
- Các ngón đàn của ca công:
+ Nhấn, mổ, vỡ, vả, ngón bấm, day, chớp, bùng...
] Ca Huế đa dạng và phong phú, mỗi làn điệu có một vẻ đẹp riêng.
2.2. Vẻ đẹp của cảnh ca Huế
- Thời gian: ban đêm.
- Quang cảnh: Sông nước đẹp, huyền ảo, thơ mộng, hữu tình...
- Nghe và nhìn trực tiếp các ca công.
2.3. Nguồn gốc của một số làn điệu ca Huế.
- Nguồn gốc: bắt nguồn từ nhạc dân gian và cung đình.
+ Nhạc dân gian: Thường sôi nổi lạc quan, tươi vui..
+ Nhạc cung đình: Trang trọng uy nghi.
] Ca Huế vừa sôi nổi, tươi vui, vừa trang trọng, uy nghi.
" Nghe ca Huế là thú vui tao nhã, đầy sức quyến rũ.
VI. Tổng kết:	
1. Nội dung: 
-nét sinh hoạt văn hoá độc đáo của Huế.
2. Nghệ thuật:
- Liệt kê, giải thích, bình luận.
V. Luyện tập:
- Kể tên các làn điệu dân ca ở địa phương.
IV. Củng cố:
G: hệ thống lại nội dung kiến thức cần ghi nhớ của bài học.
? Sau khi học xong văn bản này em hiểu thêm những vẻ đẹp nào của Huế.
? Cảm xúc, suy nghĩ của em về đất Huế?
V. Hướng dẫn về nhà:
- Học kĩ bài theo nội dung câu hỏi SGK, tiếp tục hoàn thiện phần luyện tập SGK.
- Sưu tầm thêm tài liệu, tranh ảnh về cố đô Huế.
E. RÚT KINH NGHIỆM:
...................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................