Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 7 - Tiết 113: Văn bản: Ca Huế trên sông Hương (Tiếp)

Ngày soạn: 18/3/2011
Ngày giảng: 21/3/2011
Tiết 113
 Văn bản
ca huế trên sông hơng 
	( Hà ánh Minh )
A. Mục tiêu: Giúp HS:
1. Kiến thức:
- Khái niệm về thể loại bút kí
- Giá trị văn hoá nghệ thuật của ca Huế
- Vẻ đẹp của con ngời xứ Huế
2. Kĩ năng:
- Đọc - hiểu văn bản nhật dụng về di sản văn hoá dân tộc
- Phân tích văn bản nhật dụng( kiểu loại thuyết minh)
- Tích hợp kiến thức tập làm văn để viết bài văn thuyết minh
3. T tởng:
- Giúp học sinh thấy đợc vẻ đẹp của một sinh hoạt văn hoá ở cố đô Huế, một làng dân ca với những con ngời rất đỗi tài hoa.
- Tự hào với một nét đẹp của dân tộc.
B. Chuẩn bị: 
1. Thầy: TLHDTH chuẩn kTKN,tranh ảnh minh hoạ, tài liệu tham khảo.
2. Trò: Chuẩn bị bài, su tầm dân ca Huế.
C. Phơng pháp:
- P.P: Vấn đáp, phân tích giảng bình, tích hợp
- KT: Động não
D. Tiến trình giờ dạy
I. ổn định tổ chức (1’)
II. Kiểm tra bài cũ (4')
? Nêu những cảm nhận của em về Varen và Phan Bội Châu qua "Những trò lố ..."?
- Va – ren: Là kẻ cáo già, lọc lõi, xảo quyệt, giả dối, lố bịch
- Phan Bội Châu: Nhà yêu nớc cách mạng vĩ đại uy nghi kiên cờng hiên ngang trớc kẻ thù.
III. Bài mới
* Giới thiệu bài (1'): Qua những tác phẩm văn chơng ta đã đợc thởng thức bao nét đẹp của nhiều vùng đất nớc. Đây là Hà Nội với cốm vòng thơm dẻo và mùa xuân dịu dàng. Kia là Sài Gòn với cảnh đẹp ngọc ngà và con ngời sôi nổi, nhân hậu. Còn khúc ruột Miền Trung thì sao? Ta hãy tham quan sứ Huế - ngời đất mộng và thơ với những làn dân ca...
Hoạt động 1
P.P: Vấn đáp, thuyết trình
KT: Động não
? Nêu vài nét về tác giả tác phẩm?
- HS trình bày
- GV bổ sung, chốt
? Tác phẩm là một văn bản nhật dụng. Vậy đâu là nội dung nhật dụng của tác phẩm?
- Phản ánh nét đẹp văn hoá của cố đô Huế -> ca ngợi và tuyên truyền cho nét đẹp văn hoá này.
I. Giới thiệu chung: (5’)
1. Tác giả
- Hà ánh Minh là nhà báo
2. Văn bản 
- Là một bài bút ký: Thể loại văn học ghi chép lại con ngời và sự việc mà nhà văn đã tìm hiểu, nghiên cứu cùng với những cảm nghĩ của mình nhằm thể hiện một t tởng nào đó
- Ca Huế là một trong những di sản đáng tự hào của ngời dân xứ Huế
Hoạt động 2 (18')
 P.P: Vấn đáp, phân tích giảng bình, tích hợp
 KT: Động não
* Giáo viên hớng dẫn học sinh đọc -> gọi 2 học sinh đọc.
? Giải nghĩa các từ : ca Huế, hoài vọng, lữ khách giang hồ, nhạc cung đình, nhà nhạc...
? Có thể chia tác phẩm thành mấy phần? Nội dung của mỗi phần?
- Phần1: từ đầu -> lí hoài nam: giới thiệu Huế, cái nôi của dân ca.
- Phần 2: đoạn còn lại: Những đặc sắc của ca Huế.
? Tác phẩm kết hợp nhiều phơng thức nh nghị luận, miêu tả, biểu cảm.
Hãy xây dựng phơng thức biểu đạt chính của mỗi phần?
- P1: Nghị luận chứng minh.
- P2: Kết hợp miêu tả + biểu cảm.
*HS theo dõi phần 1
? Xứ Huế nổi tiếng về nhiều thứ nhng ở đây tác giả chú ý đến sự nổi tiếng nào của xứ Huế? Tại sao tác giả chú ý đến nét tiêu biểu đó?
- Dân ca Huế vì: xứ Huế vốn nổi tiếng với các điệu hò dân ca mang đậm bản sắc và tâm hồn tài hoa ở mỗi ngời đất Huế là một trong những cái nôi dân ca của nớc ta.
? Dân ca Huế mang những đặc điểm hình thức và nội dung nào?
- Những điệu hò trong lao động sản xuất:
+ Đánh cá, cấy trồng, chèo cạn, giã gạo, bài thai, bài chòi, hò lơ,, hò xay lúa, hò nện
- Những điệu lý: con sáo, hoài xuân, hoìa nam
- Các điệu nam: nam ai, nam bình,nam xuân, quả phụ, hành văn, tơng t khúc
? Những nhạc cụ biểu diễn dân ca Huế?
- Đàn tranh, đàn nguyệt, tì bà, nhị, hồ, tam, đàn bầu,sáo, chũm choẹ, các loại trống
-> Thể hiện lòng khát khao tâm hồn
? Nhận xét nghệ thuật sử dụng trong phần một?
- Dùng biện pháp liệt kê + giới thiệu bình luận.
? Qua phần 1 tác giả chứng minh những giá trị nổi bật nào của dân ca Huế?
- Phong phú về làn điệu và dụng cụ âm nhạc
- Sâu sắc,thấm thía về nội dung, tình cảm.
- Mang nét đặc trng của miền đất và tâm hồn Huế.
? Ngoài Huế, em còn biết những vùng dân ca nổi tiếng nào của nớc ta?
- Dân ca quan họ Bắc Ninh.
- Dân ca đồng bằng Bắc Bộ.
- Dân ca các dân tộc miền núi phía Bắc và Tây Nguyên.
* GV chuyển ý:
? Với tình yêu và sự hiểu biết khá thấu đáo, tác giả cho biết nguồn gốc của dân ca Huế nh thế nào?
- Hình thành từ 2 dòng:
+ Ca nhạc dân gian : bắt nguồn từ lao động và cuộc sống hàng ngày -> sôi nổi, trầm buồn, bình dị.
+ Nhã nhạc cung đình: phục vụ những lễ nghi trong cung đình -> trang trọng uy nghi.
? Qua nguồn gốc ta thấy tính chất nổi bật nào của dân ca Huế?
- Vừa sôi nổi, tơi vui vừa uy nghi, trang trọng
*GV: Ca Huế là một sinh hoạt độc đáo không chỉ của xứ Huế mà còn của cả dân tộc. Trong ca Huế vừa có nét thâm trầm uy nghi, sang trọng, vừa có nét lãng man, nhã nhặn, thanh tao.
? Cách thức biểu diễn ca Huế có gì đặc sắc?
- Dàn nhạc: nhiều loại đàn, nam nữ ca công: áo dài the,quần thụng, đầu đội khăn xếp, áo dài, khăn đóng duyên dáng;
- Nhạc công: dùng các ngón đàn chau chuốt. ->Xao động tận đáy hồn ngời.
=> tiến đàn hoà tiếng hát réo rắt du dơng trầm bổng, vấn vơng lay động lòng ngời
*GV:Tất cả âm thanh lời hát, ánh trăng, sóng nớc, tâm hồn ngời nghệ sĩ và ngời thởng thức hoà quyện với nhau khi sôi nổi tơi vui, lúc bâng khuâng tiếc thơng, ai oán, khi thong thả trang trọng, lúc dồn dập thiết tha gợi lên tình ngời, tình đất nớc...
? Nhận xét đặc điểm ngôn ngữ trong đoạn văn này? 
- Nét đẹp nào của ca Huế đợc nhấn mạnh?
- Ngôn ngữ trong sáng, bay bổng, hàm súc
- Dùng phép liệt kê dẫn chứng -> Làm rõ sự phong phú của ca Huế, ca Huế thanh lịch tinh tế, có tinh dân tộc cao trong biểu diễn.
? Có gì độc đáo trong cách thởng thức ca Huế?
- Không gian: trăng lên, gió mát, dòng sông trăng, con thuyền...
- Thời gian : đêm.
- Con ngời: Tâm trạng chờ đợi rộn lòng.
-> Cách thởng thức: dân dã, sang trọng-> ca Huế đẹp hoàn thiện hơn.
? Phần cuối cùng của tác phẩm, tác giả muốn ngời đọc cảm nhận sự huyền diệu nào của ca Huế trên sông Hơng?
- Khiến ngời nghe quên cả không gian, thời gian, chỉ còn tình ngời.
- Làm giàu tâm hồn con ngời, hớng tâm hồn đến những vẻ đẹp của tình ngời xứ Huế.
- Mãi mãi quyến rũ bởi vẻ đẹp bí ẩn của nó
II. Tìm hiểu văn bản (27’)
1. Đọc , tìm hiểu chú thích:
2. Bố cục: 2 phần
 - Giới thiệu Huế, cái nôi của dân ca.
- Những đặc sắc của ca Huế.
3. Phân tích
a) Huế - cái nôi của dân ca
- Dân ca Huế phong phú và đa dạng về làn điệu, sâu sắc thấm thía về nội dung, tình cảm, mang nét đặc trng của miền đất và tâm hồn Huế.
2) Những đặc sắc của dân ca Huế
- Nguồn gốc: Ca Huế là sự kết hợp ca nhạc dân gian và nhạc cung đình vừa sôi nổi, trẻ trung vừa uy nghi, trang trọng, thể hiện sự làm giàu đẹp tâm hồn con ngời
- Cách thức biểu diễn đặc sắc:
+Dàn nhạc: nhiều loại đàn, nam nữ ca công rất trẻ, trang phục duyên dáng, thanh lịch
+Nhạc công: dùng các ngón đàn chau chuốt. ->Xao động tận đáy Sự hồn ngời 
=> Ca Huế phong phú, thanh lịch tinh tế, có tinh dân tộc cao trong biểu diễn.
- Cách thởng thức ca Huế: 
+ Không gian: trăng lên, gió mát, dòng sông trăng, con thuyền...
+Thời gian : đêm.
+ Con ngời: Tâm trạng chờ đợi rộn lòng.
=> Dân dã, vừa sang trọng làm cho ca huế đẹp hoàn thiện hơn
Hoạt động 3 
P.P: vấn đáp, thuyết trình
KT: Động não
?) Trớc khi đọc tác phẩm này, em đã biết gì về xứ Huế? Và bây giờ em hiểu thêm gì những vẻ đẹp nào của Huế?
- HS trình bày -> nêu: Huế nổi tiếng về âm nhạc, con ngời Huế thanh lịch, ngời đến Huế hiểu biết văn hoá Huế và thanh lịch hơn 
?) Tác phẩm gợi tình cảm gì trong em?
- Yêu quý Huế, tự hào về vẻ đẹp của đất nớckhi đợc đến Huế
?) Đánh giá về nghệ thuật của tác phẩm?
- Kết hợp nhiều phơng thức biểu đạt: nghị luận, miêu tả, biểu cảm
? Đọc ghi nhớ SGK T 112?
- 2 HS
- GV chốt kiến thức toàn bài
4. Tổng kết
a. Nội dung: Ghi chép lại một buổi ca Huế trên sông Hơng, thể hiện lòng yêu mến thiên nhiên, tự hào đối với di sản văn hoá độc đáo của Huế, cũng là di sản của dân tộc
b. Nghệ thuật: 
- Kết hợp nhiều phơng thức biểu đạt: Nghị luận, miêu tả, biểu cảm
- Ngôn ngữ giàu hình ảnh, biểu cảm, thấm đẫm chất thơ
- Viết theo thể bút kí
 c. Ghi nhớ: SGKT112
Hoạt động 4 
P.P: vấn đáp, tổ chức cho hS tự tiếp thu kiến thức
KT: Động não
III. Luyện tập (4’)
1) Tại sao có thể nói: Ca Huế là một thú tao nhã?
- Ca Huế thanh cao, lịch sự, nhã nhặn, sang trọng và duyên dáng từ nội dung, hình thức, biểu diễn - thởng thức, ca công - nhạc công
2) Kể những làn điệu dân ca ở quê em - nghe băng về dân ca Huế
IV. Củng cố: (2’)
- Kể tên một vài điệu hò, điệu lí xứ Huế?
- Kể tên một vài loại nhạc cụ sử dụng trong biểu diễn ca Huế?
V. Hớng dẫn về nhà (1’)
- Học bài, su tầm một số bài dân ca Huế
- Chuẩn bị: Quan âm Thị Kính 
- Chuẩn bị: Liệt kê
E. Rút kinh nghiệm
...............
...............