Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 7 - Tiết 23: Đặc điểm của văn bản biểu cảm

ĐẶC ĐIỂM CỦA VĂN BẢN BIỂU CẢM
Tiết: 23 
Ngày dạy : 21/ 09/ 2011	
I. MỤC TIÊU
Kiến thức 
- Bố cục của bài văn biểu cảm.
- Yêu cầu của việc biểu cảm.
- Cách biểu cảm gián tiếp và cách biểu cảm trực tiếp.
Kĩ năng
- Nhận biết các đặc điểm của bài văn biểu cảm.
Thái độ
- Giáo dục tính trung thực, chân thành, ngay thẳng, không dối trá của con người
- Giáo dục tính sáng tạo khi viết bài văn biểu cảm.
II. CHUẨN BỊ 
Giáo viên : Bảng phụ, giáo án
Học sinh : Bài soạn, sách vở
III. PHƯƠNG PHÁP 
Phân tích mẫu, rèn luyện theo mẫu, đàm thoại, nêu vấn đề, hợp tác nhóm 
IV. TIẾN TRÌNH 
1. Ổn định tổ chức :
Kiểm tra sĩ số học sinh 
2. Kiểm tra bài cũ : 
 Thế nào là văn biểu cảm? Văn biểu cảm bao gồm các thể loại văn bản nào?(5đ)
 Tình cảm trong văn biểu cảm thường có tính chất như thế nào? (5đ)
 - Là văn bản viết ra nhằm biểu đạt tình cảm, cảm xúc, sự đánh giá của con người đối với thế giới xung quanh và khêu gợi lòng đồng cảm ở nơi người đọc ( 3 đ )
 - Văn biểu cảm bao gồm các thể loại: thơ trữ tình, ca dao trữ tình, tuỳ bút,.... 
( 2 đ )
 - Là những tình cảm đẹp, thấm nhuần tư tưởng nhân văn ( như yêu con người, yêu thiên nhiên, yêu tổ quốc, ghét những thói tầm thường, độc ác,...) ( 5 đ )
 3. Giảng bài mới :
Giới thiệu bài :
 Trong văn miêu tả, đối tượng miêu tả là con người, phong cảnh, đồ vật. Con người cũng bộc lộ tư tưởng, tình cảm, cảm xúc, nhưng đó không phải là phương thức biểu đạt chủ yếu ấy. Ngược lại trong văn biểu cảm người ta cũng miêu tả cảnh vật, đồ vật, con người chủ yếu là để bộc lộ tư tưởng, tình cảm . Bộc lộ tình cảm, cảm xúc như thế nào? Điều này sẽ được tìm hiểu kĩ qua bài: Đặc điểm của văn bản biểu cảm 
Hoạt động của thầy - trò
Nội dung bài dạy
* Hoạt động 1: Đặc điểm của văn bản biểu cảm
 Cho học sinh đọc Văn bản “Tấm gương”
 ¬ Bài văn Tấm gương biểu đạt tình cảm gì?
 Ø là người bạn chân thật suốt một đời mình.
 .. khơng bao giờ biết xua nịnh ai.
 Dù gương..ngay thẳng.
 à Biểu hiện thái độ sự đánh giá của người viết.
¬ Để biểu đạt tình cảm đó tác giả của bài văn đã làm như thế nào?
 Ø Gương khơng bao giờ nĩi dối nịnh xằng
 Ai mặt nhọ gương nhắc nhở ngay.
 Soi vào tấm gương lương tâm.
 Tác giả mượn hình ảnh tấm gương làm điểm tựa, vì tấm gương luôn luôn phản chiếu trung thành mọi sự vật xung quanh. Tác giả nói với gương, ca ngợi gương là gián tiếp ca ngợi con người.
 ¬ Bố cục bài văn gồm mấy phần? 
 Ø Bài văn gồm ba phần
 ¬ Phần mở bài và kết bài có quan hệ với nhau như thế nào?
 Ø Phần mở bài nêu phẩm chất trung thực của tấm gương, phần kết bài khẳng định chủ đề ấy một lần nữa
 ¬ Phần thân bài đã nêu lên ý gì?
 Ø Nội dung bài văn là biểu dương tính trung thực. Hai ví dụ nói về Trương Chi và Mạc Đĩnh Chi là ví dụ về một người đáng trọng, một người đáng thương nhưng nếu soi gương thì thì gương cũng không gì tình cảm mà nói sai sự thật 
 ¬ Những ý đó liên quan đến chủ đề bài văn như thế nào?
 Ø Những ý đó gắn bó mật thiết với với chủ đề và làm nổi bật chủ đề của bài văn
 ¬ Tình cảm và sự đánh giá trong bài có chân thực không? Điều đó có ý nghĩa như thế nào đối với bài văn? 
 Ø Tình cảm và sự đánh giá của tác giả rõ ràng, chân thực, không thể bác bỏ. Hình ảnh tấm gương có sức khêu gợi 
 Học sinh đọc mục 2 SGK
 ¬ Đoạn văn biểu đạt tình cảm gì?
 Ø Đoạn văn của Nguyên Hồng thể hiện tình cảm cô đơn, cầu mong được sự giúp đỡ và thông cảm
 ¬ Tình cảm của nhân vật ở đây được bộc lộ trực tiếp hay gián tiếp? Em dựa vào dấu hiệu nào để đưa ra lời nhận xét của mình?
 Ø Tình cảm của nhân vật được thể hiện trực tiếp . Dấu hiệu nhận biết là qua tiếng kêu, lời than 
 ¬ Văn biểu cảm có những đặc điểm gì? 
 ¬ Để biểu lộ tình cảm người viết cĩ các cách biểu cảm nào?
 ¬ Tình cảm thể hiện trong văn biểu cảm phải như thế nào?
 Học sinh đọc ghi nhớ 
*Hoạt động 2: Luyện tập
 Học sinh đọc bài tập
 Nêu yêu của bài tập 
 Thảo luận nhóm ( 5phút )
 Đại diện nhóm trình bày 
 Lớp nhận xét 
 Giáo viên nhận xét ghi điểm
I.Tìm hiểu đặc điểm của văn bản biểu cảm
 1. Văn bản Tấm gương
 a. Biểu đạt tính trung thực của con người, ghét thói xua nịnh dối trá
 à Tập trung biểu đạt một tình cảm 
 b. Chọn hình ảnh tấm gương và ví tấm gương như người bạn trung thực để ca ngợi phẩm chất trung thực
 à Chọn một hình ảnh có ý nghĩa đặc trưng để gửi gắm tình cảm, bộc lộ nỗi niềm cảm xúc trong lòng.
 c. Bố cục : 3 phần 
 d. Tình cảm rõ ràng, trong sáng, chân thực
 2. Đoạn văn
 - Biểu hiện tình cảm cô đơn, cầu mong được sự giúp đỡ và thông cảm
 - Biểu hiện trực tiếp bằng những tiếng kêu, lời than
 * Ghi nhớ: SGK/86
II.Luyện tập
 Đọc bài văn “ Hoa học trò” 
 a. Bài văn thể hiện tình cảm buồn và nhớ khi xa thầy, rời bạn vào những ngày hè
 - Bày tỏ nỗi buồn nhớ khi phải xa trường xa bạn 
 - Mượn hoa phượng để nói đến những cuộc chia li
 - Đoạn văn thể hiện một trạng thái tình cảm hụt hẫng, bâng khuâng khi phải xa trường, xa bạn 
 - Thể hiện khát vọng sống hoà nhập với bạn bè, thoát khỏi sự cô đơn, trống vắng
 - Vì hoa phượng gắn liền với biết bao kỉ niệm buồn vui của tuổi học trò.
 b. Mạch ý của bài văn:
 - Hoa phượng nở báo hiệu mùa chia tay.
 - Học trò nghỉ hè hoa phượng một mình đứng ở sân.
 - Hoa mong chờ các bạn học sinh 
 c. Bài văn này biểu cảm gián tiếp qua hình ảnh hoa phượng 
4. Củng cố và luyện tập
 Nêu đặc điểm của văn bản biểu cảm?
 Tập trung biểu đạt một tình cảm, cảm xúc 
 Để biểu đạt tình cảm, người viết chọn hình ảnh như thế nào?
 Chọn một hình ảnh có ý nghĩa đặc trưng để gửi gắm tình cảm, bộc lộ nỗi niềm cảm xúc trong lòng.
 Bố cục của bài gồm mấy phần? Tình cảm của bài được trình bày như thế nào?
 Bố cục : 3 phần, . Tình cảm rõ ràng, trong sáng, chân thực
 5. Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà :
 Nắm vững các đặc điểm của văn biểu cảm, bố cục của văn biểu cảm, cách biểu cảm
 Xem lại và hoàn thành phần luyện tập
 Tìm hiểu đặc điểm văn bản biểu cảm trong một văn bản đã học.
 Chuẩn bị: 
 Đọc – tìm hiểu : Đề văn biểu cảm và cách làm bài văn biểu cảm
 Tìm đối tượng biểu cảm và tình cảm và tình cảm cần biểu hiện trong các đề SGK
 Các bước làm bài văn biểu cảm 
 Tìm đọc những VB biểu cảm và chỉ ra nội dung biểu cảm của văn bản ấy 
V. RÚT KINH NGHIỆM :
Nội dung 	
Phương pháp 	
Tổ chức