Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 7 - Tiết 94 : Chuyển đổi câu chủ động thành câu bị động (Tiếp theo)

Ngữ văn 7 CHUYỂN ĐỔI CÂU CHỦ ĐỘNG
 Tiết 94 THÀNH CÂU BỊ ĐỘNG
A. MỤC ĐÍCH YÊU CẦU
 Giúp học sinh : - Nắm được khái niệm câu chủ động, câu bị động
- Nắm được mục đích của việc chuyển đổi câu chủ động thành câu bị động .
B. CHUẨN BỊ BÀI
 - Giáo viên : + Nghiên cứu các tài liệu liên quan đến chuyển đổi câu chủ động thành câu bị động .
 + Trình chiếu trên Powerpoint .
 + Thiết kế bài giảng
 - Học sinh : Soạn bài , tìm hiểu bài trước theo yêu cầu của giáo viên .
C. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
 * Kiểm tra bài cũ ( 2’ - 4’ ) ( máy chiếu )
Xác định trạng ngữ và cho biết đặc điểm trạng ngữ trong câu sau:
Ở lớp, mọi người yêu mến em.
 * Bài mới : Giới thiệu :
 Để người đọc ( nghe ) hiểu được mục đích của nội dung câu nói – Trong Tiếng Việt có sử dụng 2 kiểu câu : câu chủ động và câu bị động , cùng với mục đích chuyển đổi câu chủ động thành câu bị động . Câu chủ động là gì và câu bị động là gì ? Mục đích chuyển đổi kiểu câu ? Chúng ta sẽ tìm hiểu qua bài học hôm nay .
 TG
HOẠT ĐỘNG GIÁO VIÊN
HOẠT ĐỘNG HỌC SINH
NỘI DUNG BÀI HỌC
10-12’
10’
10’-15’
* Hoạt động 1 :Tìm hiểu câu chủ động-câu bị động
a. Mọi người yêu mến em
b. Em được mọi người yêu mến
c. Con mèo vồ con chuột
d. Con chuột bị con mèo vồ.
- Xác định chủ ngữ trong các câu trên?
* Trong 4 ví dụ trên hãy tìm những câu có chủ ngữ trực tíêp hành động?
a. Mọi người yêu mến em
c. Con mèo vồ con chuột
+ Chủ ngữ câu trên thực hiện hành động gì? Làm chủ hoạt động gì? Hoạt động đó hướng vào ai?
* Câu chủ động là gì?
b. Em được mọi người yêu mến
d. Con chuột bị con mèo vồ.
+ Chủ ngữ có thực hiện hoạt động hướng vào người, vật khác không? Vì sao?
* Câu bị động là gì?
Ví dụ 1: 
* Thầy giáo khen em.
-Xác định kiểu câu trên? chuyển đổi câu trên thành câu bị động? 
Ví dụ 2: 
* Xác định kiểu câu sau, chuyển sang kiểu câu khác với câu đã cho:
- Bố tôi cho tôi cây bút.
Ví dụ 3: 
* Xác định nội dung biểu thị của cặp câu sau?
a. Sông ngòi bị cát bồi làm cho khô cạn dần.
b. Cát bồi làm cho sông ngòi khô cạn dần.
*Chuyển ý: Mặc dù câu bị dộng và câu chủ động đều được xem có nội dng đồng nhất với nhau, nhưng mỗi kiểu câu đều có tác dụng riêng. Mục đích chuyển đổi kiểu câu là gì?
* Hoạt động 2 :
- Hướng dẫn tìm hiểu mục đích chuyển đổi câu .
Bài tập 1: 
Chọn câu “ a” hay câu “ b” để điền vào dấu 3 chấm trong đoạn văn sau :
“ - Thủy phải xa lớp ta, theo mẹ về quê ngoại .
- Một tiếng “ ồ” nổi lên kinh ngạc . Cả lớp sững sờ . Em tôi là chi đội trưởng , là “ vua toán” của lớp từ mấy năm nay  , tin này chắc làm cho bạn bè xao xuyến .
( theo Khánh Hoài )
a. Mọi người yêu mến em .
b. Em được mọi người yêu mến .
+ Mục đích của việc chuyển đổi câu trên là gì ? 
Bài tập 2:
- Cách diễn đạt của câu nào ở 2 đoạn văn trên đạt hiệu quả? Nêu ý nghĩa?
a. Nhà máy đã sản xuất được một số sản phẩm có giá trị. Khách hàng ở Châu Âu rất ưa chuộng các sản phẩm này.
b. Nhà máy đã sản xuất được một số sản phẩm có giá trị. Các sản phẩm này được khách hàng Châu Âu rất ưa chuộng. 
* Hoạt động 3 : Hướng dẫn luyện tập .
1. Bài tập thêm (trò chơi)
Cho học sinh sắp xếp các cụm từ thành câu chủ động hoặc câu bị động rồi chuyển sang câu bị động hoặc câu chủ động.
- Cây bằng lăng
- Trồng
- Lớp em
- Được (bị)
* Dấu hiệu phân biệt câu chủ động khác với câu bị động? 
* Yếu tố nào nhận ra đó là câu bị động
2. Bài tập (SGK)
a. Tinh thần yêu nước cũng như các thứ của quý . Có khi được trưng bày trong tủ kính, trong bình pha lê, rõ ràng dễ thấy . Nhưng cũng có khi cất giấu kín đáo trong rương, trong hòm .
 ( Hồ Chí Minh )
b. Người đầu tiên chịu ảnh hưởng thơ Pháp rất đậm là Thế Lữ . Những bài thơ có tiếng của Thế Lữ ra đời từ năm 1933 đến 1934 . Giữa lúc người thanh niên Việt Nam bấy giờ ngập trong quá khứ đến tận cổ thì Thế Lữ đưa về cho họ cái hương vị phương xa . Tác giả “ Mấy vần thơ ’’ liền được tôn làm đương thời đệ nhất thi sĩ.
 ( Hoài Thanh )
- Tìm câu bị động trong đoạn trích trên?
- Giải thích vì sao tác giả chọn cách viết như vậy? 
- Chủ ngữ: 
a. Mọi người 
b. Em 
c. Con mèo 
d. Con chuột 
a. Yêu mến
c. Vồ
+ Hành động 
c. con chuột
a. em
Hướng vào 
- Chủ ngữ làm chủ hoạt động.
ðHai câu chủ động.
- HS đọc phần ghi nhớ.
-(Không thực hiện hành động hướng vào người, vật khác).
- Được (bị) hoạt động của người, vật khác hướng vào.
ðChủ ngữ là đối tượng của hoạt động.
ðHai câu bị động.
- HS đọc phần ghi nhớ.
- Câu chủ động
* Em được thầy giáo khen.
- Câu chủ động.
Chuyển sang câu bị động.
- Tôi được bố cho cây bút.
- Cây bút được bố cho tôi.
- Nội dung biểu thị: “khô cạn dần”.
- Thảo luận nhóm : chọn câu để điền 
- Giải thích lí do chọn
+ Nhấn mạnh ý
+ Liên kết các câu trong đoạn văn
- Thảo luận , trả lời 
- Chọn câu “ b”
- Cách viết b tốt hơn vì đã sử dụng câu bị động góp phần tạo liên kết chủ đề theo kiểu móc xích (Một số sản phẩm có giá trị - các sản phẩm này).
- Câu chủ động: Lớp em trồng cây bằng lăng
- Câu bị động: Cây bằng lăng được lớp em trồng.
- Chủ ngữ của câu chủ động thực hiện hành động hướng vào người, vật khác.
- Chủ ngữ của câu bị động là đối tượng của hoạt động khác hướng vào.
- Thảo luận chia nhóm, trả lời 
 + Đoạn a:
-Câu bị động ( câu 2, câu 3 àcâu rút gọn chủ ngữ : tinh thần yêu nước)
-Câu bị động trên liên kết thành một mạch văn thống nhất , chặt chẽ về chủ đề ( tinh thần yêu nước ) giữa các câu trong đoạn .
 + Đoạn b: 
 -Câu bị động (câu 4 )
 -Liên kết các câu văn trong đoạn thành mạch thống nhất hướng về chủ đề : Thế Lữ ( nhà thơ lớn )
I. Câu chủ động – câu bị động
 1.Ví dụ: 
a. Mọi người yêu mến em
b. Em được mọi người yêu mến
c. Con mèo vồ con chuột
d. Con chuột bị con mèo vồ.
thực hiện 
hành động
người, vật (khác)
- CN
(người, vật)
chủ thể
người, vật (khác)
được (bị)
hành động
hướng vào
- CN 
(người, vật)
đối tượng
2.Kết luận: (ghi nhớ SGK)
Lưu ý 1:
- Câu chủ động có 1 câu bị động tương ứng. 
Lưu ý 2:
- Câu chủ động - có 2 câu bị động tương ứng.
(Nếu động từ VN của câu chủ động là động từ thuộc nhóm: tặng, biếu cho)
Lưu ý 3:
- Nội dung biểu thị ( hoặc nội dung miêu tả ) câu chủ động và câu bị động được xem là đồng nhất với nhau. 
II. Mục đích của việc chuyển đổi câu chủ động thành câu bị động 
 1. Ví dụ: - Chọn câu “ b”
“ - Thủy phải xa lớp ta , theo mẹ về quê ngoại .
- Một tiếng “ ồ” nổi lên kinh ngạc . Cả lớp sững sờ . Em tôi là chi đội trưởng , là “ vua toán” của lớp từ mấy năm nay Em được mọi người yêu mến , tin này chắc làm cho bạn bè xao xuyến .
( theo Khánh Hoài )
2. Kết luận : Việc chuyển đổi :
Câu chủ động câu bị động ở đoạn văn đều nhằm liên kết các câu trong đoạn thành mạch văn thống nhất, sinh động .
III. Luyện tập :
- Câu chủ động: CN làm chủ hoạt động trong câu.
- Câu bị động: CN là đối tượng của hoạt động trong câu.
- Tìm câu bị động trong đoạn văn và giải thích lí do tác giả chọn cách viết như vậy.
- Đoạn a : Hai câu bị động vừa là câu rút gọn ( câu 2 và câu 3 )
- Đoạn b : Một câu bị động ( câu 4)
à Cách viết chọn câu bị động là trách lặp lại kiểu câu dùng ở phía trước. Tạo sự liên kết tốt các câu trong đoạn.
D. CỦNG CỐ , DẶN DÒ : ( 2’)
- Nhắc lại câu chủ động, câu bị động .
- Mục đích chuyển đổi câu .
- Soạn bài chuyển đổi câu chủ động thành câu bị động ( tiết 2 ) . 
 Tiết 94: CHUYỂN ĐỔI CÂU CHỦ ĐỘNG THÀNH CÂU BỊ ĐỘNG
I. Câu chủ động và câu bị động:
 1. Ví dụ:
 2. Kết luận: 
 a. Câu chủ động : 
thực hiện hành động
chủ thể
người, vật (khác)
CN (người, vật)
người, vật (khác)
đối tượng
CN (người, vật)
được (bị) hành động
hướng vào
 b. Câu bị động : 
 c. Ghi nhớ: SGK
II. Mục đích của việc chuyển đổi câu chủ động thành câu bị động:
- Nhấn mạnh ý.
- Tạo liên kết các câu trong đoạn thành mạch văn thống nhất.
III. Luyện tập:
1. Bài tập thêm.
2. Bài tập SGK.