Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 7 - Tuần 3 - Tiết 9: Ca dao - Dân ca những câu hát về tình cảm gia đình (Tiếp)

Tuần : 3	 Ngày soạn :20/08/09
Tiết : 9.	 Ngày dạy :24-29/08/09
CA DAO - DÂN CA 
NHỮNG CÂU HÁT VỀ TÌNH CẢM GIA ĐÌNH
A . Mục tiêu cần đạt:
	Giúp HS :
 HS hiểu được khái niệm ca dao; nắm được nội dung ý nghĩa và một số hình thức nghệ thuật tiêu biểu của ca dao, dân ca qua những bài ca thuộc chủ đề tình cảm gia đình.
B. Chuẩn bị:
*Thầy: Một số hình ảnh về gia đình và sinh hoạt gia đình ( cảnh người mẹ ru con ).
* Trò: Đọc diễn cảm các bài ca dao và soạn các câu hỏi tìm hiểu .
C. Tiến trình tổ chức các hoạt động:
* Ổn định : 
 Kiểm diện, trật tự.
* Kiểm tra : 
(?) Tóm tắt truyện : “Cuộc chia tay của những con búp bê” Nêu ý nghĩa của truỵện ?
* Giới thiệu bài: 
- Rất tự nhiên , tình cảm của con người bao giờ cũng bắt nguồn từ tình cảm gia đình . Truyền thống văn hoá đạo đức Việt Nam rất đề cao gia đình và tình cảm gia đình . Những câu hát về tình cảm gia đình chiếm khối lượng khá phong phú trong kho tàng ca dao dân tộc, đã diễn tả chân thực , xúc động những tình cảm vừa thân mật , ấm cúng, vừa rất thiêng liêng của con người Việt Nam . Những câu hát này cũng thể hiện một số hình thức nghệ thuật tiêu biểu của ca dao dân ca mà tiết học hôm nay các em sẽ tìm hiểu .
Hoạt động thầy
Hoạt động trò
Nội dung
- Giới thiệu khái niệm ca dao dân ca (Đọc thêm: Lưu ý SGV T33 minh hoạ cụ thể).
- Hướng dẫn đọc 4 bài ca dao,đọc chú thích
- Hướng dẫn HS trả lời,thảo luận các câu hỏi:
(?) Lời của từng bài ca dao là lời của ai? Tại sao em khẳng định như vậy?
(?) Tình cảm mà bài 1 diễn tả là tình cảm gì? 
(?) Hãy chỉ ra cái hay của hình ảnh, âm điệu, ngôn ngữ của bài ca dao này?
* Phân tích thêm: Vai trò của thể thơ lục bát Þ Ngọt ngào, uyển chuyển. 
(?) Tìm những câu ca dao cũng nói đến công cha, nghĩa mẹ tương tự ?
(?) Tâm trạng trong bài ca dao là gì ?
(?) Qua đó, em hãy phân tích các hình ảnh thời gian, không gian, hành động và nỗi niềm của nhân vật ?
* Bài ca dao rất giản dị, mộc mạc vậy mà sao dau khổ, xót xa đến nhức buốt như vậy !
(?) Những tình cảm đó kính yêu ông bà được diễn tả như thế nào ? 
(?) Nêu cái hay của cách diễn tả đó?
(?) Tình cảm gì được thễ hiện trong bài 4 ?
(?) Tình anh em thân thương ruột thịt được diễn tả như thế nào ?
(?) Bài ca dao này nhắc nhỡ chúng ta điều gì ?
(?) Bốn bài ca dao đã sử dụng những biện pháp nghệ thuật nào ?
Đọc văn bản, chú thích
* Thảo luận nhóm, đại diện trả lời:
-Bài 1: Lời của mẹ khi ru con nói với con ( ND bài ca khẳng định). 
-Bài 2: Là cô gái lấy chồng xa quê nói với mẹ, với quê mẹ. 
-Bài 3: Cháu con nói với ông bà (hoặc nói với người thân) về nổi nhớ ông bà (h.a nuộc lạt mái nhà) 
-Bài 4: Có thể ông bà, cô bác nói với con cháu: cha mẹ nói với con;anh em nói với nhau (ND khẳng định).
-Hình ảnh: so sánh quen thuộc của ca dao lấy những cái to lớn, mênh mông, vĩnh hằng của thiên nhiên làm h.a so sánh + định ngữ mức độ “Núi ngất trời”, “Biển rộng mênh mông”. 
 - Âm điệu: Lời ru nghe gần gũi, ấm áp ® tâm tình thành kính, sâu lắng.
- Ngôn ngữ: Giản dị mà sâu sắc. Cuối bài: “ Chín chữ cù lao” tăng âm điệu tôn kính nhắn nhủ, tâm tình.
- Đọc phần đọc thêm hoặc sưu tầm ở nhà : “Công cha  đạo con”
* Đọc bài
- Thời gian : Chiều chiều : Gợi buồn, gợi nhớ (Thời điểm đoàn tụ) 
- Không gian : Ngõ sau : Nơi vắng lặng heo hút gợi cảnh ngộ cô đơn buồn tủi (Nhất là thời phụ nữ thời phong kiến) Þ Aån dụ. 
- Hành động và nỗi niềm nhân vật : Trông về : Buồn không nguôi, nhớ mẹ nhớ quê, nhớ thời con gái đã qua; đau về cảnh ngộ, thân phận  
* Đọc bài ca dao 3 
- Hình thức so sánh mức độ (phổ biến): “ Qua đình bấy nhiêu”
 “ Qua cầu bấy nhiêu”. 
- Ngó lên: Trân trọng, tôn kính. 
- Hình ảnh nuột lạt mái nhà: Nhiều, gợi sự nối kết bền chặt không tàch rời của sự vật cũng như tình cảm huyết thống và công lao to lớn của ông bà trong việc gầy dựng ngôi nhà,gia đình. 
- So sánh mức độ:® Nhớ da diết không nguôi.
-Aâm điệu lục bát phù hợp hỗ trợ sự diễn tả tình cảm trong bài .
* Đọc bài 4 
- Khác người xa, có cái cùng, chung, một Þ Anh em tuy hai mà một .
- So sánh : chân, tay Þ Gắn bó máu thịt, thiêng liêng . 
- Anh em phải hoà thuận để cha mẹ vui lòng, phải biết nương tựa và nhau .
* Thảo luận trả lời
- Tình cảm gia đình (Đối với cha mẹ, ông bà, anh em) Þ Kín đáo, sâu lắng, chân thành .
 * Đọc to ghi nhớ và tự ghi bài
I/Tìm hiểu chung :
 *Khái niệm : Ca dao dân ca (sgk/ Tr 35)
II/Tìm hiểu văn bản :
1) Nội dung ý nghĩa :
*Bài 1: Công lao trời biển của cha mẹ đối với con cái và bổn phận trách nhiệm của người làm con trước công lao to lớn ấy.
Bài 2 : Là tâm trạng , nỗi lòng người phụ nữ lấy chồng xa quê nhớ mẹ nơi quê nhà . Đó là nỗi buồn xót xa, sâu lắng đau tận trong lòng. Không biết chia sẻ cùng ai .
*Bài 3: Nỗi nhớ và sự kính yêu đối với ông bà .
*Bài 4 : Tình anh em thân thương, ruột thịt
2)Nghệ thuật: 
 - thễ thơ lục bát . 
 - Aâm điệu tâm tình, nhắn nhữ .
 - Các hình ảnh quen thuộc .
 - Độc thoại, có kết cấu 1 vế.
III/Tổng kết :Ghi nhớ SGK/Tr 36
*Củng cố:
(?) Em hãy tìm 1 số câu ca dao khác có nội dung tương tự ? 
*Dặn dò : 
* Học thuộc lòng 4 bài ca dao và ghi nhớ.
sưu tầm tranh ảnh có liên quan .
 * Làm tiếp bài tập 2 .
 * Soạn bài : Ca dao quê hương đất nước, con người (trả lời các câu hỏi tìm hiểu văn bản ; sưu tầm tranh phong cảnh có liên quan)