Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 7 - Tuần 30 - Tiết 109, 110: Những trò lố hay là Va-Ren và Phan Bội Châu (Tiếp)

 Tuần :30 Ngày soạn:15/03/2010 
 Tiết :109,110 Ngày dạy: 22-27/03/2010
NHỮNG TRÒ LỐ HAY LÀ 
VA-REN VÀ PHAN BỘI CHÂU.
 - Nguyễn Aùi Quốc -
A . Mục tiêu cần đạt:
	Giúp HS :
 Giúp HS hiểu được giá trị của đoạn văn trong việc khắc hoạ sắc nét 2 nhân vật Va-ren và Phan Bội Châu với 2 tính cách, đại diện cho 2 lực lượng xã hội, phi nghĩa và chính nghĩa- thực dân Pháp và nhân dân Việt Nam- hoàn toàn đối lập trên đất nước ta thời thuộc Pháp.
B. Chuẩn bị:
* Thầy: Chân dung Nguyễn Ái Quốc (thời kì ở Pháp).
 Chân dung Phan Bội Châu, Va-ren.
Tập truyện và kí Nguyễn Ái Quốc.
* Trò: Đọc, tóm tắt văn bản, tìm hiểu chú thích.
 Soạn các câu hỏi tìm hiểu văn bản trang 94, 95.
C. Tiến trình tổ chức các hoạt động:
* Ổn định : 
 Kiểm diện, trật tự.
* Kiểm tra : 
(?) Phân tích và chứng minh đặc sắc của truyện: “Sống chết mặc bay” qua 2 biện pháp nghệ thuật nổi bật?
(?) Giải thích ý nghĩa sâu sắc và lí thú nhan đề của truyện ngắn: “ Sống chết mặc bay”?
* Giới thiệu bài: 
** Nguyễn Ái Quốc tên của chủ tịch Hồ Chí Minh (từ 1919 – 1945). Trên đất Pháp từ những năm 1920 – 1925 bút danh ấy đã gắn bó với tờ báo: “Người cùng khổ” và nhiều tác phẩm khác trong đó có “Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu”viết 1920, từ 1 hiện tượng lịch sử: Nhà cách mạng Phan Bội Châu sau 20 năm bôn ba hải ngoại đi tìm đường cứu nước đến năm 1925 bị thực dân Pháp bố trí bắt cóc từ Trung Quốc giải về nước xử tù chung thân. Nhưng sau đó trước phong trào nhân dân cả nước đấu tranh đòi thả, chúng phải ra lệnh ân xá. Va-ren vốn là một Đảng viên Đảng XH Pháp phản bội Đảng và được cử làm toàn quyền Đông Dương. Trước khi sang nhậm chức, hắn có tuyên bố sẽ quan tâm tới vụ Phan Bội Châu, lập tức Nguyễn Ái Quốc viết tác phẩm này để phơi bày thực chất dối trá, lố bịch của Va-ren (cho HS xem ảnh).
Hoạt động thầy
Hoạt động trò
Nội dung
HĐ1: Đọc-Hiểu văn bản 
* Hướng dẫn đọc: Giọng đọc phù hợp: - Lời kể: Dí dỏm, hài hước.
- Lời độc thoại của Va-ren.
- Câu cảm thán, tái bút.
* Cùng HS đọc qua văn bản.
(?) Giới thiệu đôi nét về tác giả, tác phẩm, thể loại?
(?) Truyện có bố cục thế nào?
* Kiểm tra các chú thích (một số từ)
(?) Giải thích ý nghĩa cụm từ: “Những trò lố”?
(?) Theo em, đây là 1 tác phẩm ghi chép sự thật hay là tưởng tượng, hư cấu? Căn cứ vào đâu để kết luận?
HĐ2:Phân tích nhân vật Va-ren
(?) Nhân vật trung tâm của truyện là ai? Va-ren được thể hiện trong cảnh nào và đối lập với ai?
-Cho HS đọc đoạn 1.
(?) Trong 4 tuần lễ, khi nhà toàn quyền Va-ren sang Đông Dương thì Phan Bội Châu ở đâu?
(?) Va-ren hứa gì về vụ Phan Bội Châu? Thực chất lời hứa đó là gì?
(?) Cụm từ: “Nửa chính thức” và câu hỏi của tác giả có ý nghĩa gì trong việc bộc lộ thực chất lời hứa của Va-ren?
HĐ3:Phân tích cuộc trạm gặp gỡ đầy kịch tính của PBC – Va-ren:
-Cho HS kể vắn tắt lại cuộc gặp gỡ.
(?) Phân tích câu nói đầu tiên và cử chỉ của Va-ren khi bước vào xà lim đối mặt với Phan Bội Châu?
(?) Trước đó, tác giả đã giới thiệu, so sánh và đối lập về con người và tính cách của 2 nhân vật chính như thế nào?
(?) Em có nhận xét gì về lời nói của Va-ren với Phan bội Châu?
Gợi ý:
(?) Lời lẽ của Va-ren mang hình thức ngôn ngữ gì?
(?) Qua ngôn ngữ gần như độc thoại của Va-ren, động cơ, tính cách của Va-ren được bộc lộ ntn? (?) Phan Bội Châu đã có cách ứng xử với Va-ren ntn? Qua hình thức, cách ứng xử đó, tính cách của Phan Bội Châu được bộc lộ ra sao?
(?) Riêng lời bình của tác giả trước hiện tượng im lặng, dửng dưng của Phan Bội Châu đã thể hiện giọng điệu như thế nào và điều đó có ý nghĩa gì?
(?) Thử hình dung tâm trạng của Va-ren khi cả bài diễn thuyết hùng hồn và lâm li tâm huyết ấy rơi tõm vào sự im lặng của người đối thoại?
(?) Có phải lần này, Va-ren tự mình đã chuộc lấy sự lố bịch, thất bại thảm hại, bẽ bàng nhất không? Vì sao?
(?) Qua 2 trò lố ấy, hãy nêu tính cách của nhân vật Va-ren?
HĐ4:Phân tích nhân vật Phan Bội Châu 
(?) Nếu truyện dừng lại ở câu: “Nhưng Va-ren không hiểu Phan Bội Châu” thì chủ đề của truyện, ý cơ bản tác giả muốn nói với người đọc đã rõ chưa?
(?) Nhưng ở đây lại có thêm đoạn kết. Trong đó có lời anh lính dõng An Nam quả quyết. Anh quả quyết đã thấy cử chỉ gì của người tù lừng tiếng (PBC)? Cử chỉ đó nói lên thái độ ntn của PBC với kẻ thù?
(?) Nội dung lời suy đoán thêm của tác giả về PBC là gì? Qua nội dung đó, em thấy gì về thái độ của PBC trước kẻ thù? (?) Đoạn kết đã nâng giá trị nội dung tư tưởng của tác phẩm ntn? Nâng thêm như thế tạo thêm hứng thú gì cho người đọc?
(?) Trong phạm vi hiểu biết của em, em thấy có ai viết truyện mà lại thêm phần TB (tái bút) như ở đây không? Nếu chỉ ở đây mới có thì nên đánh giá ntn?
(?) Thêm lời tái bút như thế đã tạo thêm điều gì lí thú?
(?) Sau khi phân tích trên, hãy nêu tính cách của nhân vật PBC? 
HĐ 5:Hướng dẫn tổng kết
* Cho 2 HS đọc to ghi nhớ.
* Chốt lại ý chính.
HĐ 6: Luyện tập
(?) Trong truyện, thái độ của tác giả đối với PBC ntn? Căn cứ vào đâu để biết điều đó?
(?) Giải thích nghĩa cụm từ: “Những trò lố” trong nhan đề tác phẩm?
* Nghe.
* Đọc, nhận xét.
* Chú thích SGK.
* Thảo luận, trình bày:
- Va-ren chuẩn bị sang Đông Dương với lời hứa “nửa chính thức” sẽ chăm sóc vụ Phan bội Châu.
- Cuộc gặp gỡ giữa Va-ren và Phan Bội Châu.
-Những trò hề nhảm nhí, tồi tệ, kệch cởm, vô duyên, tức cười.
-Câu chuyện hư cấu: “Hãy theo dõi bằng đôi cánh của trí tưởng tượng”. Thực chất truyện được viết trước khi Va-ren sang Đông Dương, cũng không có chuyện gặp cụ Phan Bội Châu ở Hoả Lò (Hà Nội).
- Nhân vật Va-ren.Được thể hiện trong cuộc gặp mặt với PBC.
-Đọc.
-Cá nhân:
+ Phan Bội Châu vẫn bị cầm tù.
+ Chăm sóc vụ Phan Bội Châu ® lời hứa dối trá, ve vuốt, trấn an nhân dânVN Þ là 1 trò lố.
+ Tỏ ý nghi ngờ và châm biếm sự giả dối, xảo trá của Va-ren.
-Kể tóm tắt.
- Lời nói: Chân thành: “Tôi đem tự do đến cho ông đây”.
- Cử chỉ: “ Một tay bắt tay, một tay nâng cái gông kếch xù”: Hiện thân của chính sách đối với thuộc địa (miệng leo lẻo ca ngợi tự do, bình đẳng nhưng tay đàn áp, bóc lột tàn khốc dã man).
* Tương phản giữa 2 nhân vật đối kháng nhau:
+ Va-ren: là một tên toàn quyền, là 1 kẻ bất lương hèn hạ, thấp kém, phản bội trơ trẻn nhưng thống trị.
+ Phan bội châu: Một anh hùng dân tộc, 1 nhà nho nhà cách mạng vĩ đại nhưng thất bại, bị đàn áp, chỉ là 1 người tù.
-Thảo luận, trình bày.
+ Độc thoại (tự nói 1 mình).
+ Thể hiện sự vuốt ve, dụ dỗ, bịp bợm 1 cách trắng trợn.
+ Dùng hình thức im lặng, phớt lờ coi như không có Va-ren trước mặt ® thái độ khinh bỉ, bản lĩnh kiên cường trước kẻ thù.
+ Giọng điệu hóm hỉnh, mỉa mai ® làm rõ thêm thái độ, tính cách của Phan Bội Châu.
+ Cứ ngỡ sẽ làm được 1 việc phi thường, dụ hàng được con voi già Bến Ngự nào ngờ khổ cong diễn trò 1 mình thật là lố bịch, hài hước. Va-ren sửng sốt cả người.
+ Đúng vậy. Bài thuyết khách của Va-ren chẳng có chút tác dụng nào, cuộc gặp gỡ đã diễn ra đảo lộn, đổi ngôi: Người tù thành người phán xét, uy nghi, cao cả còn y thành kẻ hèn hạ, trơ trẽn tự lật mặt nạ mình.
-Cá nhân.
-
Thảo luận, trình bày:
+ Ý đã rõ: Phê phán trò bịp bợm, trò lố của Va-ren; đề cao khí phách anh hùng của Phan Bội Châu trước kẻ thù.Sự im lặng thể hiện sự coi thường, khinh bỉ, bất hợp tác.
+ Cái nhếch râu mép ® Khinh bỉ, coi thường.
+ “ PBC có mĩm cười  như cánh ruồi lướt qua vậy”® Tiếp tục nâng cấp tính cách, thái độ của PBC trước kẻ thù.
+ Đoạn kết làm cho tính cách PBC càng được khắc hoạ sâu sắc hơn, tinh tế hơn, đầy đủ hơn và đáng kính phục hơn.
+ Không! ® Độc đáo, hấp dẫn.
+ Nâng cấp nội dung tư tưởng của tác phẩm: Đối với kẻ thù có nhiều cách ứng xử: chỉ im lặng dửng dưng chưa đủ phải có hành động chống trả quyết liệt: Nhổ vào mặt nó Þ Thật là hóm! Thật là thú vị!
-Cá nhân.
-Đọc. Tự ghi nhận.
I/Tìm hiểu chung :
1)Tác giả: Chú thích (ĩ)SGK/Tr 92.
2)Thể loại : Truyện ngắn 
hiện đại.
II/ Phâân tích:
1)Hình tượng nhân vật Va-ren:
a)Va-ren trong trò lố thứ nhất 
- “Nửa chính thức hứa” ® hứa dối trá để trấn an nhân dân VN Þ Trò lố (hài hước).
b. Màn trò hề trong cuộc gặp gỡ với Phan Bội Châu trong tù (đoạn 2)
- Câu nói đầu tiên kết hợp với hành động đầy vẻ hiền từ càng lộ rõ dã tâm và sự giả dối.
- Vuốt ve, dụ dỗ, bịp bợm 1 cách trắng trợn.
-Tự lật mặt nạ đê tiện, phản bội của mình.
Þ Va-ren là tên gian xảo, trơ trẽn, lố bịch, đại diện cho bọn phản bội, phản động, gian ác.
2)Hình tượng Phan Bội Châu: 
Yêu nước sâu sắc, luôn chiến đấu hi sinh vì tư tưởng cứu nước, luôn kiên cường bất khuất không sợ gian khổ, tù đày, vững vàng không để kẻ thù mua chuộc ® tiêu biểu cho khí phách Việt Nam.
III/ Tổng kết: Ghi nhớ T 95
IV/ Luyện tập :
BT1 :Kính yêu, khâm phục, ca ngợi. Qua nghệ thuật xây dựng 2 nhân vật đối lập. Đặc biệt, hình ảnh PBC chỉ xuất hiện thoáng qua nhưng đã để lại những ấn tượng mạnh mẽ và sâu sắc.
2) Trực tiếp vạch trần hành động lố lăng, bản chất xâu xa của Va-ren. Hắn bày ra những trò lố lăng, gian xảo, trơ trẽn chẳng lừa được ai mà càng lộ ra bộ mặt phản bội của hắn một cách thấp kém, hèn hạ, đê tiện.
* Dặn dị:
** Đọc lại văn bản, học bài ghi, thuộc ghi nhớ.
** Đọc phần đọc thêm trang 95, 96.
** Soạn bài: Dùng cụm C-V mở rộng câu: Luyện tập. (Giải trước các bài tập 1,2,3 trang 96, 97)