Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 7 - Tuần 7 - Tiết 26: Văn bản : Sau phút chia li ( trích “ chinh phụ ngâm khúc”)

 Tuaàn :7 Ngaøy soaïn : 16/09/2010
 Tieát : 26 Ngaøy daïy : 20-25/09/2010 
 VĂN BẢN : SAU PHÚT CHIA LI
 ( TRÍCH “ CHINH PHỤ NGÂM KHÚC”) 
 I.MỤC TIÊU:
 Cảm nhận được giá trị hiện thực, giá trị nhân đạo và giá trị nghệ thuật ngôn từ trong đoạn trích .
 II.KIẾN THỨC CHUẨN: 
 Kiến thức :
- Đặc điểm của thể thơ song thất lục bát .
- Sơ giàn về “Chinh phụ ngâm khúc”, tác giả Đặng Trần Côn, vấn đề người dịch “Chinh phụ ngâm khúc” .
- Niềm khát khao hạnh phúc lứa đôi của người phụ nữ có chồng đi chinh chiến ở nơi xa và ý nghĩa tố cáo chiến tranh phi nghĩa được thể hiện trong bài văn .
- Giá trị nghệ thuật của một đoạn thơ dịch tác phẩm “Chinh phụ ngâm khúc”.
 Kĩ năng :
 - Đọc – hiểu văn bản viết theo thể ngâm khúc .
 - Phân tích nghệ thuật tả cảnh, tả tâm trạng trong đoạn trích thuộc tác phẩm dịch “Chinh phụ ngâm khúc”.
III.HƯỚNG DẪN THỰC HIỆN:
Hoaït ñoäng cuûa GV
Hoaït ñoäng cuûa HS
Noäi dung
Hoạt động 1: Khởi động:
1. Ổn định lớp: kiểm diện,trật tự
2. KT bài cũ:
- Em hieåu theá naøo laø tính ña nghóa trong thô ?
- Baøi thô baùnh Troâi Nöôùc coù tính ña nghóa khoâng ? Vì sao ?
-GV quan saùt , nhaän xeùt , ñaùnh giaù 
-Baøi thô Baùnh Troâi Nöôùc coù hai nghóa .Vaäy trong hai nghóa , nghóa naøo laø quan troïng , quyeát ñònh giaù trò cuûa baøi thô ?
3.Giới thiệu bài mới: Coù theå noùi ñeà taøi chieán tranh coù aûnh höôûng lôùn ñeán thô ca theá kæ XVIII giöõa luùc trieàu ñình phong kieán rôi vaøo beá taéc .Chinh phuï ngaâm khuùc ra ñôøi nhö tieáng keâu oaùn haän chieán tranh phi nghóa . Hoâm nay, chuùng ta seõ tìm hieåu vaên baûn vôùi noäi dung treân. 
Hoạt động 2 : Đọc - hiểu văn bản:
Höôùng daãn ñoïc: Gioïng nheï nhaøng theå hieän noãi saàu meânh mang.
- “ Chinh phuï ngaâm khuùc” ñöôïc vieát nguyeân vaên chöõ Haùn. Vaäy, em haõy cho bieát teân taùc giaû vaø dòch giaû?
 - Giôùi thieäu ñoâi neùt veà taùc giaû: Ñaëng Traàn Coân vaø dòch giaû: Ñoaøn Thò Ñieåm?
 - Em hieåu theá naøo laø “ Chinh phuï ngaâm khuùc” (töïa ñeà)?
- Em hieåu gì laø theå loaïi ngaâm khuùc?
Giôùi thieäu vò trí cuûa ñoaïn trích: Baûn dòch Noâm coù 408 caâu, goàm 3 phaàn:
Xuaát quaân öùng chieán.
Noãi buoàn nôi khueâ caùc.
3) Öôùc nguyeän thanh bình.
- Baøi thô ñöôïc vieát theo theå loaïi naøo?
- Theå loaïi ngaâm khuùc ôû daïng tieâu bieåu nhaát ñaõ ñöôïc saùng taùc theo theå song thaát luïc baùt. Em hieåu theá naøo laø song thaát luïc baùt ( veà soá caâu trong moãi khoå vaø soá chöõ trong moãi caâu)?
- Ñoaïn trích naøy, noäi dung chính muoán noùi leân ñieàu gì?
HS ñoïc
HS traû lôøi trong Chuù thích *
HS traû lôøi trong Chuù thích *
-Khuùc ngaâm cuûa ngöôøi vôï coù choàng ra traän.
- Laø theå loaïi thô ca do ngöôøi VN saùng taïo ra. Theå loaïi naøy coù chöùc naêng chuyeân bieät trong vieäc dieãn taû nhöõng taâm traïng saàu bi daèng daëc, trieàn mieân cuûa con ngöôøi.
- Song thaát luïc baùt 
- 2 caâu 7, 1 caâu 6, 1 caâu 8 
 Þ 4 caâu trong 1 khoå.
-Noãi saàu ñau cuûa ngöôøi chinh phuï sau khi tieãn choàng ra traän
I/ Tìm hieåu chung :
1.Taùc giaû: 
- Nguyên tác:Ñaëng Traàn Coân.
 - Diễn Nôm: Ñoaøn Thò Ñieåm 
2)Taùc phaåm:
-Ngaâm khuùc: Thô ca VN, coù chöùc naêng dieãn taû taâm traïng saàu bi.
-Vò trí ñoaïn trích:
 +Phaàn 1: ( Caâu 53® 64)
3)Theå thô:
Song thaát luïc baùt.
Hoạt động 3: Phân tích
- Bốn câu đầu nêu lên nội dung gì?
- Nỗi sầu đó được gợi tả như thế nào?Đoạn trích dùng nghệ thuật gì để gợi tả?
-Hình ảnh “tuôn màu mây biếc, trải ngàn núi xanh” có tác dụng gì?
- Bốn câu tiếp theo diễn tả điều gì?
- Tác giả dùng nghệ thuật gì diễn tả nỗi sầu?
- Tuy xa nhau nhưng tâm hồn họ như thế nào?
- Nỗi sầu đó được tiếp tục gợi tả và nâng lên như thế nào? 
- Ở khổ trên ít ra còn có địa danh Hàm Dương ,Tiêu Tương để có ý niệm về độ xa cách.
- Sự xa cách này bây giờ ra sao?
- Màu xanh của ngàn dâu có tác dụng gì?
- Chữ “sầu”trong bài thơ có tác dụng gì?
- Tác giả bộc lộ tình cảm gì đối với người chinh phụ?
- Từ những phân tích trên , em hãy phát biểu về cảm xúc chủ đạo và ngôn ngữ của đoạn thơ ?
- Qua nỗi sầu chia li của người chinh phụ sau lúc tiễn đưa chồng ra trận , em thấy khúc ngâm này có ý nghĩa gì ? 
- Từ những phân tích trên , em hãy phát biểu về cảm xúc chủ đạo và ngôn ngữ của đoạn thơ ?
-Nỗi sầu chia li của người vợ.
- Bằng phép đối “chàng thì đi – thiếp thì về”tác giả cho thấy thực trạng của cuộc chia li.Chàng đi vào cõi vất vả,thiếp thì vò võ cô đơn.
- Hình ảnh “mây biếc,núi ngàn” là các hình ảnh góp phần gợi lên cái độ mênh mông cái tầm vũ trụ của nỗi sầu chia li.
- Sự ngăn cách đã là sự thật khắc nghiệt,và nỗi sầu chia li nặng nề tưởng như đã phủ lên màu biếc của trời mây,trải vào màu xanh của núi ngàn.
 - Gợi tả thêm nỗi sầu chia li.
 - Phép đối + điệp ngữ và đảo vị trí hai địa danh Hàm Dương ,Tiêu Tương đã diễn tả sự ngăn cách muôn trùng.
- Sự chia sẻ về thể xác , trong khi tình cảm tâm hồn vẫn gắn bó thiết tha cực độ.
 àNỗi sầu chia li còn có sự oái oăm,nghịch chướng, gắn bó mà không được gắn bó lại phải chia li.
- Nỗi sầu chia li tăng trưởng đến cực độ thể hiện bằng phép đối,điệp ngữ,điệp ý.
- Sự xa cách đã hoàn toàn mất hút vào ngàn dâu “những mấy ngàn dâu”.
- Màu xanh của ngàn dâu gợi tả trời đất cao rộng,thăm thẳm mênh mông,nơi gửi gấm,lan tỏa vào nỗi sầu chi li.
-Màu xanh ở độ xanh xanh rồi lại xanh ngắt trong câu thơ ở đây không liên quan đến màu xanh hi vọng.
- Chữ “sầu” trở thành khối sầu,núi sầu đồng thời nhấn rõ nỗi sầu cao độ của người chinh phụ.
- Thấu hiểu tâm trạng của người phụ nữ có chồng đi chiến trận.
- Đồng cảm với khát khao hạnh phúc của người phụ nữ.
- Sử dụng thể thơ song thất lục bát diễn tả nỗi sầu bi dằng dặc của con người.
- Cực tả tâm trạng buồn, cô đơn, nhớ nhung vời vợi qua hình ảnh, địa danh có tính chất ước lệ, tượng trưng cách điệu.
- Sáng tạo trong việc sử dụng các điệp từ, ngữ, phép đối, câu hỏi tu từgóp phần thể hiện giọng điệu cảm cảm xúc da diết, buồn thương
- Đoạn trích thể hiện nỗi buồn chia phôi của người chnh phụ sau lúc tiễn đưa chồng ra trận. Qua đó tố cáo chiến tranh phi nghĩa đẩy lứa đôi hạnh phúc phải chia lìa. Đoạn trích còn thể hiện lòng cảm thông sâu sắc với khát khao hạnh phúc của người phụ nữ.
- Sử dụng ngôn từ điêu luyện, đặc biệt là điệp ngữ
II. Phân tích:
1. Nội dung:
a.Tâm trạng sau phút chia li của người chinh phụ được diễn tả ở nhiều mức độ khác nhau:
 * Bốn câu thơ đầu:
Chàng thì đi .
 Thiếp thì về 
® Tương phản , đối nghịch , thể hiện nỗi sầu dằng dặc , miên man 
=>Nó góp phần gợi lên cái độ mênh mông bao la của nỗi sầu chia li , người chinh phụ cảm nhận về nỗi xa cách về chồng vợ
 * Bốn câu tiếp theo:
 Hàm Dương – Chàng còn ngoảnh lại 
 Tiêu tương – thiếp hãy trông sang 
 cách ..
 cách
 - Điệp từ , điệp ý ( cùng , thấy , ngàn dâu , những , mấy )
® Tương phản ,điệp ngữ , đảo ngữ 
 Þ Nỗi sầu tăng tiến . => Người chinh phụ thấm thía sâu sắc tình cảnh oái oăm, nghịch chướng: Tình cảm vợ chồng nồng thắm mà không được ở bên nhau
* Bốn câu cuối
Cùng trông lại mà cùng chẳng thấy 
xanh xanh
.xanh ngắt 
Lòng chàng ý thiếp ai sầu hơn ai?
 Niềm khát khao hạnh phúc lứa đôi của người chinh phụ được tái hiện như những đợt sóng tình cảm triền miên không dứt.
b.Lòng cảm thông sâu sắc của tác giả với nỗi niềm của người chinh phụ:
- Nỗi sầu chất ngất, sự xa cách thăm thẳm , mịt mù 
-> Thấu hiểu tâm trạng của người phụ nữ có chồng đi chiến trận.
-> Đồng cảm với khát khao hạnh phúc của người phụ nữ.
2. Nghệ thuật:
- Sử dụng thể thơ song thất lục bát diễn tả nỗi sầu bi dằng dặc của con người.
- Cực tả tâm trạng buồn, cô đơn, nhớ nhung vời vợi qua hình ảnh, địa danh có tính chất ước lệ, tượng trưng cách điệu.
- Sáng tạo trong việc sử dụng các điệp từ, ngữ, phép đối, câu hỏi tu từgóp phần thể hiện giọng điệu cảm cảm xúc da diết, buồn thương.
3. Ý nghĩa
a. Nội dung:
- Đoạn trích thể hiện nỗi buồn chia phôi của người chnh phụ sau lúc tiễn đưa chồng ra trận. Qua đó tố cáo chiến tranh phi nghĩa đẩy lứa đôi hạnh phúc phải chia lìa. Đoạn trích còn thể hiện lòng cảm thông sâu sắc với khát khao hạnh phúc của người phụ nữ.
b.Nghệ thuật:
- Sử dụng ngôn từ điêu luyện, đặc biệt là điệp ngữ
Hoạt động 4: luyện tập:
1.Trong ñoaïn trích naøy, caùc töø chæ maøu xanh ñöôïc söû duïng maáy laàn? Ñoù laø nhöõng laàn naøo?
2 .Em haõy phaân bieät möùc ñoä khaùc nhau trong caùc maøu xanh vaø trao ñoåi vôùi nhau ñeå tìm ra taùc duïng cuûa vieäc söû duïng maøu xanh khi dieãn taû noãi saàu chia li?
3. Qua noãi saàu chia li cuûa ngöôøi chinh phuï sau luùc tieãn ñöa choàng ra traän,em thaáy khuùc ngaâm naøy coù yù nghóa gì?
 - Toá caùo chieán tranh phi nghóa.
 - Khao khaùt haïnh phuùc löùa ñoâi cuûa ngöôøi phuï nöõ.
III. Luyện tập
1)a)maây bieác, nuùi xanh, 
 xanh xanh, xanh ngaét
 b)+ Bieác: maøu xanh ñeïp
® Saàu nheï nhaøng.
 + nuùi xanh: Xanh bình thöôøng® noãi buoàn thaám ñöôïm vaøo caûnh vaät thieân nhieân
 + Xanh xanh: Hôi xanh, nhôït nhaït® Buoàn meânh moâng lan toaû,
 +Xanh ngaét: Xanh thuaàn 1 maøu treân dieän tích roäng® raát ñau khoå, buoàn baõ, noãi saàu bao truøm taát caû.
 c)Noãi saàu chia li thaät da dieát, coàn caøo & ngaøy caøng taêng tieán nhö caùc saéc ñoä cuûa maøu xanh. 
Hoạt động 5 : Củng cố - dặn dò:
* Củng cố:
- Ñoïc thuoäc loøng ñoaïn trích: Chinh phuï ngaâm khuùc vaø giôùi thieäu veà vaên baûn naøy?
- Cho bieát noäi dung ñoaïn trích?
* Hướng dẫn tự học:
- Học thuộc long đoạn dịch thơ
- Phân tích tác dụng của vài chi tiết nghệ thuật tiêu biểu
- Nhận xét các mức độ tình cảm của người chinh phụ được tả qua các khổ thơ song thất lục bát
- Soaïn baøi tieát lieàn keà : “ Quan heä töø ” 
 + Ñoïc baøi tröôùc baøi ôû nhaø 
 + Ñoïc vaø traû lôøi caùc caâu hoûi ñeà muïc SGK trang 96 – 97 
 + Xem laïi kieán thöùc ñaõ hoïc ôû baät Tieåu hoïc veà quan heä töø