Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 8 - Tuần 1 - Tiết 1-2 - Bài 1: Văn bản: Tôi đi học

Ngày soạn: 24/ 8/ 2008
Tuần: 1 
Tiết: 1-2
Bài 1: văn bản
Tôi Đi học
 thanh tịnh
a. mục tiêu cần đạt .
 	Giúp học sinh: 
 	- cảm nhận được tâm trạng hồi hộp, cảm giác bỡ ngỡ của nhân vật ''tôi'' ở buổi tựu trường đầu tiên trong đời.
 	- Thấy được ngòi bút văn xuôi giàu chất thơ, gợi vị trữ tình man mác của Thanh Tịnh.
 	- Rèn kĩ năng đọc diễn cảm văn bản hồi ức - biểu cảm.
b. chuẩn bị .
 	- GV: Giáo án, tranh minh họa (nếu có).
 	- HS: ôn lại kiến thức về kiểu văn bản nhật dụng đã học ở lớp 7. 
c. lên lớp .
I. ổn định tổ chức
II. kiểm tra bài cũ. 5’
 	Trong các văn bản đã học ở lớp 7 dưới đây, văn bản nào là kiểu văn bản nhật dụng?
 	(A). Cổng trường mở ra.
 	B. Cuộc chia tay của những con búp bê.
 	C. Sống chết mặc bay.
 	D. Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu.
III. Bài mới .
1, Giới thiệu bài 2’
 	Dẫn dắt từ phần KTBC ''Tôi đi học'' là văn bản nhật dụng đầu tiên chúng ta học ở lớp 8. Nội dung của văn bản đã diễn tả những kỉ niệm mơn man, bâng khuâng của nhân vật '' tôi'' trong ngày đầu tiên đến trường. Chúng ta cùng tìm hiểu bài. 
2, Tiến trình bài dạy: 73’
Thời 
gian
Hoạt động Thầy
Hoạt động Trò
ND cần đạt
15’
23’
Hoạt động 1: Hướng dẫn h/s đọc, chú thích, bố cục: 
G nêu yêu cầu đọc, giọng chậm, hơi buồn, lắng sâu; chú ‎ý giọng nói của nhân vật ''tôi'', người mẹ và ông đốc.
G đọc mẫu. Gọi h/s đọc tiếp? Yêu cầu h/s nhận xét cách đọc của bạn? 
? Đọc thầm chú thích? Nêu ngắn gọn về tác giả Thanh Tịnh?
? Cho h/s hỏi-đáp chú thích, lưu ‎ý chú thích 2, 6, 7?
? Câu chuyện được kể theo trình tự bố cục ntn?
? Truyện được kể theo ngôi thứ mấy? Tác dụng của ngôi kể?
Hoạt động 2: Đọc - hiểu văn bản.
? Đọc thầm ''Từ đầu ... tưng bừng rộn rã''. Nỗi nhớ về buổi tựu trường của tác giả được khơi nguồn từ thời điểm nào? Quang cảnh ra sao? 
? Kĩ niệm về buổi tựu trường được diễn tả theo trình tự nào? Tìm những từ ngữ diễn tả tâm trạng nhân vật ''tôi''?
- Gọi 3-4 h/s đọc 
Hs nhận xét cách đọc .
- 1911-1988, quê ở Huế. Từ năm 1933 vào nghề dạy học và bắt đầu viết văn, làm thơ ....
- H/s tự hỏi đáp chú thích .
- Câu chuyện được kể theo trình tự thời gian của buổi tựu trường (theo dòng hồi tưởng của nhân vật ''tôi'')
Truyện đựợc kể theo ngôi thứ I. Ngôi kể này giúp cho người kể chuyện dễ dàng bộc lộ cảm xúc, tình cảm của mình một cách chân thực nhất.
- Thời điểm gợi nhớ: cuối thu (hàng năm) - ngày khai trường.
- Cảnh thiên nhiên: lá rụng nhiều, mây bàng bạc.
- Cảnh sinh hoạt: mấy em bé rụt rè cùng mẹ đến trường.
- Diễn tả theo trình tự thời gian: từ hiện tại mà nhớ về quá khứ.
I. Đọc, chú thích
1. Tác giả:
(1911-1988) ở Huế.
2. Văn bản:
In trong tập ''Quê mẹ'' 1941.
II. đọc- hiểu văn bản.
1. Diễn biến tâm trạng và cảm giác nhân vật ''tôi'' trong buổi tựu trường.
a, Khơi nguồn kĩ niệm.
? Phân tích giá trị biểu cảm của những từ ngữ ấy?
? Hãy tìm những hình ảnh, chi tiết chứng tỏ tâm trạng (nhân vật ''tôi'' trên con đường cùng mẹ tới trường) hồi hộp, cảm giác ngỡ ngàng của nhân vật ''tôi'' khi cùng mẹ đi trên đường tới trường?
? Em có nhận xét gì về sự thay đổi trong tâm trạng nhân vật ''tôi'' khi cùng mẹ đi trên đường? 
- Các từ láy diễn tả tâm trạng, cảm xúc: nao nức, mơn man, tưng bừng, rộn rã. Đó là những cảm giác trong sáng nảy nở trong lòng. Góp phần rút ngắn khoảng cách thời gian giữa quá khứ và hiện tại. Chuyện đã xảy ra từ bao năm rồi mà dường như vừa mới xảy ra hôm qua.
- Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần.... Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi.
- Cảm thấy trang trọng và đứng đắn với bộ quần áo, với mấy quyển vở mới trên tay.
- Cẩn thận nâng niu mấy quyển vở, muốn thử sức, muốn khẳng định mình khi xin mẹ được cầm bút, thước như các bạn khác.
- Lần đầu tiên đợc đến trường, được tiếp xúc với một thế giới hoàn toàn khác lạ không chỉ nô đùa, rong chơi, thả diều ngoài đồng nữa, cho nên ''tôi'' cảm thấy tất cả dường như trang trọng và đứng đắn. Tôi muốn thử sức và khẳng định mình trong việc cầm bút, thước và 2 quyển vở. Đó chính là tâm trạng và cảm giác rất tự nhiên của một đứa bé lần đầu tiên được đến trường. Tất cả những cử chỉ ấy giúp ta hình dung tư thế ngộ nghĩnh, đáng yêu của chú bé.
Từ hiện tại nhớ về quá khứ. Đó là những cảm giác trong sáng nảy nở trong lòng.
b. Trên con đường cùng mẹ tới trường
- Cảm thấy trang trọng, đứng đắn. 
- Vừa muốn thử sức và khẳng định mình - Háo hức khi được đến trường.
15’
T2
5’
? Hãy tìm những chi tiết chứng tỏ tâm trạng và cảm giác của nhân vật ‘’tôI’’ khi đến trường nghe ông đốc gọi tên ...? Hãy phân tích?
GV: Từ tâm trạng háo hức, hăm hở trên đờng tới trờng chuyển sang tâm trạng lo sợ vẩn vơ, rồi bỡ ngỡ, ngập ngừng, đây là sự chuyển biến tâm lí rất phù hợp của một đứa trẻ lần đầu tiên được đến trường.
? Vì sao khi nghe ông đốc gọi tên h/s nhân vật ‘’tôI’’ lại bất giác dúi đầu vào lòng mẹ nức nở khóc? Em có cảm thấy chú bé này là ngời yếu đuối hay không?
(Hs thảo luận theo nhóm) 
? Gọi h/s đọc nhẩm đoạn cuối cùng. Hãy phân tích tâm trạng và cảm giác của ‘’tôI’’ khi bước vào chỗ ngồi lạ lùng ntn?
- Sân trường hôm nay dày đặc người. Ai cũng quần áo sạch sẽ ...
- NgôI trường vừa xinh xắn vừa oai nghiêm khác thường.. lòng tôI đâm ra lo sợ vẩn vơ.
- Nghe gọi đến tên tôI giật mình và lúng túng tâm trạng hồi hộp, lo lắng.
- Khi nghe ông đốc gọi đến tên thì bất giác dúi đầu vào lòng mẹ khóc nức nở tâm trạng lúng túng, sợ sệt khi phảI rời xa bàn tay dịu dàng của mẹ.
HS tự do thảo luận theo nhóm. Cử đại diện trình bày.
- Thật ra thì chẳng có gì đáng khóc cả. Chúng ta có thể thông cảm vì đó chỉ là cảm giác nhất thời của một đứa bé nhút nhát ít khi được tiếp xúc với đám đông mà thôi. Khi phảI rời tay mẹ, cậu bé cảm thấy hụt hẫng lo sợ cho nên việc dúi đầu vào lòng mẹ khóc nức nở là một tất yếu sẽ xảy ra.
- Bước vào lớp tôI nhìn bao quát xung quanh thấy cáI gì cũng mới lạ và hay hay. Nhìn chỗ ngồi của mình thật kĩ rồi tự lạm nhận đó là chỗ của riêng mình sau đó nhìn người bạn mới chưa quen mà đã thấy quyến luyến. Tất cả đó là sự biến đổi rất tự nhiên trong tâm lí nhân vật. Có thể chỗ ngồi kia, người bạn mới ấy sẽ là nơI mà mình gắn bó, gần gũi trong suốt cả năm học.
c. Tâm trạng và cảm giác của ‘’tôI’’khi đến trường và khi nghe ông đốc gọi tên và phảI rời bàn tay mẹ bước vào lớp.
Bỡ ngỡ, lo sợ vẩn vơ, hồi hộp lo lắng, lúng túng sợ sệt.
d. Tâm trạng và cảm giác của nhân vật ‘’tôI’’ khi ngồi vào chỗ của mình và đón nhận giờ học đầu tiên.
10’
Câu hỏi thảo luận nhóm:
N1: Tại sao ở phần cuối truyện tác giả đưa hình ảnh ''con chim liệng ... bay cao'' có ‎ý nghĩa gì? 
N2: Dòng chữ ''Tôi đi học'' kết thúc truyện có ý nghĩa gì? 
gọi h/s các nhóm thảo luận và trình bày.
GV bổ sung, sửa chữa và chốt lại vấn đề đã nêu
? Em có cảm nhận gì về thái độ cử chỉ của những người lớn (ông đốc, thầy giáo đón nhận học trò mới, các bậc phụ huynh) đối với các em bé lần đầu đi học?
Hs tự do thảo lụân theo nhóm.
N1: Hình ảnh ''một con chim non liệng đến ...''có ‎ý nghĩa tượng trưng sự nuối tiếc quãng đời tuổi thơ tự do nô đùa, thả diều đã chấm dứt để bước vào giai đoạn mới đó là làm học sinh, được đến trường, được học hành, được làm quen với thầy cô, bạn bè sống trong một môi trường có sự quản lí chặt chẽ hơn.
N2: Cách kết thúc truyện rất tự nhiên và bất ngờ. Dòng chữ ''Tôi đi học'' như mở ra một thế giới, một khoảng không gian mới, một giai đoạn mới trong cuộc đời đứa trẻ. Dòng chữ chậm chạp, nguệch ngoạc đầu tiên trên trang giấy trắng tinh là niềm tự hào, khao khát trong tuổi thơ của con người và dòng chữ cũng thể hiện rõ chủ đề của truyện ngắn này.
- Các phụ huynh đều chuẩn bị chu đáo cho con em trong buổi tựu trường đầu tiên, đều trân trọng tham dự buổi lễ này. Có lẽ các vị cũng đang lo lắng hồi hộp cùng con em mình. 
- Ông đốc là hình ảnh người thầy, người lãnh đạo nhà trường rất từ tốn, hiền hậu bao dung đối với h/s.
- Thầy giáo trẻ với gương mặt tươi cười đón h/s vào lớp cũng là một người vui tính thương yêu h/s.
2. Thái độ, cử chỉ của người lớn đối với các em.
- Các bậc phụ huynh.
- Ông đốc.
- Thầy giáo trẻ.
10’
GV: Những h/ả về người lớn cho thấy trách nhiệm, tấm lòng của nhà trường, gia đình đối với các em h/s. Đây thực sự là những dấu ấn tốt đẹp, những kỉ niệm trong sáng, ấm áp không thể phai nhoà trong kí ức tuổi thơ, giúp các em tự tin, vững vàng hơn. Đó còn là môi trường giáo dục ấm áp, nơi nuôi dưỡng tâm hồn trí tuệ và tình cảm của những thế hệ tương lai của đất nước.
Hoạt động 3 : Hướng dẫn h/s tổng kết.
? Hãy tìm và phân tích những h/ả so sánh được nhà văn sử dụng trong truyện ngắn này?
? Nhận xét về đặc sắc nghệ thuật và sức cuốn hút của tác phẩm? 
''Tôi quên thế nào được........''
''ý nghĩ ấy thoáng qua.........''
''Họ như con chim con..........''
- Đây là những so sánh giàu h/ả, giàu sức gợi cảm được gắn với những cảnh sắc thiên nhiên tươi sáng; trữ tình. Những so sánh này góp phần diễn tả cụ thể, rõ ràng những cảm giác, ‎ý nghĩ của nhân vật ''tôi'' trong buổi đầu tiên đi học, góp phần tạo nên chất thơ mang mác và cảm giác nhẹ nhàng êm dịu cho truyện ngắn.
a. Đặc sắc nghệ thuật:
+ Truyện ngắn được bố cục theo dòng hồi tưởng, cảm nghĩ của nhân vật ''tôi'' theo trình tự thời gian của buổi tựu trường.
+ Sự kết hợp hài hoà giữa kể , miêu tả với bộc lộ cảm xúc, tâm trạng.
10’
Gọi h/s đọc ghi nhớ SGK / 9.
Hoạt động 4: Hướng dẫn luyện tập 
? Yêu cầu h/s làm bài tập 1 
(Nhóm 1, 3) 
? Viết bài văn ngắn ghi lại ấn tượng của em trong buổi khai giảng lần đầu tiên? 
(Nhóm 2, 4).
b. Sức cuốn hút của tác phẩm: 
- Tình huống truyện ''buổi đầu tiên đi học'' có dấu ấn sâu đậm, chứa đựng cảm xúc thiết tha.
- Sự quan tâm chăm sóc trìu mến yêu thương của những người lớn đối với các em h/s trong buổi đầu tiên đi học.
- Hình ảnh thiên nhiên, ngôi trường và các h/ả so sánh giàu sức gợi cảm của tác giả .
 Hs đọc ghi nhớ.
Hs thảo luận làm theo nhóm.
Yêu cầu: Có thể nêu cảm nghĩ về một đoạn văn hoặc cả bài.
- Cảm xúc chân thực, thiết tha.
- Nên chọn những chi tiết sâu sắc, ấn tượng nhất.
III. Ghi nhớ.
IV. Luyện tập.
IV. Củng cố và hướng dẫn về nhà 10’
1. Củng cố: 6’
	- Trình bày đôi nét về tác giả và tác phẩm?
	- Tâm trạng nhân vật tôi trong buổi tựu trường đầu tiên diễn biến như thế nào?
	- Trình bày những thay đổi trong cách nhìn của nhân vật tôi khi ngày đầu đi học?
	- Cảm giác khi ngồi vào chổ chờ giờ học đầu tiên như thế nào?
2. Hướng dẫn về nhà: 4’
 	- Học bài theo nội dung phần ghi nhớ. 
 	 - Soạn bài: ''Trong lòng mẹ''.
 	- Đọc trước bài Tiếng Việt: Cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ.