Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 8 - Tuần 29 - Tiết 111: Hội thoại (tiếp theo)

Ngày soạn: 25/ 03/ 2009
Tuần: 29 
Tiết: 111
Tiếng việt
HỘI THOẠI (tiếp theo)
A. Mục tiêu.
	Giúp h/s: 
	- Nắm được khái niệm “lượt lời” trong hội thoại và có ý thức tránh hiện tượng “cướp lời” trong khi giao tiếp.
	- Rèn luyện kĩ năng “cộng tác hội thoại” trong giao tiếp xã hội.
B. Chuẩn bị.
	- GV: Giáo án, SGK.
	- HS: Trả lời các câu hỏi phần tìm hiểu bài.
C. Lên lớp.
I. Ổn định tổ chức.
II. Kiểm tra bài cũ. 4’
	- Vai xã hội trong hội thoại là gì? Trong hội thoại, người có vai xã hội thấp phải có thái độ ứng xử với người có vai xã hội cao ntn?
	A. Ngưỡng mộ. C. Sùng kính.
	B. Kính trọng. D. Thân mật.
III. Bài mới.
1. Giới thiệu bài: 1’
 Trong tiết học trước chúng ta đã tìm hiểu vai xã hội. Xác định được vai xã hội ta sẽ có cách cư xử cho phù hợp. Khi tham gia hội thoại, ai cũng được nói nhưng nói ntn để thể hiện mình là người lịch sự. Chúng ta cùng tìm hiểu bài học hôm nay.
2. Tiến trình bài dạy. 35’
Thời
gian
Hoạt động GV
Hoạt động HS
ND cần đạt
20’
Hoạt động 1: Hướng dẫn h/s tìm hiểu khái niệm lượt lời.
- Gọi h/s đọc lại đoạn văn đã dẫn SGK/ 93 về cuộc trò chuyện giữa bé Hồng với người cô.
? Trong cuộc thoại đó mỗi nhân vật nói bao nhiêu lượt?
? Vậy em hiểu lượt lời là gì?
? Trong cuộc thoại bao nhiêu lần lẽ ra Hồng được nói nhưng không nói? Sự im lặng ấy thể hiện thái độ của Hồng đối với lời nói của người cô ntn?
? Vì sao Hồng không cắt lời bà cô nói những điều Hồng không muốn nghe?
? Qua đó ta rút ra chú ý gì khi tham gia hội thoại?
- GV: Có những lúc do không tiện nói ra điều mình nghĩ ta có quyền biểu thị thái độ im lặng mà không cần tiếp lời.
- Gọi h/s đọc ghi nhớ.
- HS đọc lại đoạn văn.
a, Các lượt lời của bà cô:
1. Hồng! Mày có muốn vào không?
2. Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắmđâu!.
3. Mày dại quácho tiền tàu.
4. Vậy mày hỏi cô Thông - tên người 
5. Mấy lại rằm tháng tám này
b, Lượt lời của Hồng:
1. Không ! Cháu không muốn vào.
2. Sao cô biết mợ con có con.
- Mỗi lần có một người tham gia lượt lời hội thoại nói.
- Lần 1: sau lượt lời (1) của người cô.
Lần 2: sau lượt lời (3) của bà cô.
=> Sự im lặng ấy thể thái độ bất bình của Hồng trước những lời nói thiếu thiện chí của bà cô.
- Hồng không cắt lời người cô vì Hồng ý thức được rằng Hồng là người thuộc vai dưới cho nên phải kìm chế để giữ thái độ lễ phép của người dưới đối với người trên.
- Khi tham gia hội thoại phải tôn trọng lượt lời của người đối thoại, cần tránh nói tranh lượt của người khác hoặc “cướp lời” khi người khác chưa kết thúc lượt lời của họ.
- HS đọc.
I. Lượt lời:
- Mỗi lần có một người tham gia lượt lời hội thoại nói.
- Khi tham gia hội thoại phải tôn trọng lượt lời của người đối thoại, cần tránh nói tranh lượt của người khác hoặc “cướp lời” khi người khác chưa kết thúc lượt lời của họ.
- Ghi nhớ.
15’
Hoạt động 2: Hướng dẫn h/s luyện tập trên lớp.
? Gọi h/s đọc đoạn trích. Nhận xét - Số lượt lời tham gia hội thoại.
- Cách thể hiện vai xã hội.
=> Tính cách nhân vật bộc lộ như thế nào?
- Gọi h/s đọc bài tập 2?
? Sự chủ động tham gia cuộc hội thoại của chị Dậu với cái Tí phát triển ngược chiều nhau như thế nào?
? Miêu tả diễn biến cuộc thoại như vậy có phù hợp với tâm lí nhân vật không? Vì sao?
? Việc tác giả tô đậm sự hồn nhiên và hiếu thảo của cái Tí qua phần đầu cuộc thoại có ý nghĩa gì?
- HS đọc - h/s khác theo dõi.
a, Số lượt lời tham gia hội thoại:
- Người nói nhiều lượt nhất đó là cai lệ và chị Dậu.
- Người nhà Lí trưởng nói ít hơn.
- Anh Dậu nói với vợ sau khi cuôc xung đột giữa chị Dậu với cai lệ và người nhà Lí trưởng đã kết thúc.
- Cai lệ là kẻ duy nhất cắt lời người khác trong hội thoại.
b, Cách thể hiện vai xã hội:
- Chị Dậu từ chỗ nhún nhường (xưng cháu, gọi cai lệ là “ông”) đã vùng lên kháng cự (xưng tao, gọi cai lệ là mày, đe doạ cai lệ ).
- Cai lệ lời nói hống hách.
- Người nhà Lí trưởng có phần giữ gìn hơn (gọi vợ chồng anh Dậu là anh, chị xưng tôi).
=> Tính cách mỗi nhân vật:
- Chị Dậu là người phụ nữ đảm đang, yêu thương chồng con, nhẫn nhịn nhưng khi cần vẫn vùng lên quyết liệt.
- Anh Dậu là người cam chịu, bạc nhược.
- Cai Lệ: là kẻ tiểu nhân không có chút tình người.
- Người nhà Lí trưởng: là tên tay sai, theo đám ăn tàn.
- Hs đọc.
- Thoạt đầu cái Tí nói rất nhiều, rất hồn nhiên, còn chị Dậu chỉ im lặng. Về sau, cái Tí nói ít hẳn đi, còn chị Dậu nói nhiều hơn.
- Việc miêu tả diễn biến tâm lí nhân vật trong cuộc thoại như vậy rất phù hợp: Thoạt đầu, cái Tí rất vô tư vì nó chưa biết sắp bị bán đi, còn chị Dậu thì đau lòng vì buộc phải bán con nên chỉ im lặng.
- Về sau, cái Tí biết là bị bán nên sợ hãi và đau buồn, ít nói hẳn đi, còn chị Dậu phải nói để thuyết phục cả hai đứa con nghe lời mẹ.
- Cái Tí hồn nhiên kể lể với mẹ nó những việc nó đã làm, khuyên bảo thằng Dần để phần củ khoai to cho bố mẹ, hỏi thăm mẹ  càng làm cho chị Dậu thêm đau lòng khi gạt nước mắt bảo đứa con ngoan hiền.
=> Tô đậm nỗi bất hạnh đang giáng xuống đầu cái Tí
- Bài tập 1:
- Bài tập 2:
	Bài tập 3: Yêu cầu h/s đọc đề bài.
	Hai lần nhân vật im lặng: 
	- Lần 1: im lặng vì ngỡ ngàng, hãnh diện, xấu hổ.
 	- Lần 2: im lặng vì xúc động trước tâm hồn và lòng nhân hậu của cô em gái.
IV. Củng cố và hướng dẫn về nhà. 5’
	1. Củng cố: 3’
	- Hội thoại là gì? thế nào là lượt lời trong hội thoại?
	- Khi tham gia hội thoại cần lưu ý vấn đề gì? Cho ví dụ?
	2. Hướng dẫn về nhà: 2’
	- Học thuộc ghi nhớ.
	- Làm bài tập 4.
	- Soạn bài: “Lựa chọn trật tự từ trong câu”