Đề cương ôn thi học kì II môn: Giáo dục công dân khối 7

ÑEÀ CÖÔNG OÂN THI HOÏC KÌ II
MOÂN: GDCD KHOÁI 7
NAÊM HOÏC: 2010-2011
 SỐNG VÀ LÀM VIỆC CÓ KẾ HOẠCH.
Thế nào là sống và làm việc có kế hoạch : 
 Sống, làm việc có kế hoạch là biết xác định nhiệm vụ, sắp xếp những công việc hàng ngày, hàng tuần một cách hợp lí để thực hiện mọi việc đầy đủ, có kết quả, có chất lượng.
 + Biết xác định nhiệm vụ là biết phải làm gì, mục đích là gì ; xác định được công việc phải làm có những công đoạn nào, làm gì trước, làm gì sau, phân chia thời gian cho từng việc dực trên sự tính toán tới tất cả các điều kiện , phương tiện và cách thức thực hiện.
 + Kế hoạch sống và làm việc phải đảm bảo cân đối các nhiệm vụ ; phải bie6t` điều chỉnh các kế hoạch khi cần thiết ; phải quyết tâm, kiên trì, sáng tạo, thực hiện kế hoạch đề ra.
Kể một số biểu hiện:
 VD : Bạn A thực hiện đúng giờ học buổi tối theo kế hoạch, mặc dù hôm nay có phim hay ; Bạn B đều đặn giúp mẹ nấu cơm chiều, mặc dù có bạn đến rủ đi chơi
Ý nghĩa :
 + Tiết kiệm được thời gian, công sức, đạt kết quả cao.
 + Giúp ta chủ động trong công việc, trong cuộc sống và thực hiện được mục đích đã đề ra.
 + Là yêu cầu không thể thiếu đối với người lao động trong thời đại công nghiệp hóa – hiện đại hóa đất nước ; giúp con người thích nghi với cuộc sống hiện đại, với yêu cầu lao động có kĩ thuật cao.
QUYỀN ĐƯỢC BẢO VỆ, CHĂM SÓC VÀ GIÁO DỤC CỦA TRẺ EM VIỆT NAM.
Một số quyền cơ bản của trẻ em : 
Phải nêu được một số quyền trong 10 quyền cơ bản : Quyền được khai sinh và có quốc tịch; Quyền được chăm sóc, nuôi dưỡng ; Quyền được sống chung với cha mẹ ; Quyền được tôn trọng, bảo vệ tính mạng, thân thể, nhân phẩm và danh dự ; Quyền được chăm sóc sức khỏe ; Quyền được học tập ; Quyền được phát triển năng khiếu
Bổn phận của trẻ em trong gia đình, nhà trường và xã hội:
 - Đối với gia đình : Yêu quí, kính trọng, hiếu thảo với ông bà, cha mẹ, giúp đỡ gia đình làm những việc vừa sức mình.
 - Đối với nhà trường : Chăm chỉ học tập, kính trọng thầy cô giáo, đoàn kết với bạn bè.
 - Đối với xã hội : Sống có đạo đức, tôn trọng pháp luật, tôn trọng và giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc ; Yêu quê hương đất nước, yêu đồng bào ; có ý thức xây dựng Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa và đoàn kết quốc tế.
Trách nhiệm của gia đình, Nhà nước và xã hội trong việc chăm sóc và giáo dục trẻ em:
 + Gia đình là người chịu trách nhiệm trước tiên trong việc tạo điều kiện tốt nhất cho sự phát triển của trẻ 
 + Nhà nước và xã hội tạo mọi điều kiện tốt nhất để em bảo vệ quyền lợi của trẻ em, chăm sóc và giáo dục, bồi dưỡng các em trở thành người công dân có ích cho xã hội.
BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG VÀ TÀI NGUYÊN THIÊN NHIÊN.
Thế nào là môi trường, thế nào là tài nguyên thiên nhiên :
 Môi trường bao gồm các yếu tố tự nhiên và vật chất nhân tạo bao quanh con người, có ảnh hưởng đến đời sống, sản xuất và sự tồn tại, phát triển của con người và thiên nhiên.
 Tài nguyên thiên nhiên là những của cải, vật chất có sẵn trong tự nhiên mà con người có thể khai thác, chế biến, sử dụng, phục vụ cuộc sống của con người. Tài nguyên thiên nhiên là một bộ phận thiết yếu của môi trường có quan hệ chặt chẽ với môi trường. 
Các yếu tố của môi trường và TNTN
 Các yếu tố của môi trường bao gồm: rừng cây, đồi núi, sông hồ, nhà máy, đường sá, khói bụivà các yếu tố của TNTN như rừng cây, động thực vật, nước, khoáng sản
Nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường :
 + Do tác động tiêu cực của con người trong đời sống và trong các hoạt động kinh tế, không thực hiện các biện pháp bảo vệ môi trường, tài nguyên, chỉ nghĩ đến lợi ích trước mắt.
 + VD về bảo vệ môi trường :những con sông bị tắc nghẽn, đục ngầu do rác thải ; khói bụi, rác bẩn từ các nhà máy, khu dân cư
 + VD về cạn kiệt tài nguyên: rừng bị chặt phá bừa bãi, diện tích rừng ngày càng bị thu hẹp ; đất bị bạc màu
Vai trò của môi trường, TNTN đối với cuộc sống của con người.
 + Cung cấp cho người phương tiện để sinh sống, phát triển mọi mặt. Nếu không có môi trường, con người không thể tồn tại được.
 + Tạo nên cơ sở vật chấtđể phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội nâng cao chất lượng cuộc sống con người.
Những quy định cơ bản của pháp luật về bảo vệ môi trường và TNTN :
 + Bảo vệ môi trường và TNTN là nhiệm vụ trọng yếu, cấp bách của quốc gia, là sự nghiệp của toàn dân.
 + Một số quy định về bảo vệ nguồn nước, không khí, bảo vệ rừng, bảo vệ động thực vật quý hiếm. Cụ thể như : thải chất thải chưa được xử lí, các chất độc, chất phóng xạ vào đất, nguồn nước ; khai thác rừng trái phép ; khai thác, kinh doanh các loài động thực vật hoang dã quý hiếm thuộc danh mục cấm do Nhà nước quy định
Những biện pháp cần thiết để bảo vệ môi trường và TNTN:
 + Giữ gìn vệ sinh môi trường, đổ rác đúng nơi quy định.
 + Hạn chế dùng chất khó phân hủy (nylon, nhựa), thu gom, tái chế và tái sử dụng đồ phế thải.
 + Tiết kiệm điện, nước sạch
BẢO VỆ DI SẢN VĂN HÓA
Thế nào là di sản văn hóa :
 + Di sản văn hóa bao gồm di sản văn hóa phi vật thể và di di sản văn hóa vật thể ; là sản phẩm tinh thần, vật chất có giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học ; được lưu truyền từ thế hệ này qua thế hệ khác.
 + Di sản văn hóa phi vật thể bao gồm tiếng nói, chữ viết, lối sống, lễ hội, bí quyết nghề truyền thống, văn hóa ẩm thực
 + Di sản văn hóa vật thể bao gồm di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh, di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia.
Kể tên một số di sản văn hóa ở nước ta: VD: áo dài, lễ hội ở đền Hùng, múa rối nước, cố đô Huế, phố cổ Hội An, Vịnh Hạ Long, trống đồng Đông Sơn
Ý nghĩa :
 + Đối với sự phát triển nền văn hóa Việt Nam : Di sản văn hóa là tài sản của dân tộc nói lên truyền thống dân tộc, thể hiện công đức của tổ tiên trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, thể hiện kinh nghiệm của dân tộc trong các lĩnh vực. Các thế hệ sau có thể tiếp thu, kế thừa truyền thống, kinh nghiệm đó để phát triển nền văn hóa mang đậm bản sắc dân tộc.
 + Đối với thế giới : Di sản văn hóa của Việt Nam đóng góp vào kho tàng di sản văn hóa thế giới. Một số di sản văn hóa của Việt Nam được công nhận di sản thế giới để được tôn vinh, giữ gìn như những tài sản quý giá của nhân loại (VD: cố đô Huế, di tích Mỹ Sơn, nhã nhạc cung đình Huế)
Những quy định của pháp luật vể bảo vệ di sản văn hóa:
 + Nhà nước bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của chủ sở hữu di sản văn hóa. Chủ sở hữu di sản văn hóa có trách nhiệm bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa.
 + Nghiêm cấm các hành vi : chiếm đoạt, làm sai lệch di sản văn hóa ; hủy hoại hoặc gây nguy cơ hủy hoại di sản văn hóa ; đào bới trái phép địa điểm khảo cổ, xây dựng trái phép, lấn chiếm đất đai thuộc di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh ; mua bán, trao đổi và vận chuyển trái phép di vật, cổ vật, bảo vật quốc gia ra nước ngoài ; lợi dụng việc bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa để thực hiện những hành vi trái pháp luật.
QUYỀN TỰ DO TÍN NGƯỠNG, TÔN GIÁO
Thế nào là tín ngưỡng, tôn giáo và quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo.
 +Tín ngưỡng là niềm tin của con người vào một cái gì đó thần bí, hư ảo, vô hình (ví dụ: thần linh, thượng đế, đức chúa trời...)
 + Tôn giáo là một hình thức tín ngưỡng có hệ thống, tổ chức, có giáo lí và những hình thức lễ nghi (VD: đạo phật, đạo Thiên chúa)
 + Quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo là quyền của công dân có thể theo hoặc không theo một tín ngưỡng, tôn giáo nào mà không ai đuộc cưỡng bức, cản trở.
 + Phân biệt được tín ngưỡng, tôn giáo với mê tín dị đoan : Mê tín dị đoan là tin một cách mù quáng, dẫn đến mất lí trí, hành động trái lẽ thường , gây hậu quả xấu. VD : bói tóan, lên đồng, chữa bệnh bằng phù phép
Một số quy định của pháp luật về quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo :
 Mọi người cần phải tôn trọng quyền tự do tín ngưỡng của người khác như tôn trọng nơi thờ tự của các tôn giáo ; không được gây mất đoàn kết, chia rẽ giữa các tôn giáo và giữa và giữa người không có tôn giáo với người có tôn giáo.
 Nghiêm cấm lợi dụng tín ngưỡng, tôn giáo. Lợi dụng quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo để làm trái pháp luật và chính sách của Nhà nước.
NHÀ NƯỚC CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM.
Bản chất của Nhà nước ta : Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là Nhà nước của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân.
Thế nào là Bộ máy nhà nước :
 Bộ máy Nhà nước là hệ thống tổ chức bao gồm các cơ quan Nhà nước cấp trung ương và cấp địa phương, có các chức năng và nhiệm vụ khác nhau.
( Học thuộc 2 sơ đồ Nhà nước trong SGK). Gồm : 
Sơ đồ phân công Bộ máy Nhà nước (4 loại cơ quan).
Sơ đồ phân cấp Bộ máy Nhà nước (4 cấp)
Chức năng, nhiệm vụ của từng loại cơ quan :
 a) Các cơ quan quyền lực do nhân dân bầu ra, đó là : Quốc Hội, Hội đồng nhân dân các cấp.
 Quốc Hội là cơ quan quyền lực Nhà nước cao nhất, có nhiệm vụ : Làm Hiến pháp, làm luật và sửa đổi luật ; quyết định làm các chính sách cơ bản về đối nội và đối ngoại, những nguyên tắc chủ yếu về tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước và hoạt động của công dân.
 Hội đồng nhân dân là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, có nhiệm vụ : Bảo đảm thi hành nghiêm chỉnh Hiến pháp và pháp luật ở địa phương ; quyết định kế hoạch phát triển về mọi mặt của địa phương.
 b) Các cơ quan hành chính nhà nước gồm : Chính phủ và Ủy ban nhân dân các cấp.
 Chính phủ do Quốc hội bầu ra, là cơ quan hành chính nhà nước cao nhất,có nhiệm vụ : Bảo đảm việc chấp hành Hiến pháp và pháp luật, phát huy quyền làm chủ của nhân dân ; thống nhất quản lí việc thực hiện các nhiệm vụ chính trị, kinh tế, văn hóacủa đời sống đất nước , ổn định và nâng cao vật chất và văn hóa của nhân dân.
 Ủy ban nhân dân do Hội đồng nhân dân cùng cấp bầu ra, là cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương , chịu trách nhiệm chấp hành Hiến pháp, luật, các văn bản của cơ quan nhà nước cấp trên và Nghị quyết của Hội đồng nhân dân.
c) Các cơ quan xét xử : Tòa án nhân dân tối cao, các Tòa án nhân dân địa phương và các Tòa án quân sự.
d) Các cơ quan kiểm sát : Viện kiểm sát nhân dân tối cao, các Viện kiểm sát nhân dân địa phương và các Viện kiểm sát quân sự.
 Các cơ quan kểm sát thực hiện quyền công tố và kiểm sát các hoạt động tư pháp, góp phần bào đảm cho pháp luật được chấp hành nghiêm chỉnh và thống nhất.
BỘ MÁY NHÀ NƯỚC CẤP CƠ SỞ (XÃ, PHƯỜNG, THỊ TRẤN)
Các loại cơ quan nhà nước cấp cơ sở :
 Bộ máy Nhà nước cấp cơ sở gồm 2 cơ quan:
 + Hội đồng nhân dân xã (phường, thị trấn) là cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương, do nhân dân bầu ra.
 + UBND xã (phường, thị trấn) là cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương, do Hội đồng nhân dân bầu ra.
Nhiệm vụ của từng loại cơ quan nhà nước cấp cơ sở :
 + Hội đồng nhân dân có nhiệm vụ : Chịu trách nhiệm trước nhân dân về phát triển kinh tế - xã hội, ổn định và nâng cao đời sống nhân dân, về quốc phòng và an ninh ở địa phương ; giám sát hoạt động của Thường trực Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân xã, giám sát việc thực hiện các Nghị quyết của Hội đồng nhân dân xã.
 + Ủy ban nhân nhân là cơ quan chấp hành nghị quyết của Hội đồng nhân dân có nhiệm vụ: Thực hiện quản lí Nhà nước ở địa phương mình trong mọi lĩnh vực ; kiểm tra việc chấp hành Hiến pháp, luật, các văn bản của cơ quan Nhà nước cấp trên và nghị quyết của Hội đồng nhân dân xã ; bảo đảm an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội.
Baøi taäp
Câu tục ngữ “việc hôm nay chớ để ngày mai” khuyên chúng ta điều gì?
Sinh ra trong một gia đình nghèo đông con, bố mẹ Tú phải làm việc vất vả sớm khuya, chắt chiu từng đồng cho anh em Tú đi học cùng các bạn. Nhưng do đua đòi, ham chơi, Tú đã nhiều lần bỏ học đi chơi cùng những bạn xấu, kết quả học tập ngày càng kém. Có lần bị bố mắng, Tú bỏ đi cả đêm không về nhà. Cuối năm học, Tú không đủ điểm để lên lớp và phải học lại.
 Hãy nêu nhận xét của em về việc làm sai của bạn Tú. Theo em, Tú đã không làm tròn quyền và bổn phận nào của trẻ em ?
Để mở rộng sản xuất, nhà máy A đứng trước sự lựa chọn giữa ba phương án. Theo em, nên chọn phương án nào? Vì sao? 
Phương án 1: Sử dụng công nghệ tiên tiến , bỏ qua các vấn đề về môi trường, tiết kiệm triệt để trong sản xuất nhằm hạ giá thành sản phẩm.
Phương án 2: Sử dụng công nghệ tiên tiến tiến và đầu tư thêm kinh phí cho việc bảo vệ môi trường , chấp nhận giá thành cao.
Phương án 3: Mở rộng quy mô sản xuất sản xuất, giữ nguyên công nghệ cũ (chỉ tăng số lượng).
Trong một lần đi tham quan thắng cảnh Vịnh Hạ Long, thấy trên vách các hang động có những chữ khắc hoặc viết chằng chịt tên, ngày tháng của những người đến thăm, bạn Dung bày tỏ thái độ phê phán, không hài lòng vể những việc làm đó. Ngược lại, có một số bạn lại đồng tình, vì theo họ thì việc khắc chữ trên vách đá là một kỉ niệm của du khách để cho hậu thế biết : nơi đây đã có người đến thăm.
 Em đồng tình với quan điểm nào ? Vì sao?
Trong quá trình đào móng để xây nhà, ông A phát hiện một trống đồng cổ. Vợ của ông A muốn bán chiếc trống đó cho một nhà buôn đồ cổ nổi tiếng ở địa phương . Con trai của ông thì khuyên nên giao nộp chiếc trống đồng cho cơ quan bảo tàng ở địa phương.
 Theo em, ông A nên nghe theo lời khuyên của ai ? Tại sao ?
Bạn A là học sinh lớp 7, bạn xin bố mẹ cho vào chùa để tu nhưng bố mẹ của bạn đã kịch liệt phảm đối. Bạn A cho rằng bố mẹ mình đã vi phạm quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo của công dân khi cản trở. Bạn quyết định sẽ đi tu mà không cần sự đồng ý của bố mẹ.
 Theo em, trường hợp này nhà chùa có nhận bạn A vào tu không ? Tại sao?
Em hãy giải thích vì sao Nhà nước của ta là Nhà nước của dân, do dân và vì dân ?
8. Hành vi nào sau đây vi phạm quyền được bảo vệ chăm sóc và giáo dục trẻ em? Vì sao?
Đưa trẻ em hư vào trường giáo dưỡng .
Đưa trẻ em vào làm những công việc nặng nhọc, tiếp xúc với chất độc hại.
Đưa trẻ em đi khám, chữa bệnh miễn phí.
Đưa trẻ em có hoàn cảnh khó khăn vào học các lớp học tình thương.
9. Em sẽ ứng xử thế nào trong các tình huống sau:
Mẹ em thường xuyên đi xem bói và xin nước thánh về bắt mọi người trong gia đình phải uống.
Em thấy bạn em chỉ quan tâm đến học tập, không tham gia các hoạt động văn hóa, thể thao, vui chơi, giải trí.
10. Theo em, vì sao phaùp luaät nöôùc ta quy ñònh treû em coù quyeàn ñöôïc baûo veä, chaêm soùc vaø giaùo duïc?
 11. Meï maát sôùm, Tuaán soáng vôùi cha vaø meï keá. Cha ñi laøm suoát ngaøy neân khoâng heà bieát Tuaán bò meï keá ñoái xöû raát taøn nhaãn. Baát maõn, Tuaán ñaõ boû nhaø theo moät baêng nhoùm buïi ñôøi. Tuaán ñaõ bò coâng an baét trong moät laàn gaây aùn, khi aáy em môùi troøn 10 tuoåi.
	Theo em Tuaán coù phaûi chòu traùch nhieäm hình söï khoâng? Tuaán ñaõ ñöôïc höôûng nhöõng quyeàn lôïi gì so vôùi caùc baïn cuøng löùa tuoåi? Vaø ai coù theå bò truy toá tröôùc phaùp luaät? Vì sao?