Đề tài Xây dựng câu hỏi trong tiết học đọc - hiểu văn bản

PHÒNG GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO HUYỆN ỨNG HOÀ – THÀNH PHỐ HÀ NỘI
TRƯỜNG THCS ĐỒNG TIẾN.
-------------------------------------------------------------
ĐỀ TÀI 
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM.
 Người viêt: ĐẶNG DUY TÂM
 Chức vụ: GIÁO VIÊN
 Dạy môn: NGỮ VĂN LỚP 7
 Đơn vị công tác: TỔ VĂN - SỬ, TRƯỜNG THCS ĐỒNG TIẾN.
Ứng Hoà, ngày 1 tháng 4 năm 2011.
1
 Sáng kiến kinh nghiệm ngữ văn. Năm học: 2010-2011
LÍ LỊCH TRÍCH NGANG.
 Họ tên chủ đề tài: ĐẶNG DUY TÂM
 Năm sinh : 03/12/1979
 Nơi sinh : Hoàng xá - Thị trấn Vân Đình - Ứng Hoà – Hà Nội.
 Đơn vị công tác : Trường THCS Đồng Tiến.
 Trình độ chuyên môn : Đại học sư phạm – chuyên ngành Ngữ văn.
 Ngày vào Đảng : 24/11/2007, chuyển chính thức: 24/11/2008.
-------------------- *** ----------------------
LỜI NÓI ĐẦU:
 Để giúp giáo viên và học sinh dạy tốt , học tốt chương trình ngữ văn lớp 7 nói chung và phân môn văn lớp 7 nói riêng . Tôi mạnh dạn đưa ra đề tài này.
 Nội dung đề tài này tập chung chủ yếu vào việc đưa ra những phương pháp,cách thức đặt các câu hỏi theo các dạng câu hỏi khác nhau cụ thẻ là đề tài đưa ra 6 dạng câu hỏi ứng dụng thực hiện qua hai văn bản đó là :
“ Bạn đến chơi nhà” và “Sống chết mặc bay” (SGK- ngữ văn lớp 7).
 Trên quan điểm dạy học mới, thầy tổ chức, trò tích cực tự giác hoạt động nhận thức. 
 Thầy: Dẫn dắt hoc sinh chiếm lĩnh từng đơn vị kiến thức trong văn bản bằng việc nêu ra hệ thống câu hỏi với các dạng câu hỏi khác nhau, đan xen nhau, các tình huống có vấn đề trong từng nội dung đơn vị kiến thức tiết dạy.
 Trò: dựa vào nội dung c ác c âu h ỏi c ó th ể đ ộc l ập suy ngh ĩ ho ặc th ảo lu ận nh óm đ ể lần lượt chi ếm l ĩnh t ác ph ẩm d ư ơid s ự h ư ớng d ẫn, nh ận x ét c ủa gi áo vi ên.
 Số lượng bài thực nghiệm không nhiều chỉ trong nội dung hai tiết nhưng nó thể hiện cách thức xây dựng hệ thống câu hỏi hợp lí, khoa học, hiệu quả có thể ứng dụng vào nhiều tiết đọc hiểu văn bản khác nhau.
 Mặc dù vậy đề tài sáng kiến kinh nghiệm không tránh khỏi những hạn chế, thiếu sót rất mong nhận được những ý kiến đóng góp của các đồng nghiệp để sáng kiến được hoàn chỉnh hơn.
 Để hoàn thành đề tài này, tôi trân trọng cảm ơn các đồng nghiệp trong tổ chuyên môn, các đồng nghiệp trong hội đồng khoa học nhà trường.
Giáo viên: Đặng Duy Tâm
2
Sáng kiến kinh nghiệm ngữ văn. Năm học: 2010-2011
PHẦN I : MỞ ĐẦU.
1.L Í DO CH ỌN Đ Ề T ÀI.
 Trong việc dạy học môn ngữ văn ở nhà trường THCS, việc hướng dẫn học sinh tiếp thu, chiếm lĩnh tốt các tác phẩm văn học là rất quan trọng; đòi hỏi người dạy phải có phương pháp phù hợp, khoa học. Phương pháp dạy học phát huy tính tích cực, chủ động của học sinh là một định hướng đổi mới đã được áp dụng ở nước ta từ nhiều năm nay. Vì thế, bộ môn Ngữ văn nói riêng và tất cả các môn khoa học nói chung có những đòi hỏi mới, cấu trúc mỗi bài giảng không phải là kiểu sân khấu độc thoại của người thầy và trò. Ở đó người dạy tạo ra các hoạt động để thu hút người học tham gia vào quá trình khám phá tri thức,bồi dưỡng cảm xúc,Phương pháp dạy học mới đòi hỏi người dạy phải xây dựng được hệ thống câu hỏi thích hợp, khoa học.Để thực hiện được mục tiêu bài học, thực tế cho thấy các phương pháp và biện pháp dạy học chủ yếu phải thông qua câu hỏi mới thực sự hiệu quả.Nếu các môn học khác câu hỏi chỉ được dùng như một biện pháp dạy học bổ sung thì ở môn văn, câu hỏi trở thành biện pháp hàng đầu của hoạt động đọc - hiểu văn bản. Hệ thống câu hỏi hợp lí, khoa học không chỉ góp phần vào việc đổi mới phương pháp giảng dạy mà nó còn là yếu tố quan trọng quyết định sự thành công của giờ dạy văn.
 Nhận thức được vai trò quan trọng của hệ thống câu hỏi trong giờ dạy học văn, trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, bản thân tôi nhận thấy khâu thiết kế giáo án lên lớp mà cụ th ể là xây dựng được một hệ thống câu hỏi là khâu khó nhất, mất nhiều thời gian nhất. Đây cũng là băn khoăn, trăn trở của không ít đồng nghiệp trước mỗi giờ lên lớp.Làm thế n ào để đáp ứng được yêu cầu bài học, làm thế nào để tạo ra con đường ngắn nhất, đơn giản nhất để đưa các em học sinh đến được với văn bản, chiếm lĩnh được văn bản? Từ thực tế ấy, tôi đã tìm tòi, học hỏi, đầu tư nhiều thời gian cho khâu xây dựng hệ thống câu hỏi trong đó áp dụng xen kẽ các dạng câu hỏi khác nhau. Khi áp dụng biện pháp này, tôi thấy bước đầu thu được kết quả khả quan. Do vậy, tôi quyết định chọn đề tài “Xây dựng câu hỏi trong tiết học đọc - hiểu văn bản” với mục đích được trao đổi với đồng ngiệp những kinh nghiệm giảng dạy của mình ở một khâu khá quan trọng trong tiến trình dạy học một tiết đọc - hiểu văn bản.
Giáo viên: Đặng Duy Tâm
3
Sáng kiến kinh nghiệm ngữ văn. Năm học: 2010-2011
2. LỊCH SỬ ĐỀ TÀI.
 Nền giáo dục nước ta từ thế kỉ XX trở về trước là nền giáo dục nho học. Sang đầu thế kỉ XX, nền giáo dục nước nhà tiếp cận với nề giáo dục thế giới thì đã có bước đổi mới. Tuy vậy những chuyển biến về phương pháp dạy học mới,tiên tiến của thế giới còn chậm chạp. Đặc biệt lối dạy văn từ cách mạng tháng tám (1945) đến cuối thế kỉ XX vẫn là lối dạy cũ, đi theo lối mòn, thầy là chủ thể sáng tạo áp đặt tri thức cho người học; người học thụ động tiếp thu tri thức từ người thầy.
 Đến cuối thế kỉ XX và đầu thế kỉ XXI, các nhà giáo dục nước ta đã quan tâm nhiều đến phương pháp giáo dục hiện đại lấy học sinh làm trung tâm, thầy đóng vai trò là người hướng dẫn. Tuy vậy, sự đầu tư xứng đáng cho khâu thiết kế hệ thống câu hỏi chưa được coi là tiêu chí hàng đầu.Vì vậy,trong nhiều giờ học truyền thống, hệ thống câu hỏi chưa phát huy khả năng sáng tạo của người học.Gần
đây,cùng với yêu cầu bức thiết của việc đổi mới phương pháp dạy học, khâu thiết kế hệ thống câu hỏi đặc biệt trong giờ đọc- hiểu
Văn bản đã được nhiều người làm công tác giáo dục quan tâm.Nhiều nhà giáo dục cho rằng: hệ thống câu hỏi không đơn thuần là một loại câu hỏi được hỏi nhiều lần mà hệ thống câu hỏi gồm nhiều loại câu hỏi được thiết kế theo một mạch lô-gíc, được nêu ra đúng lúc, câu nọ khởi nguồn cho câu kia và được đan xen một cách nhịp nhàng. Trên cơ sở đó, mọi giáo viên cần nhận thức được rằng hệ thống câu hỏi là một phương tiện đắc lực góp phần tạo cho việc vận dụng linh hoạt các phương pháp dạy học bộ môn tốt nhất.Với chương trình sách giáo khoa mới, ở môn ngữ văn phần đọc- hiểu văn bảnlà phần quan trong và trực tiếp nhất giúp học sinh đạt kết quả học văn ngữ văn tích hợp khi học một văn bản
Vì vậy,cách làm chủ yếu và có hiệu quả nhất vẫn là nêu câu hỏi hướng dẫn với phương châm là đề cao vai trò hoạt động của học sinh nhằm tìm hiểu văn bản theo ba hướng : Đọc hiểu, suy nghĩ-vận dụng, liên tưởng - tích luỹ của các phương pháp dạy học hiện đại.
Giáo viên: Đặng Duy Tâm
4
Sáng kiến kinh nghiệm ngữ văn. Năm học: 2010-2011
3.MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU.
 Mục tiêu cơ bản của nhiệm vụ dạy học môn ngữ văn nói chung là rèn cho học sinh khả năng tư duy, cảm thụ văn học; giáo dục bồi dưỡng tình cảm tốt đẹp cho học sinh, góp phần tạo nên những con người mới có năng lực, tri thức,Tuy nhiên, thực tế hiện nay do nhiều lí do mà học sinh ngày càng thờ ơ với môn ngữ văn, không say mê học văn.Vì vậy, để thu hút học sinh tham gia vào quá trình khám phá tác phẩm giáo viên cần xây dựng hệ thống câu hỏi rõ ràng, khoa học.Qua việc nghiên cứu đề tài, tôi mong muốn sẽ rút được những kinh nghiệm bổ ích để góp phần năng cao chất lượng day, học môn ngữ văn, từ đó thu hút được nhiều học sinh say mê, yêu thích văn học.
4. NHIỆM VỤ VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.
 Để thực hiện tốt việc xây dựng hệ thống câu hỏi khoa học, phù hợp với giờ dạy đọc hiểu văn bản, theo tôi người thầy phải quan tâm đến việc giải quyết các vấn đề sau:
 - Hiểu rõ bản chất của từng loại câu hỏi, cách thức hỏi.
Nắm chắc mục tiêu của tiết học ( kiến thức, kĩ năng, thái độ) và yêu cầu tích hợp của bài học ( với phần tiếng việt, tập làm văn, đọc- hiểu văn bản trong toàn cấp và với môn học khác)
 - Cảm nhận sâu sắc tác phẩm văn chương sẽ dạy (đọc văn bản nhiều lần, đặt văn bản vào thời điểm lịch sử gắn liền với tác giả và đề tài mà tác phẩm phản ánh; dối chiêud, so sánh với các văn bản khác trên cùng bình diện).
 - Nắm chắc trình độ, khả năng của học sinh để xây dựng hệ thống câu hỏi phù hợp.
5. GIỚI HẠN ( PHẠM VI ), ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU.
 Năm học 2010-2011, tôi được phân công giảng dạy môn ngữ văn 7A. Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, tôi đã áp dụng kinh nghiệm để xây dựng hệ thống câu hỏi trong các giờ đọc- hiểu văn bản. Trong phạm vi cho phép của đề tài, tôi xin được trình bày kinh nghiệm thiết kế hệ thống câu hỏi trong 1-2 tiết đọc hiểu văn bản cụ thể.
Giáo viên: Đặng Duy Tâm
5
Sáng kiến kinh nghiệm ngữ văn. Năm học: 2010-2011
6. ĐIỂM MỚI TRONG KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU.
 Trong năm học 2010-2011,áp dụng kinh nghiệm xây dựng hệ thống câu hỏi trong tiết đọc-hiểu văn bản, ttôi đã xây dựng được nhiều giờ học hiệu quả: học sinh dễ nhận biết câu hỏi, đáp ứng được yêu cầu của câu hỏi, các giờ học sôi nổi hào hứng, thầy dễ dàng truyền thụ các yêu cầu giờ học,Kết quả, sau mỗi giờ học, học sinh hào hứng, nắm tương đối chắc kiến thức trọng tâm; nhiều em có chất lượng bài kiểm tra tốt, có ý thức rèn luyện năng lực dùng từ, diễn đạt, bình giá,Toi tin tưởng rằng nếu thật sự quan tâm đến khâu thiết kế hệ thống câu hỏi cho các giờ học nói chung và giờ đọc- hiểu văn bản trong dạy học ngữ văn nói riêng sẽ thu được hiệu quả dạy học tích cực.
*
* *
PHẦN II - PHẦN NỘI DUNG.
I.CÁC DẠNG CÂU HỎI THƯỜNG SỬ DỤNG TRONG GIỜ ĐỌC-HIỂU VĂN BẢN
 Đọc hiểu là quá trình phản ứng phức tạp, đa dạng của người đọc; đồng thời cũng là quá trình đáp ứng ngày càng đầy đủ các giá trị của tác phẩm văn học. Quá trình ấy bao gồm nhiều giai đoạn: Tiếp cận ban đầu, hiểu nọi dung, phát triển nọi dung, đánh giá,Vì vậy, khi xây dựng hệ thống câu hỏi, người thầy cần chú ý đến yêu cầu cụ thể của từng mục để có hướng xây dựng hệ thống câu hỏi phù hợp.Nhìn chung, trong một giờ dạy học đọc-hiểu văn bản thường có những dạng câu hỏi chính như sau: 
1.Câu hỏi phát hiện : Là loại câu hỏi yêu cầu học sinh nhận diện được các chi tiết hình ảnh, từ ngũ,biện pháp tu từ trong một đoạn thơ hay một đoạn văn trong văn bản,hoặc xác định các phương thức biểu đạt của văn bản
 * Cách thức cấu tạo loại câu hỏi này có dạng:
- Hãy tìm tronh đoạn (câu, văn bản) những chi tiết hình ảnh thể hiện
- Hãy phát hiện những tín hiệu nghệ thuật trong câu thơ hay đoạn thơ 
( văn)?
Giáo viên: Đặng Duy Tâm
6
 Sáng kiến kinh nghiệm ngữ văn. Năm học: 2010-2011
2. Câu hỏi tưởng tượng: Là loại câu hỏi từ những dữ kiện vốn có,tương đồng hoặc lấy sự tương đồng đê học sinh hình thành ra cái mới. Loại câu hỏi này có thể chia thành hai loại nhỏ:
- Tưởng tưởng tái tạo ( tái tạo bằng cảm nhận.
- Tưởng tượng sáng tạo ( tái tạo theo lối hình du ... g thÕ nµo? -> (dạng câu hỏi tưởng tượng)
- (§ªm tèi, ma to kh«ng ngít, 
nưíc s«ng d©ng nhanh cã nguy c¬ lµm vì ®ª).
- Tªn s«ng ®ưîc nãi cô thÓ, nhưng tªn lµng, tªn phñ chØ ®ưîc ghi b»ng kÝ hiÖu. §iÒu ®ã thÓ hiÖn dông ý g× cña t¸c gi¶ 
?( T¸c gi¶ muèn ngưêi ®äc hiÓu c©u chuyÖn nµy kh«ng chØ x¶y ra ë 1 n¬i mµ cã thÓ lµ phæ biÕn ë nhiÒu n¬i ). Trong truyÖn nµy, phÇn më ®Çu cã vai trß th¾t nót. VËy ý nghÜa th¾t nót ë ®©y lµ g× ? 
-> (dạng câu hỏi nêu vấn đề )
- HS ®äc §2,3.
? Hai ®o¹n em võa ®äc t¶ c¶nh g×, ë ®©u ? -> (dạng câu hỏi tưởng tượng)
? C¶nh ®ưîc t¶ b»ng nh÷ng chi tiÕt h×nh ¶nh vµ ©m thanh ®iÓn h×nh nµo ? 
-> (dạng câu hỏi phát hiện)
? Ng«n ng÷ miªu t¶ cã g× ®Æc s¾c ?
-> (dạng câu hỏi quan điểm)
? C¸ch miªu t¶ ®ã, gîi lªn mét c¶nh tưîng như thÕ nµo ? -> (dạng câu hỏi tưởng tượng)
? T¸c gi¶ ®Æt ®o¹n t¶ c¶nh trªn ®ª trưíc khi ®ª vì cã ý nghÜa g× ? -> (dạng câu hỏi nêu vấn đề )
- (Dùng c¶nh d©n ®ang lo chèng chäi víi nưíc ®ª ®Ó cøu ®ª. ChuÈn bÞ cho sù xuÊt hiÖn c¶nh tưîng tr¸i ngưîc kh¸c sÏ diÔn ra ë trong ®×nh).
? Theo dâi ®o¹n kÓ chuyÖn trong ®×nh, h·y cho biÕt chuyÖn g× ®ang x¶y ra ë ®©y ? -> (dạng câu hỏi phát hiện)
- (ChuyÖn quan phñ ®ưîc hÇu h¹, chuyÖn quan phñ ch¬i tæ t«m, chuyÖn quan phñ nghe tin ®ª vì).
? Trong ®o¹n v¨n kÓ chuyÖn quan phñ ®ưîc hÇu h¹, t¸c gi¶ ®· dïng nh÷ng chi tiÕt nµo ®Ó t¶ vÒ ®å vËt vµ ch©n dung quan phñ ? -> (dạng câu hỏi phát hiện)
? Qua c¸c chi tiÕt miªu t¶ trªn, ta thÊy hiÖn lªn h×nh ¶nh mét viªn quan như thÕ nµo ? -> (dạng câu hỏi tưởng tượng)
? H×nh ¶nh quan phô mÉu nhµn nh· hưëng l¹c trong ®×nh tr¸i ngưîc víi h×nh ¶nh nµo ngoµi ®ª? -> (dạng câu hỏi phát hiện)
? Trong NT viÕt v¨n ®Æt 2 c¶nh tr¸i ngưîc nhau nh thÕ gäi lµ sö dông biÖn ph¸p tư¬ng ph¶n. Theo em phÐp tư¬ng ph¶n trªn cã t¸c dông g× ?
-> (dạng câu hỏi quan điểm)
-GV:Theo dâi tiÕp c¶nh quan phñ ®¸nh tæ t«m.
? H×nh ¶nh quan phñ næi lªn qua nh÷ng chi tiÕt ®iÓn h×nh nµo vÒ cö chØ vµ lêi nãi ? -> (dạng câu hỏi phát hiện)
?ë ®o¹n truyÖn nµy cã nh÷ng h×nh ¶nh tư¬ng ph¶n nµo xuÊt hiÖn ? -> (dạng câu hỏi phát hiện)
- (Tư¬ng ph¶n gi÷a lêi nãi khÏ cña ngưêi hÇu: BÈm cã khi ®ª vì víi lêi g¾t cña quan: MÆc kÖ !; t¬ng ph¶n gi÷a tiÕng kªu vang trêi dËy ®Êt ngoµi ®ª, víi th¸i ®é ®iÒm nhiªn hưëng l¹c ¨n ch¬i cña quan).
? Trong khi miªu t¶ vµ kÓ chuyÖn, t¸c gi¶ ®· xen nh÷ng lêi b×nh luËn vµ biÓu c¶m, ®ã lµ nh÷ng lêi nµo ? -> (dạng câu hỏi phát hiện)
- (Ngµi mµ cßn dë v¸n bµi, hoÆc cha hÕt héi th× dÇu trêi long ®Êt lë, ®ª vì d©n tr«i, ngµi còng th©y kÖ. ¤i ! Tr¨m hai m¬i l¸ bµi ®en ®á, cã c¸i ma lùc g×...kh«ng b»ng nưíc bµi cao thÊp. Than «i !...)
? KÕt hîp miªu t¶, kÓ chuyÖn b»ng NT tư¬ng ph¶n víi nh÷ng lêi b×nh luËn biÓu c¶m ®· mang l¹i hiÖu qu¶ g× cho ®o¹n truyÖn nµy ? -> (dạng câu hỏi nêu vấn đề )
?Theo dâi ®o¹n v¨n kÓ chuyÖn quan phñ, khi nghe tin ®ª vì, ở ®o¹n nµy h×nh thøc ng«n ng÷ næi bËt lµ g× ? 
-> (dạng câu hỏi nêu vấn đề )
- (Ng«n ng÷ ®èi tho¹i ).
? H×nh ¶nh vµ nh÷ng c©u ®èi tho¹i nµo cña quan phô mÉu ®¸ng gi¸ nhÊt ?
-> (dạng câu hỏi quan điểm)
? H×nh ¶nh cña quan phô mÉu 
tư¬ng ph¶n víi h×nh ¶nh nµo ?
-> (dạng câu hỏi phát hiện)
? C¸ch dïng ng«n ng÷ ®èi tho¹i vµ h×nh ¶nh t¬ng ph¶n ë ®©y cã t¸c dông g× ? -> (dạng câu hỏi nêu vấn đề )
? T¸c gi¶ ®· miªu t¶ c¶nh ®ª vì nh thÕ nµo ? -> (dạng câu hỏi nêu vấn đề )
? Ngoµi miªu t¶ , t¸c gi¶ cßn biÓu c¶m g× ? -> (dạng câu hỏi nêu vấn đề )
? C¸ch miªu t¶ vµ biÓu c¶m trªn cã t¸c dông g× ? -> (dạng câu hỏi quan điểm)
? §o¹n truyÖn nµy cã vai trß vµ ý nghÜa g× ? -> (dạng câu hỏi quan điểm
HS: đọc ghi nhớ
?V¨n b¶n Sèng chÕt mÆc bay cã gi¸ trÞ hiÖn thùc vµ nh©n ®¹o g× ? -> (dạng câu hỏi nêu vấn đề )
? V¨n b¶n cã gi¸ trÞ g× vÒ NT ?
-> (dạng câu hỏi phát hiện)
? Qua truyÖn, em hiÓu thªm g× vÒ nhµ v¨n Ph¹m Duy Tèn ? -> (dạng câu hỏi quan điểm
?Nh÷ng h×nh thøc ng«n ng÷ nµo ®îc vËn dông trong truyÖn ng¾n Sèng chÕt mÆc bay ? -> (dạng câu hỏi phát hiện)
? Qua truyện ngắn em có những suy nghĩ và thái độ ntn về cuộc sống của người nông đân và cuộc sống của tầng lớp thống trị nước ta thời phong kiến.
->(dạng câu hỏi cảm xúc )
I- Giíi thiÖu chung:
1- T¸c gi¶: Ph¹m Duy Tèn (1883-1924), quª Thưêng TÝn, Hµ T©y.
- ¤ng lµ 1 c©y bót tiªn phong vµ xuÊt s¾c cña khuynh hưíng hiÖn thùc ë nh÷ng n¨m ®Çu TK XX.
- TruyÖn ng¾n cña «ng chuyªn vÒ ph¶n ¸nh hiÖn thùc XH.
2- T¸c phÈm: S¸ng t¸c 7.1918.
3- ThÓ lo¹i: truyÖn ng¾n hiÖn ®¹i.
*Tãm t¾t:
*Bè côc: 3 phÇn.
- C¶nh ®ª s¾p vì (§1).
- C¶nh hé ®ª (tiÕp-> Êy lµ h¹nh phóc).
- C¶nh ®ª vì (phÇn cßn l¹i).
1- C¶nh ®ª s¾p vì:
- Thêi gian: GÇn 1 giê ®ªm.
- Kh«ng gian: Trêi mưa tÇm t·, nưíc s«ng NhÞ Hµ lªn to.
- §Þa ®iÓm: Khóc s«ng lµng X, thuéc phñ X, hai ba ®o¹n ®· thÈm lËu.
=>T¹o t×nh huèng cã vÊn ®Ò (®ª s¾p vì) ®Ó tõ ®ã c¸c sù viÖc kÕ tiÕp sÏ x¶y ra.
2- C¶nh hé ®ª:
a- C¶nh trªn ®ª:
- H×nh ¶nh: KÎ th× thuæng, ngưêi th× cuèc,... b× bâm díi bïn lÇy... ngưêi nµo ngưêi nÊy ưít lưít thưít như chuét lét.
- ¢m thanh: Trèng ®¸nh liªn thanh. èc thæi v« håi, tiÕng ngưêi xao x¸c gäi nhau..
->Sö dông nhiÒu tõ l¸y tîng h×nh kÕt hîp ng«n ng÷ biÓu c¶m (than «i, lo thay, nguy thay).
=>Gîi c¶nh tưîng nhèn nh¸o, hèi h¶, chen chóc, c¨ng th¼ng, c¬ cùc vµ hiÓm nguy.
b- C¶nh trong ®×nh:
*ChuyÖn quan phñ ®ưîc hÇu h¹:
- §å vËt: B¸t yÕn hÊp ®ưêng phÌn, tr¸p ®åi måi, trong ng¨n b¹c ®Çy nh÷ng trÇu vµng,... nµo èng thuèc b¹c, nµo ®ång hå vµng...
- Ch©n dung quan phô mÉu: Uy nghi chÔm chÖn ngåi, tay tr¸i tùa gèi xÕp, ch©n ph¶i duçi th¼ng ra, ®Ó cho tªn ngêi nhµ qu× ë díi ®Êt mµ g·i.
=>HiÖn lªn h×nh ¶nh 1 viªn quan bÐo tèt, nhµn nh·, thÝch hëng l¹c vµ rÊt h¸ch dÞch.
- Mưa giã Çm Çm ngoµi ®ª, d©n phu rèi rÝt... tr¨m hä ®ang vÊt v¶ lÊm l¸p, géi giã t¾m mưa, như ®µn s©u lò kiÕn ë trªn ®ª...
->Sö dông h×nh ¶nh tư¬ng ph¶n- Lµm næi râ tÝnh c¸ch hëng l¹c cña quan phñ vµ th¶m c¶nh cña ngêi d©n. Gãp phÇn thÓ hiÖn ý nghÜa phª ph¸n cña truyÖn.
*ChuyÖn quan phñ ®¸nh tæ t«m:
- Cö chØ: Khi ®ã, v¸n bµi quan ®· chê råi. Ngµi x¬i b¸t yÕn võa xong, ngåi khÓnh vuèt r©u, rung ®ïi, m¾t ®ang m¶i tr«ng ®Üa näc,...
- Lêi nãi: TiÕng thÇy ®Ò hái: BÈm bèc, tiÕng quan lín truyÒn: õ. Cã ngêi khÏ nãi: BÈm dÔ cã khi ®ª vì ! Ngµi cau mÆt, g¾t r»ng: MÆc kÖ !
-> KÕt hîp miªu t¶, kÓ chuyÖn b»ng NT tư¬ng ph¶n víi nh÷ng lêi b×nh luËn biÓu c¶m- Lµm næi râ tÝnh c¸ch bÊt nh©n cña nh©n vËt quan phñ, gi¸n tiÕp ph¶n ¸nh t×nh c¶nh thª th¶m cña d©n vµ béc lé th¸i ®é mØa mai phª ph¸n cña t¸c gi¶.
*ChuyÖn quan phñ nghe tin ®ª vì:
- Quan lín mÆt ®á tÝa tai quay ra qu¸t r»ng: §ª vì råi !... §ª vì råi, thêi «ng c¸ch cæ chóng mµy, thêi «ng bá tï chóng mµy ! Cã biÕt kh«ng ?
-Mét ngưêi nhµ quª, m×nh mÈy lÊm l¸p, quÇn ¸o ít ®Çm, tÊt t¶ ch¹y x«ng vµo thë kh«ng ra lêi: BÈm...quan lín ... ®ª vì mÊt råi !
->Sd ng«n ng÷ ®èi tho¹i vµ h×nh ¶nh t¬ng ph¶n- Kh¾c häa tÝnh c¸ch tµn nhÉn, v« l¬ng t©m cña quan phô mÉu vµ tè c¸o quan l¹i thê ¬ v« tr¸ch nhiÖm ®èi víi tÝnh m¹ng cña ngêi d©n. 
3-C¶nh ®ª vì:
- Kh¾p mäi n¬i miÒn ®ã, níc trµn lªnh l¸ng, xo¸y thµnh vùc s©u, nhµ cöa tr«i b¨ng, lóa m¸ ngËp hÕt.
- KÎ sèng kh«ng chç ë, kÎ chÕt kh«ng n¬i ch«n, lªnh ®ªnh mÆt níc, chiÕc bãng b¬ v¬, t×nh c¶nh th¶m sÇu, kÓ sao cho xiÕt !
->Miªu t¶ kÕt hîp víi biÓu c¶m- Võa gîi c¶nh tưîng lôt léi do ®ª vì, võa tá lßng thư¬ng c¶m xãt xa cho t×nh c¶nh khèn cïng cña ngêi d©n.
->Vai trß më nót- kÕt thóc truyÖn.
ý nghÜa: ThÓ hiÖn t×nh c¶m nh©n ®¹o cña t¸c gi¶.
* Ghi nhí: sgk (83 ).
- Néi dung:
+ Gi¸ trÞ hiÖn thùc: Ph¶n ¸nh cuéc sèng ¨n ch¬i hưëng l¹c v« tr¸ch nhiÖm cña kÎ cÇm quyÒn vµ c¶nh sèng thª th¶m cña ngưêi d©n trong XH cò.
+ Gi¸ trÞ nh©n ®¹o: Lªn ¸n kÎ cÇm quyÒn thê ¬ v« tr¸ch nhiÖm víi tÝnh m¹ng ngêi d©n.
- NghÖ thuËt: Dïng biÖn ph¸p 
tư¬ng ph¶n ®Ó kh¾c häa nh©n vËt lµm næi bËt t tëng cña t¸c phÈm.
- Ph¹m Duy Tèn: Lµ ngưêi am hiÓu ®êi sèng hiÖn thùc, cã t×nh c¶m yªu ghÐt râ rµng, biÕt dïng ngßi bót lµm vò khÝ chiÕn ®Êu v¹ch mÆt bän quan l¹i v« lư¬ng t©m, biÕt th«ng c¶m víi nçi khæ cña ngưêi n«ng d©n.
* LuyÖn tËp:
- Ng«n ng÷ tù sù, miªu t¶, biÓu c¶m, ngêi dÉn truyÖn, nh©n vËt, ®èi tho¹i.
IV-Hưíng dÉn häc bµi: 
- KÓ tãm t¾t truyÖn, häc thuéc ghi nhí.
- So¹n bµi: Nh÷ng trß lè hay lµ Va ren vµ Phan Béi Ch©u.
D-Rót kinh nghiÖm: 
 *********************************
PHẦN III - KẾT QUẢ
 Với việc xây dựng hệ thống câu hỏi phù hợp, đảm bảo tính khoa học,trong hai văn bản “Bánh trôi nước và Sống chết mặc bay” dẫn ra ở trên, chỉ cần sử dụng hệ thống câu hỏi phù hợp cùng cách dẫn dắt, khai thác, tôi đã thực hiện khá tốt mục tiêu bài học. Điều quan trọng là tất cả học sinh được tham gia hoạt động một cách tích cực, tạo nên giờ học hiệu quả, sinh động.Chất lượng giờ học được đánh gí bằng kết quả kiểm tra trắc nghiệp cuối giờ và kiểm tra bài cũ ở tiết sau cho thấy trên 90% học sinh cảm thụ được nội dung và nhgệ thuật của văn bản; đại đa số học sinh cảm thụ tác phẩm một cách sâu sắc.
 Từ việc thực hiện thành công những dạy trên, tôi đã đẩy mạnh áp dụng kinh nghiệm xây dựng hệ thống câu hỏi trong tất cả các giờ đọc-hiểu văn bản. Trong nhiều giờ học, học sinh đã phát huy đueoẹc tính tích cực,chủ động sáng tạo, các em thực sự hứng thú trước những câu hỏi vừa sức, mạnh dạn bộc lộ những quan điểm của mình về những vấn đề gợi ra trong tác phẩm.Từ các gời học đó, các em hứng thú hơn với việc học tập bộ môn, góp phần nâng cao chất lượng dạy và học.
 Trên đây là một kinh nghiệm nhỏ mà bản thân tôi đã tích luỹ được trong quá trình dạy học, tôi muốn được trao đổi cùng các bạn đồng nghiệp và mong nhận được sự góp ý của các đồng chí để tôi có thể rut được kinh nghiệm cho các năm học sau.
 Xin trân trọng cảm ơn!
 Đồng Tiến, ngày 01 tháng 01 năm 2011.
 Người viết
 Đặng Duy Tâm.
PH ẦN V
PHẦN ĐÁNH GIÁ CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC NHÀ TRƯỜNG
...............................................................................................
PHẦN VI
PHẦN ĐÁNH GIÁ CỦA HỘI ĐỒNG KHOA HỌC 
NGÀNH GIÁO DỤC - ĐÀO TẠO HUYỆN ỨNG HOÀ.
Sáng kiến kinh nghiệm ngữ văn. Năm học: 2010-2011
MỤC LỤC
* LỜI NÓI ĐẦU
1.Phần mở đầu
* Lí do chọn đề tài
* Lịch sử đề tài
* Mục đích nghiên cứu
* Nhiệm vụ và phương pháp nghiên cứu
* Giới hạn (phạm vi), đối tượng nghiên cứu
* Điểm mới trong kết quả nghiên cứu
2. Phần nội dung
* Các dạng câu hỏi thường sử dụng trong giờ đọc-hiểu văn bản
* Áp dụng xây dựng hệ thống câu hỏi cho một giờ đọc - hiểu văn bản cụ thể.
3. Phần kết quả.
4. Tài liệu tham khảo
5. Đánh giá của HĐKH nhà trường.
6. Đánh giá của HĐKH Ngành Giáo dục-đào tạo huyện Úng Hoà.
Giáo viên: Đặng Duy Tâm