Giáo án Lịch sử 7 tuần 13

Ngày soạn : 23/11/2009
Ngày dạy: 26/11/2009
TIẾT 25 - BÀI 14:
BA LẦN KHÁNG CHIẾN
 CHỐNG QUÂN XÂM LƯỢC MÔNG NGUYÊN
THẾ KỈ XIII (TIẾP)
1 . MỤC TIÊU 
a. Về kiến thức 
Giúp HS
- Trong 3 lần XL nước ta nhà Nguyên chuẩn bị rất công phu, chu đáo
- HS nắm được diễn biến cơ bản nhất của cuộc kháng chiến lần thứ nhất chống quân XL Mông- Nguyên
- HS hiểu được nguyên nhân dẫn đến thắng lợi và ý nghĩa LS của kháng chiến đó
- HS thấy được trong 3 cuộc kháng chiến diễn ra trong hoàn cảnh có nhiều khó khăn thử thách, so sánh lực lượng quân ta với quân địch rất chênh lệch, song ta đã chiến thắng vẻ vang.
 	b. Về kĩ năng
- Biết sử dụng bản đồ trong khi nghe giảng và trả lời câu hỏi, học ở nhà
- Biết phân tích, so sánh đối chiếu diễn biến giữa 3 lần kháng chiến.
	c. Về thái độ
- Bồi dưỡng nâng cao cho HS lòng căm thù quân XL, lòng yêu nước, niềm tự hào, tự cường DT, biết ơn các anh hùng DT
 2. CHUẨN BỊ CỦA GV & HS
a. Chuẩn bị của GV : Nghiên cứu tài liệu+ soan giảng+ Lược đồ kháng chiến chống quân Mông Nguyên
 Soạn giáo án
b. Chuẩn bị của HS : SGK, vở, tìm hiểu ND bài: Sưu tầm tranh ảnh, chuyện có liên quan đến bài 
3. TIẾN TRÌNH BÀI DẠY (45’)
a. kiểm tra bài cũ (5’)
Câu hỏi: 
? Âm mưu XL của quân MC?
? Trình bày diễn biến trên lược đồ
Đáp án
Thiết lập ách đô hộ của đế chế MC trên đất ĐV, làm bàn đạp tấn công lên phía Nam nước Tống, tấn công các nước ĐNA
DB: 1- 1258, 3 vạn quân MC do Ngột Lương Hợp Thai XL nước ta đánh: Bạch Hạc -> Bình Lệ Nguyên -> Thăng Long
 	29.1.1258 ta mở cuộc tấn công  giành thắng lợi.
*Giới thiệu bài: Sau thất bại năm 1258 quân Mông Cổ vẫn không chịu từ bỏ âm mưu XL Đại Việt. Năm 1279 sau khi thôn tính được TQ lập ra nhà Nguyên đặt nền thống trị, vua Hốt Tất Liệt ráo riết chuẩn bị XL Đại Việt như thế nào ta cùng tìm hiểu  
b. Dạy nội dung bài mới (36’) 
Hoạt động của thầy, trò
Nội dung 
G
?
H
?
H
?
H
G
G
G
?
H
?
H
?
G
?
H
?
H
H
?
H
?
G
G
?
G
?
H
G
?
?
H
?
H
Sau thất bại 1258, quân MC không chịu từ bỏ âm mưu XL ĐV
- Năm 1279, sau khi thôn tính nhà Tống, vua MC lập ra nhà Nguyên đặt nền thống trị toàn bộ TQ. Vua Nguyên lúc bấy giờ là Hốt Tất Liệt ráo riết chuẩn bị XL Chăm- Pa, ĐV
Hốt Tất Liệt cho quân XL Chăm- Pa và ĐV nhằm MĐ gì?
- Làm cầu nối XL và thôn tính các nước ở phía Nam TQ
Hốt Tất Liệt cho quân đánh nước nào trước?
- Chăm- pa
Nhà Nguyên cho quân XL Chăm- pa trước nhằm MĐ gì?
- Hốt Tất Liệt cho quân XL Chăm- pa trước để làm bàn đạp tấn công vào phía Nam ĐV, phối hợp với cánh quân của Thoát Hoan từ TQ đánh vào phía Bắc.
-> Để phối hợp thực hiện kế hoạch “gọng kìm” nhanh chóng đánh Đv
Thuật
Mùa Xuân 1283 hơn 10 vạn quân Nguyên do tướng Toa Đô chỉ huy theo hướng đường biển tấn công Chămpa. Quân dân Chămpa do vua và thái tử Ha ri gít lãnh đạo đã chiến đấu anh dũng quân XL. Kinh thành bị giặc chiếm quân dân Chămpa phải rút lên rừng núi hiểm trở để tiếp tục cuộc KC. Quân Nguyên nhiều lần tấn công lên vùng rừng núi nhưng đều bị thất bại. Toa Đô phải rút quân về đóng ở vùng Quy Nhơn (Bình Định) để chờ quân tiếp viện. 1 năm trôi qua quân XL chờ đợi trong cảnh thiếu đói nghiêm trọng và luôn luôn bị ND Chămpa dùng lối chiến tranh du kích quấy phá, gây cho chúng nhiều thiệt hại. Thất vọng, Toa Đô để 1 số quân tiếp tục đóng giữ Quy Nhơn, còn đại quân kéo lên phía Bắc, vùng giáp biên giới ĐV để chờ phối hợp đánh ĐV
- Cuộc KC anh dũng của ND Chămpa về cơ bản đã thắng lợi. Kế hoạch nhà Nguyên định dùng nước ta làm bàn đạp để tấn công ĐV bước đầu bị thất bại.
Chuyển:
Đứng trước âm mưu XL của nhà Nguyên vua tôi nhà Trần chuẩn bị KC ntn? -> P2
Sau khi biết tin quân Nguyên có ý định XL ĐV, vua Trần đã làm gì?
- Sau khi biết tin quân Nguyên mượn đường đánh Chămpa nhưng chỉ là cớ XL ĐV. Vua Trần triệu tập hội nghị các vương hầu, quan lại ở Bình Than (Chí Linh- Hải Hưng) để bàn kế đánh giặc.
GT: Trần Quốc Toản (Chữ in nghiêng SGK)
Hội nghị này có ý nghĩa ntn?
- Hội nghị có ý nghĩa rất quan trọng đối với cuộc KC sắp tới vì: Nó thống nhất được ý chí, hành động của bộ phận lãnh đạo cao nhất trong nước, để từ đó có cơ sở thống nhất ý chí hành động trong toàn quân, toàn dân.
Trong cuộc KC này ai được cử làm chỉ huy? Tại sao vua Trần lại giao cho Trần Quốc Tuấn chỉ huy cuộc KC
- Trần Quốc Tuấn sinh 10.12.1228 là con An Sinh Vương Trần Liễu.
- Dung mạo hùng vĩ, thông minh hơn người, xem rộng biết nhiều, đủ tài văn võ. Dành cả tâm huyết viết: Binh thư yếu lược, vạn kiếp tông bí truyền thư, Hịch tướng sĩ để dạy các tướng cầm quân đánh giặc. Khích lộ lòng yêu nước của quân dân ĐV
- Ông luôn đặt lợi ích của DT, của ĐN trên thù nhà trong cuộc KC Mông- Nguyên lần 2. Thấy rõ ngành trưởng và ngành thứ xích mích nghi kị nhau chỉ có lợi cho kẻ thù ông chủ động giao lưu hoà hiếu với thái sư Trần Quang Khải tạo sự đoàn kết nhất trí trong vương triều: 1 hôm HĐVương ở bến Bình Than sai người mời Trần Quang Khải sang thuyền mình cùng tắm rửa với TQK, từ đó xoá bỏ hiềm khích giữa 2 chi họ (Quốc Tuấn là con Trần Liễu ngành trưởng, Quang Khải là con Trần Cảnh ngành thứ)
- Đọc đoạn trích bài Hịch “huống chi  nguyện xin làm”
Tác dụng bài hịch? Cảm nghĩ của em về Hịch tướng sĩ?
- Bài hịch khơi dậy lòng yêu nước thiết tha và khích lệ quân sĩ xông lên giết giặc, cứu nước bảo vệ quê hương
Nhà Trần còn chuẩn bị những gì cho cuộc KC
- Đầu 1285 vua Trần mở hội nghị Diên Hồng mời các bậc phụ lão có uy tín trong cả nước về Thăng Long để bàn cách đánh giặc.
Đọc đoạn chữ nhỏ
Theo em hội nghị Diên Hồng có tác dụng ntn đến việc chuẩn bị cho cuộc KC
- Thể hiện ý chí kiên trung của ND ĐV
Nhà Trần tổ chức lực lượng ntn?
Theo em sự kiện nào thể hiện ý chí quyết chiến của quân dân thời Trần
Nêu ý nghĩa của việc các chiến sĩ yêu nước thích lên tay 2 sữ Sát Lát
- Thể hiện ý chí quyết tâm cao độ trong việc đánh giặc cứu nước thà chết chứ không chịu đầu hàng
 Chuyển
Sau khi chuẩn bị xong lực lượng quân Nguyên kéo quân XL nước ta. Vua Tôi nhà Trần CĐ ntn -> p3
Thuật lại DB trên lược đồ
- Sau 1 thời gian dài chuẩn bị và khiêu khích cuối tháng 1. 1285, 50 vạn quân Nguyên do Thoát Hoang làm tổng chỉ huy tràn vào XL ĐV
- Khi tiến hành XL nước ta lần 1. Nhà Nguyên quan niệm nước ta là 1 nước nhỏ, yếu nên chỉ huy động 1 đạo quân gồm 3 vạn người. Sau thất bại cuộc XL lần 1 nhà Nguyên mới chợt tỉnh ra rằng: ĐV không nhỏ yếu như đã tưởng -> Nên tiến hành XL nước ta lần 2, nhà Nguyên đã thận trọng huy động 1 lực lượng quân sự lớn 50 vạn (gần gấp 20 lần trước). Lúc đó về mặt lãnh thổ nước ta mới tới Quảng Nam DS chưa đến 10 triệu mà phải đối phó với 1 đạo quân nửa triệu là 1 thử thách rất lớn.
- Về phía ta: Khi quân giặc tràn qua biên giới quân ta đã anh dũng CĐ đánh chặn quân thù Trần Quốc Tuấn cho quân lưu về Vạn Kiếp (Chí Linh, Hải Dương)
Theo em tại sao TQT quyết định lui quân mà không tấn công
- Quân ta không phải không có khả năng đánh tiếp mà theo kế hoạch của ta: Lấy yếu đánh mạnh, lấy ít đánh nhiều. Nên Trần Hưng Đạo nhận thấy lúc này quân địch đang mạnh, ý chí XL càng hăng nên chỉ huy rút lui để bảo toàn lực lượng chờ đợi thời cơ
- Giảng phần chữ nhỏ
Vì sao Trần Hưng Đạo đã trả lời vua Trần “xin chém đầu thần trước đã rồi hãy hàng” câu nói ấy có ý nghĩa gì?
- Thể hiện ý chí quyết tâm đánh giặc, không chịu đầu hàng quân XL của quân dân ta.
- Thuật tiếp: Thoát Hoan tập trung 1 lực lượng quân lớn tấn công vào Vạn Kiếp. Theo kế hoạch bàn bạc từ trước, quân giặc mạnh quân ta rút về Thăng Long rồi từ đó rút về Thiên Trường (Nam Định)
- Để bảo vệ cho cuộc rút quân, quân ta bố trí những điểm chặn đánh giặc. Trong 1 trận quyết liệt nhằm kìm chân giặc ở bãi Thiên Mạc (Duy Tiên- Nam Hà). Tướng Trần Bình Trọng chẳng may bị giặc bắt, ông đã tuyệt thực để nêu cao khí tiết. Khi giặc dụ giỗ để ông “Có muốn làm vương không?” ông đã lớn tiếng mắng vào mặt chúng “ta thà làm ma nước Nam còn hơn làm vương đất Bắc” quân Nguyên điên cuông tức giận đã chém ông.
- ND kinh thành 1 lần nữa thực hiện kế hoạch “vườn không nhà trống” để chống giặc. Thoát Hoan hùng hổ kéo vào Thăng Long nhưng phố phường vắng lặng làm chúng khiếp sợ không dám đóng quân trong thành chúng phải dựng doanh trại ở phía Bắc Sông Nghị (sông Hồng)
- ở mặt trận phía Nam, Toa Đô từ Chăm pa đánh ra Nghệ An, Thanh Hoá tạo thành thế bao vây chủ lực của ta ở Thiên Trường. Quân dân ta đã chiến đấu anh dũng chống giặc nhưng không ngăn nổi thế mạnh của giặc. Trong tình thế nguy nan đó 1 số quý tộc phản bội đã dẫn quân ra hàng gây thêm nhiều khó khăn cho cuộc chiến
- Cùng lúc đó Thoát Hoan tự mình chỉ huy 1 lực lượng mạnh mở cuộc tiến công lớn đánh xuống phía Nam, nhằm tạo thế “gọng kìm” hòng tiêu diệt quân chủ lực của ta và bắt sống toàn bộ đầu não của cuộc KC lúc này đang ở Thiên Trường (Nam Định)
- Trước tình thế nguy ngập đó, TQT bình tĩnh tổ chức 1 cuộc hành quân táo bạo, đầy mưu trí, nhằm đánh lạc hướng quân giặc quân ta rút ra mạn Đông Bắc (vùng Hải Phòng- Quảng Ninh). Sau đó TQT và vua Trần bí mật đem đạo quân theo đường thuỷ xuôi vào Nam chiếm lại Thanh Hoá. Thế là ta đã thoát khỏi thế bị bao vây đầy nguy hiểm. Tại Thanh Hoá, quân ta củng cố lực lượng chuẩn bị cuộc tổng phản công.
Em hãy tóm tắt diễn biến chính trong những tháng đầu 1285
=> Việc quân ta rút vào Thanh Hoá thoát khỏi thế bị bao vây nguy hiểm ở Thiên Trường đã đánh dấu kết thúc thời kì phòng ngự chuyển sang thời kì tổng phản công
Không thực hiện được âm mưu bắt sống vua Trần và quân chủ lực, Thoát Hoan đã làm gì?
Bị thất bại trong âm mưu  Thoát Hoan rút lui về Thăng Long chờ tiếp viện. Quân Nguyên lâm vào tình thế bị động thiếu lương thực trầm trọng.
Thuật tiếp
Sau thành công cuộc lui quân về Thanh Hoá vua tôi nhà Trần gấp rút củng cố lực lượng chuẩn bị cuộc tổng phản công
- 5- 1285 TQT quyết định tấn công ra Bắc và ra lệnh cho cả nước “nổi lên đánh lớn” quân giặc bị quân và dân ta tấn công khắp nơi.
+, Đạo quân do Trần Quốc Toản, Nguyễn Khoái chỉ huy đã đánh quân giặc ở Tây Kết (Khoái Châu- Hưng Yên)
+, Đạo quân do Trần Nhật Duật chỉ huy đánh giặc tan tành ở Hàm Tử (Khoái Châu- Hưng Yên)
+, Đạo quân chủ lực của Trần Quang Khải chỉ huy đã phối hợp với đạo quân binh ở địa phương giáng cho giặc 1 đòn thất bại nặng nề ở Chương Dương (Thường Tín- Hà Tây) rồi nhân đà thắng lợi tiến về giải phóng Thăng Long.
- Trước sức tấn công dữ dội của quân ta ở khắp nơi Thoát Hoan rút quân khỏi Thăng Long rồi nhằm hướng lên biên giới rút quân tháo chạy về nước. Trên đường tháo chạy, chúng liên tục bị quân ta truy đuổi, phục kích nên lực lượng bị tổn thất nặng nề.
Khi cánh quân Thoát Hoan đến sông Sách (vùng Vạn Kiếp) thì bị rơi vào trận địa phục kích của quân ta. Tại đây đội quân XL bị đánh cho tơi bời, xác giặc chế ... 6/11/2009
TIẾT 26 - BÀI 14:
BA LẦN KHÁNG CHIẾN
 CHỐNG QUÂN XÂM LƯỢC MÔNG NGUYÊN
THẾ KỈ XIII (TIẾP)
1 . MỤC TIÊU 
a. Về kiến thức 
Giúp HS
- Trong 3 lần XL nước ta nhà Nguyên chuẩn bị rất công phu, chu đáo
- HS nắm được diễn biến cơ bản nhất của cuộc kháng chiến lần thứ nhất chống quân XL Mông- Nguyên
- HS hiểu được nguyên nhân dẫn đến thắng lợi và ý nghĩa LS của kháng chiến đó
- HS thấy được trong 3 cuộc kháng chiến diễn ra trong hoàn cảnh có nhiều khó khăn thử thách, so sánh lực lượng quân ta với quân địch rất chênh lệch, song ta đã chiến thắng vẻ vang.
 	b. Về kĩ năng
- Biết sử dụng bản đồ trong khi nghe giảng và trả lời câu hỏi, học ở nhà
- Biết phân tích, so sánh đối chiếu diễn biến giữa 3 lần kháng chiến.
	c. Về thái độ
- Bồi dưỡng nâng cao cho HS lòng căm thù quân XL, lòng yêu nước, niềm tự hào, tự cường DT, biết ơn các anh hùng DT
 2. CHUẨN BỊ CỦA GV & HS
a. Chuẩn bị của GV : Nghiên cứu tài liệu+ soan giảng+ Lược đồ kháng chiến chống quân Mông Nguyên
 Soạn giáo án
b. Chuẩn bị của HS : SGK, vở, tìm hiểu ND bài: Sưu tầm tranh ảnh, chuyện có liên quan đến bài 
3. TIẾN TRÌNH BÀI DẠY (45’)
a. kiểm tra bài cũ (5’)
* Câu hỏi: 
- Tóm tắt DB cuộc kháng chiến chống quân XL Mông – Nguyên trên lược đồ
* Đáp án
1. 1285, 50 vạn quân Nguyên do Thoát Hoan chỉ huy XL nước ta
Quân ta lui về Vạn Kiếp -> Thiên Trường
Quân Toa Đô đánh Nghệ An, quân Thoát Hoan đánh phía Nam
5. 1285, quân ta phản công đánh ở Tây Kết, Hàm Tử, Chương Dương -> Giải phóng Thăng Long -> Địch rút chạy -> KC thắng lợi
*Giới thiệu bài: Sau thất bại thảm hại trong 2 lần XL trước đã học, vua Nguyên rất tức tối, quyết tâm XL ĐV lần 3 để rửa nhục và để thực hiện tham vọng mở rộng ách đô hộ của đế chế Nguyên đối với các quốc gia ở phía Nam TQ. Vậy cuộc XLĐV lần 3 đã diễn ra ntn quân dân ĐV đối phó ra sao? Đó là ND bài học hôm nay.
b. Dạy nội dung bài mới (36’) 
Hoạt động của thầy, trò
Nội dung 
?
H
?
H
?
H
?
H
?
H
G
G
G
?
H
?
H
?
H
G
?
?
H
G
?
H
?
H
?
H
?
H
G
?
H
?
H
?
H
?
G
?
?
H
Sau 2 lần XL ĐV bị thất bại, vua Nguyên đã làm gì?
- Quyết tâm đánh ĐV lần 3 để trả thù
Vì sao quân Nguyên đã thất bại nặng nề trong cuộc CTXLĐV lần 2, chúng lại quyết tâm XL ĐV lần 3
- Nhà Nguyên không bỏ ý đồ bành trướng thế lực về phương Nam. Nhất là khi nghe tin bị thất trận, lại nhìn thấy con trai là Thoát Hoan phải nhục nhã vào ống đồng mới thoát chết trở về vua Nguyên đã xấu hổ, tức giận nên quyết chí đánh nước ta lần 3.
Hãy nêu 1 số dẫn chứng về việc Nhà Nguyên chuẩn bị XL ĐV lần 3
- Đình chỉ cuộc XL Nhật Bản
- Đọc đoạn chữ nhỏ SGK
Em có nhận xét gì về câu nói của Hốt Tất Liệt dặn Thoát Hoan “Không được cho giao chỉ là nước nhỏ mà khinh thường”
- Quân Nguyên thấy rằng XL ĐV không phải dễ dàng như chúng tưởng.
Trước nguy cơ đó vua Tôi nhà Trần đã làm gì?
- Vua Trần khẩn trương chuẩn bị đánh giặc
- Cử Trần Quốc Tuấn làm quốc công tiết chế lĩnh sứ mệnh tổng chỉ huy các lực lượng vũ trang.
Được tin giặc sắp trànvào biên giới, vua Trần Nhân Tông hỏi Trần Quốc Tuấn: “Giặc tới liệu tình hình thế nào?” vị tiết chế khẳng định “Năm nay thế giặc dễ đánh”
Thuật:
- Cuối tháng 12. 1287 quân Nguyên chia làm 2 đạo quân ổ ạt tiến vào nước ta.
+, Đạo quân bộ do Thoát Hoan chỉ huy vượt biên giới đánh vào Lạng Sơn, Bắc Giang -> Quân ta vẫn theo kế hoạch đánh giặc như 2 lần trước, sau nhiều trận đánh chặn giặc ở cửa ải và vùng biên giới TQT chủ trương rút quân khỏi Vạn Kiếp và 1 số nơi về vùng sông Đuống, chặn giặc kéo vào Thăng Long
Ngày đầu năm chánh quân của Thoát Hoan chỉ huy kéo đến chiếm đóng Vạn Kiếp và XD nơi đây thành căn cứ vững chắc để định đánh lâu dài với quân ta.
+, Đạo quân thuỷ gồm 600 thuyền lớn do Ô Mã Nhi chỉ huy- 1 tên tướng hung ác đã từng tham gia cuộc XL lần trước theo đường biển tiến vào nước ta.
Chúng đến cửa sông BĐ, đáng lẽ phải chờ và hộ tống đoàn thuyền lương, nhưng Ô Mã Nhi hùng hổ theo đường sông BĐ tiến lên gọi quân với đạo quân bộ của Thoát Hoan ở Vạn Kiếp
Quân ta: Khi đoàn thuyền của Ô Mã Nhi theo đường biển tấn công nước ta. Quân ta do Trần Khánh Dư chỉ huy đã tập kích giặc ở Vân Đồn. Nhưng lúc này đoàn thuyền của Ô Mã Nhi còn rất mạnh nên cuộc tập kích này bị thất bại.
Nghe tin thất bại ở Vân Đồn vua Trần sai sứ gọi Trần Khánh Dư về chịu tội, Trần Khánh Dư xin với sứ “lấy quân luật mà xử, tôi xin chịu tội. Nhưng xin cho hoãn vài ba ngày để tôi lập công chuộc tội, rồi sẽ chịu búa rìu cũng chưa muộn” Sứ nghe theo lời xin
Chuyển:
Trần Khánh Dư là 1 viên tướng có tài, tuy bị thất bại trong cuộc tập kích ở Vân Đồn nhưng không nản chí, ông đoán rằng, đoàn thuyền lương của giặc thế nào cũng đến mà đại quân bảo vệ nó đã đi xa. Nếu phá được đoàn thuyền lương này thì sẽ có ý nghĩa rất lớn đối với cuộc KC -> Phần 2
Ô Mã Nhi được giao bảo vệ đoàn thuyền lương, nhưng tại sao lại tiến về Vạn Kiếp với Thoát Hoan?
- Cho rằng quân ta yếu không thể ngăn cản được chúng.
Trần Khánh Dư có dự định gì?
- Khi đoàn thuyền chiến của Ô Mã Nhi đi qua có thể đánh được đoàn thuyền lương nên bố trí trận địa mai phục
Nếu phá được đoàn thuyền chở lương của quân giặc sẽ có tác dụng gì?
- Không có lương ăn, vũ khí, thuốc men,  trong khi đi những vùng chiếm đóng được ta thực hiện “Vườn không nhà trống” nên quân giặc sẽ bị rơi vào tình cảnh hết sức khốn đốn
- Đúng như dự đoán, mấy ngày sau đoàn thuyền lương do Trương Văn Hổ chỉ huy nặng nề, chậm chạp tiến qua Vân Đồn (Vân Hải- Quảng Ninh). Có lệnh chiến đấu quân ta từ nhiều phía đổ ra đánh dữ dội. Phần lớn thuyền lương của địch bị đắm, số còn lại bị quân Trần chiếm 
Đoạn chữ nhỏ
Thuật lại trận Vân Đồn
Chiến thắng Vân Đồn có ý nghĩa gì?
- Làm cho quân giặc rơi vào tình trạng khốn đốn, tinh thần quân giặc hoang mang, đánh vào chỗ yếu có tính chất chiến lược của địch bị phá sản, kế hoạch tiếp tế lương thực -> ta phản công
Chuyển:
Chiến thắng diệt đoàn thuyền lương của quân Nguyên ở Vân Đồn có ý nghĩa rất lớn tới số phận của đạo quân XL. Hành động hung hãn của Ô Mã Nhi không đợi để bảo vệ đoàn thuyền lương đã đẩy quân Nguyên và tình thế thất bại. Vì vậy khi nghe tin chiến thắng Vân Đồn THĐ XĐ kế hoạch phản công tiêu diệt giặc.
Sau trận Vân Đồn thế quân giặc ntn?
- Rất khó khăn, thiếu lương thực trầm trọng
Đợi mãi không thấy đoàn thuyền lương đến Thoát Hoan đã làm gì?
- Cuối tháng 1. 1288, Thoát Hoan chia quân làm 3 đạo chiếm Thăng Long
ND Thăng Long thực hiện kế hoạch gì?
- Vườn không nhà trống để đối phó với giặc
Chiếm được Thăng Long Thoát Hoan đã làm gì?
Đoạn chữ nhỏ SGK (Ô Mã Nhi doạ vua Trần “ngươi chạy lên trời, đất, núi, nước, )
- Đánh các căn cứ quân sự của nhà Trần, đem quân đuổi bắt 2 vua Trần (Thái Thượng Hoàng- Vua)
- Cho quân lính tàn phá, cướp lương thực của dân
- Khai quật lăng mộ họ Trần (Thái Tông Trần Cảnh)
- Chúng bị ND ta đánh đuổi và đẩy chúng vào thế bị động
=> Thoát Hoan đóng quân ở Thăng Long có nguy cơ bị cô lập, tinh thần quân lính hoang mang, tuyệt vọng. Trước tình thế nguy khốn đó, Thoát Hoan có quyết định gì?
- Rút quân lên Vạn Kiếp và từ đây rút quân về nước theo 2 đường thuỷ, bộ
Trước tình thế đó vua tôi nhà Trần đã có quyết định gì?
- Nhận thấy thời cơ tiêu diệt quân Nguyên giải phóng ĐN đã tới nhà Trần quyết định mở cuộc phản công
- Bố trí trận địa mai phục ở sông BĐ
Dựa vào dân mà vua Trần và TQT đã chọn sông BĐ làm nơi mai phục (Địa thế, kinh nghiệm LS)
- Dựa vào thế hiểm trở
- Nơi đã từng diễn ra chiến thắng 938- NQ, 981- Lê Hoàn
Đọc đoạn chữ nhỏ
Thuật DB trên lược đồ
- Đầu tháng 4. 1288, đoàn thuyền do Ô Mã Nhi chỉ huy có kị binh hộ tống vè theo đường thuỷ trên sông BĐ. Khi thuyền chiến của Ô Mã Nhi tiến gần đến trận địa bãi cọc 1 số thuyền nhẹ của quân Trần ra khiêu chiến rồi giả vờ thua chạy, quân giặc ra sức đuổi theo, lọt vào trận địa mai phục, đúng lúc nước thuỷ triều rút nhanh, từ 2 bờ, hàng nghìn chiếc thuyền nhỏ của quân Trần đổ ra đánh, phá vỡ đội binh quân giặc bị đánh bât ngờ quyết liệt, quân giặc hoảng hốt, tranh nhau tháo chạy ra biển, thuyền giặc xô vào bãi cọc đang nhô dần lên, bị ùn tắc, vỡ, đắm. Giữa lúc đó, hàng loạt bè lửa xuôi nhanh theo nước triều đang xuống, lao vào thuyền giặc. Những tên sống sót nhẩy lên bờ bị quân mai phục tiêu diệt. Toàn bộ cánh thuỷ binh bị tiêu diệt, Ô Mã Nhi bị bắt sống.
- Cánh quân bộ do Thoát Hoan chỉ huy từ Vạn Kiếp theo hướng Lạng Sơn rút chạy về Quảng Tây (TQ) trên đường rút chạy bị quân ta tập kích, tiêu diệt Thoát Hoan cùng 1 số tướng bại trận phải liều mạng, vượt rừng theo đường tắt mưói chạy thoát thân về nước.
Kết quả
Nêu ý nghĩa của trận BĐ 1288
Em hãy tìm 1 số câu thơ miêu tả trận thuỷ chiến trên sông BĐ
- Cả trận tuyến thuỷ- bộ được Trương Hán Siêu miêu tả:
 “bây giờ
Muôn dặm thuyền bè, tinh kì phấp phới
Sáu quân oai hùng, gươm giáo sáng chói
Sống mái chưa phân, Bắc- Nam cùng tới
Trời đất rung rinh,(chừ) sắp tan
Nhật nguyệt u ám (chừ) mờ tối”
III/ Cuộc kháng chiến lần thứ ba chống quân XL Mông – Nguyên (1287- 1288)
1/ Nhà Nguyên XL Đại Việt (13’)
Âm mưu; chuẩn bị
- Đánh ĐV lần 3 để trả thù
Huy động hơn 30 vạn quân, thuyền chiến, thuyền lương do Thoát Hoan chỉ huy.
Diễn biến
- 12. 1287 quân Nguyên ồ ạt tấn công ĐV
- Đầu 1288 Thoát Hoan chọn Vạn Kiếp XD căn cứ
2/ Trận Vân Đồn tiêu diệt đoàn thuyền lương của Trương Văn Hổ (10’)
Trần Khánh Dư cho quân mai phục đoàn thuyền lương của địch ở Vân Đồn -> đánh dữ dội 
- KQ: Tiêu diệt đoàn thuyền lương.
3/ Chiến thắng Bạch Đằng (13’)
- 1. 1288 Thoát Hoan cho quân chiếm Thăng Long
- Thoát Hoan cho quân rút về Vạn Kiếp
Nhà Trần chọn sông BĐ làm trận địa đánh địch
- 4. 1288 Đoàn thuyền của Ô Mã Nhi rút về theo đường sông BĐ
-> Ta nhử địch vào trận địa cọc ngầm -> Tiêu diệt
Kết quả: Cuộc KC thắng lợi
- Nhiều tên tướng giặc bị chết
- Ô Mã Nhi bị bắt sống
ý nghĩa: Đập tan mộng xâm lăng của quân Nguyên 
c. Củng cố, luyện tập (3’)
? Trình bày DB trên lược đồ
? Bài tập: Nếu được tham gia bàn bạc tìm cách đánh giặc trong lần thứ 3 này, thì em sẽ chọn phương án nào sau đây? (Đánh dấu X vào câu có phương án được em lựa chọn)
A Tập trung lực lượng đánh tan đội quân mạnh nhất do Thoát Hoan chỉ huy, đội quân còn lại của Ô Mã Nhi sẽ phải rút quân về nước
B Chờ cho đạo quân thuỷ do Ô Mã Nhi cầm đầu cùng về hội quân với đạo quân của Thoát Hoan, rồi tiến hành đánh luôn 1 lúc, tiêu diệt cả 2 đạo quân
C Lập mưu tách đạo quân của Ô Mã Nhi ra rồi tập trunglực lượng đánh vào đoàn thuyền hậu cần (thuyền lương) của Trương Văn Hổ làm thất bại âm mưu đánh lâu dài của giặc.
d. hướng dẫn học sinh tự học ở nhà (1’)
Học bài
Đọc lại SGK
Thuật lại DB
Làm BT trong vở BT
Tìm hiểu nguyên nhân thắng lợi, ý nghĩa LS của cuộc KC