Giáo án môn Khoa học Lớp 7 sách Cánh Diều - Bài 23: Trao đổi khí ở sinh vật

 Hô hấp tế bào là gì? 
Viết phương trình của hô hấp 
 tế bào? 
KIỂM TRA BÀI CŨ 
+ Khái niệm: Hô hấp tế bào là quá trình phân giải chất hữu cơ giải phóng năng lượng cung cấp cho các hoạt động sống của cơ thể. Trong quá trình này tế bào sử dụng oxygen và thải ra carbon dioxide, nước. 
+ PT hô hấp: 
Glucose + Oxygen Carbon dioxide + Nước + Năng lượng (ATP+ Nhiệt) 
GV YÊU CẦU HỌC SINH 
LÊN THỰC HIỆN ĐỘNG TÁC 
HÍT VÀO, THỞ RA 
BÀI 23. TRAO ĐỔI KHÍ Ở SINH VẬT 
I. Khái niệm trao đổi khí ở sinh vật 
II. Trao đổi khí ở thực vật 
III. Trao đổi khí ở động vật 
I- Khái niệm trao đổi khí ở sinh vật 
BÀI 23. TRAO ĐỔI KHÍ Ở SINH VẬT 
Tìm hiểu thông tin trong SGK, quan sát hình 23.1 để hoàn thành PHT số 1 
THẢO LUẬN NHÓM 
(4HS / nhóm. Thời gian: 5 phút) 
BÀI 23. TRAO ĐỔI KHÍ Ở SINH VẬT 
I- Khái niệm trao đổi khí ở sinh vật 
H1. Khi hô hấp, con người hấp thụ khí gì và thải ra khí gì? 
Cử động hô hấp ở người 
Khi hô hấp con người hấp thụ khí Oxygen và thải khí Carbon dioxide 
H2. Giữa cơ thể và môi trưởng đã xảy ra quá trình gì? 
Giữa cơ thể với môi trường đã xảy ra quá trình trao đổi khí 
BÀI 23. TRAO ĐỔI KHÍ Ở SINH VẬT 
I- Khái niệm trao đổi khí ở sinh vật 
H3. Trao đổi khí là gì? Lấy ví dụ? 
- Khái niệm: Trao đổi khí là sự trao đổi các chất ở thể khí giữa cơ thể với môi trường 
- Ví dụ: 
+ ĐV, TV, con người hô hấp hấp thụ O 2 và thải CO 2 
+ TV quang hợp hấp thụ CO 2 và thải O 2 
H4. Quan sát hình 23.1, mô tả quá trình 
 trao đổi khí ở sinh vật? 
- Quá trình trao đổi khí ở sinh vật: Là sự di chuyển của các phân tử khí từ vùng có hàm lượng phân tử khí cao sang vùng có hàm lượng phân tử khí thấp hơn 
BÀI 23. TRAO ĐỔI KHÍ Ở SINH VẬT 
I- Khái niệm trao đổi khí ở sinh vật 
H5. Nhận xét hàm lượng khí O 2 và khí CO 2 giữa môi trường ngoài và tế bào? Giải thích vì sao có sự chênh lệch đó? 
-Lượng Oxygen trong tế bào thấp hơn ngoài môi trường và ngược lại lượng Carbon dioxide trong tế bào cao hơn ngoài môi trường 
- Vì Oxygen trong tế bào sử dụng cho quá trình hô hấp để oxi hóa các chất, còn Carbon dioxide được sinh ra trong quá trình hô hấp 
BÀI 23. TRAO ĐỔI KHÍ Ở SINH VẬT 
I- Khái niệm trao đổi khí ở sinh vật 
H6. Quá trình trao đổi khí giữa cơ thể với môi trường được thực hiện theo cơ chế nào? 
- Quá trình trao đổi khí giữa cơ thể với môi trường được thực hiện theo cơ chế khuếch tán 
BÀI 23. TRAO ĐỔI KHÍ Ở SINH VẬT 
I- Khái niệm trao đổi khí ở sinh vật 
H7. Sự trao đổi khí và hô hấp tế bào ở cơ thể sinh vật có liên quan như thế nào? 
- Khi cơ thể không hô hấp thì tế bào không nhận được Oxygen, sẽ không có hô hấp tế bào để tạo ra sản phẩm (Carbon dioxide, năng lượng). Nếu không có hô hấp tế bào thì các hoạt động sẽ ngừng trệ, cuối cùng là tế bào sẽ chết, cơ thể sẽ chết. Hô hấp tế bào ở cấp độ thấp, thúc đẩy cho quá trinh hô hấp ở cơ thể sinh vật. 
Quan sát hình 23.2 cho biết trao đổi khí ở thực vật xảy ra ở cơ quan, bộ phận nào của cây? 
- Chủ yếu ở khí khổng của lá cây 
BÀI 23. TRAO ĐỔI KHÍ Ở SINH VẬT 
II- Trao đổi khí ở thực vật 
Khí khổng tồn tại ở những trạng thái nào? Trạng thái nào giúp thực hiện chức năng trao đổi khí? 
Cho biết chất nào đi vào và chất nào đi ra qua khí khổng trong quá trình quang hợp? 
+ Khí khổng tồn tại ở trạng thái đóng và mở. 
+ Sự trao đổi khí xảy ra khi khí khổng mở. 
+ Chất vào khí khổng là Carbon dioxide, chất ra là Oxygen và nước 
1- Cấu tạo và chức năng của khí khổng 
BÀI 23. TRAO ĐỔI KHÍ Ở SINH VẬT 
Khí khổng phân bố ở đâu trong lá cây? 
 Đa số cây hai là mầm, khí khổng phân bố nhiều ở lớp biểu bì dưới lá. 
 Ở cây một lá mầm, khí khổng nằm ở cả biểu bì trên và biểu bì dưới của lá. 
II- Trao đổi khí ở thực vật 
1- Cấu tạo và chức năng của khí khổng 
BÀI 23. TRAO ĐỔI KHÍ Ở SINH VẬT 
Quan sát hình 23.3, mô tả cấu tạo khí khổng. Chức năng của khí khổng là gì? 
 - Cấu tạo của khí khổng: 
+ Mỗi khí khổng gồm hai tế bào hình hạt đậu, xếp úp vào nhau tạo nên khe khí khổng, thành ngoài mỏng, thành trong dày. 
+ Các tế bào hình hạt đậu chứa nhiều lục lạp, không bào, nhân 
- Chức năng của khí khổng: trao đổi khí và thực hiện quá trình thoát hơi nước cho cây. 
II- Trao đổi khí ở thực vật 
1- Cấu tạo và chức năng của khí khổng 
BÀI 23. TRAO ĐỔI KHÍ Ở SINH VẬT 
Theo dõi video quan sát khí khổng trên kính hiển vi và nêu cơ chế đóng mở khí khổng? 
II- Trao đổi khí ở thực vật 
1- Cấu tạo và chức năng của khí khổng 
BÀI 23. TRAO ĐỔI KHÍ Ở SINH VẬT 
 + Khi tế bào hạt đậu hút nước, không bào lớn lên, thành mỏng của tế bào hình hạt đậu căng ra nên thành dày cong theo làm khí khổng mở 
+ Khi tế bào hình hạt đậu mất nước, không bào nhỏ đi, thành mỏng hết căng và thành dày duỗi thẳng làm cho khí khổng đóng lại ( không hoàn toàn) 
II- Trao đổi khí ở thực vật 
1- Cấu tạo và chức năng của khí khổng 
BÀI 23. TRAO ĐỔI KHÍ Ở SINH VẬT 
 Để thực hiện quá trình trao đổi khí được thuận lợi do mặt trên lá nhiều không khí còn mặt dưới lá ít hơn,để thích nghi với môi trường. 
II- Trao đổi khí ở thực vật 
 Tìm hiểu vì sao ở những loài cây có lá nổi trên mặt nước (cây hoa sung, cây trang) thì khí khổng chỉ có ở mặt trên của lá cây? 
1- Cấu tạo và chức năng của khí khổng 
BÀI 23. TRAO ĐỔI KHÍ Ở SINH VẬT 
Quan sát hình 23.4, hoạt động nhóm đôi hoàn thành PHT? 
THẢO LUẬN NHÓM 
(2HS / nhóm. Thời gian: 2 phút) 
II- Trao đổi khí ở thực vật 
2- Quá trình trao đổi khí qua khí khổng ở lá cây 
BÀI 23. TRAO ĐỔI KHÍ Ở SINH VẬT 
II- Trao đổi khí ở thực vật 
Mô tả quá trình trao đổi khí diễn ra ở lá cây? 
+ Trong quang hợp, khí carbon dioxide khuếch tán từ ngoài môi trường qua khí khổng vào lá, khí oxygen khuếch tán từ trong lá qua khí khổng ra ngoài môi trường ( khi có ánh sáng) 
+ Trong hô hấp, khí oxygen đi vào và carbon dioxide đi ra khỏi lá qua khí khổng (trong tối) 
Nêu ảnh hưởng của môi trường tới trao đổi khí trong quang hợp ở lá cây? 
- Ảnh hưởng của môi trường tới TĐK trong quang hợp ở lá cây: Ban ngày khí khổng mở rộng, cây thực hiện chức năng quang hợp được nhiều hơn. Vào đầu buổi tối và ban đêm, khí khổng đóng bớt lại, cây thực hiên chức năng quang hợp giảm. 
2- Quá trình trao đổi khí qua khí khổng ở lá cây 
BÀI 23. TRAO ĐỔI KHÍ Ở SINH VẬT 
III- Trao đổi khí ở động vật 
Cho biết những cơ quan nào thực hiện quá trình TĐK ở động vật? 
Cơ quan thực hiện trao đổi khí ở động vật là phổi, mang, da, ống khí... 
Quan sát hình 23.5, cho biết cơ quan trao đổi khí của cá, châu chấu, giun và chim là gì? 
1- Hệ hô hấp ở động vật 
BÀI 23. TRAO ĐỔI KHÍ Ở SINH VẬT 
III- Trao đổi khí ở động vật 
Cho biết cơ quan trao đổi khí của các loài sau: 
1- Hệ hô hấp ở động vật 
BÀI 23. TRAO ĐỔI KHÍ Ở SINH VẬT 
III- Trao đổi khí ở động vật 
Cơ quan TĐK ở động vật gồm: 
+ Phổi: mèo, chim bồ câu 
+ Mang: cá, tôm 
+ Da: Ếch, giun, sán lông 
+ Hệ thống ống khí: châu chấu, kiến 
1- Hệ hô hấp ở động vật 
BÀI 23. TRAO ĐỔI KHÍ Ở SINH VẬT 
III- Trao đổi khí ở động vật 
Vì sao khi bắt giun đất để trên bề mặt đất khô ráo thì giun sẽ nhanh chết? 
1- Hệ hô hấp ở động vật 
Vì sao mở nắp mang cá có thể biết cá còn tươi hay không? 
Vì sao sơn kín da ếch thì ếch sẽ chết sau một thời gian? 
Vì giun sống trong môi trường ẩm ướt, trong điều kiện khô ráo, da giun đất sẽ bị khô không còn ẩm ướt. Khi đó, Oxygen và Carbon dioxide không khuếch tán qua da, giun không thể hô hấp nên bị chết 
Vì mang cá có hệ thống mao mạch dày đặc chứa máu có sắc tố đỏ, nếu mang cá có màu đỏ hồng tức có nhiều Oxygen, không nhớt và không có mùi hôi thì đó là cá tươi. Còn nếu mang cá có màu đỏ thẫm, đen hoặc trắng bợt tức là các tế bào máu không được cung cấp Oxygen thì đó là cá ươn 
Vì ếch sống trên cạn nhưng phổi đơn giản, hô hấp qua da là chủ yếu, da ẩm ướt giúp O 2 dễ dàng đi vào và CO 2 dễ dàng đi ra. Nếu sơn kín thì O 2 không khuếch tán được vào, CO 2­ không khuếch tán ra được thì ếch sẽ chết sau một thời gian. 
BÀI 23. TRAO ĐỔI KHÍ Ở SINH VẬT 
III- Trao đổi khí ở động vật 
Sự trao đổi khí ở động vật có ý nghĩa gì? 
2- Quá trình trao đổi khí ở động vật 
Ý nghĩa: đảm bảo cho các tế bào, mô, cơ quan được cung cấp đầu đủ oxygen và thải carbon dioxxide ra ngoài một cách hiệu quả. 
BÀI 23. TRAO ĐỔI KHÍ Ở SINH VẬT 
III- Trao đổi khí ở động vật 
Theo dõi đoạn phim: Khám phá hoạt động hô hấp ở người và cho biết, sự trao đổi khí giữa cơ thể người với môi trường được thực hiện như thế nào? 
2- Quá trình trao đổi khí ở động vật 
Được thực hiện nhờ hệ hô hấp thông qua 
cử động hít vào và thở ra 
BÀI 23. TRAO ĐỔI KHÍ Ở SINH VẬT 
III- Trao đổi khí ở động vật 
2- Quá trình trao đổi khí ở động vật 
Qua đoạn phim, quan sát hình 23.6 mô tả con đường đi của khí qua các cơ quan của hệ hô hấp ở người? 
+ Ở người, khi hít vào, không khí đi qua đường dẫn khí vào phổi đến tận các phế nang (tại đây xảy ra sự trao đổi khí giữa phế nang và mạch máu), O 2 từ máu đến các tế bào. 
+ Khí CO 2 từ tế bào vào máu chuyển tới các phế nang và được thải ra ngoài môi trưởng qua động tác thở ra. 
BÀI 23. TRAO ĐỔI KHÍ Ở SINH VẬT 
III- Trao đổi khí ở động vật 
2- Quá trình trao đổi khí ở động vật 
Nêu vai trò của tập thể dục và hít thở sâu đối 
với rèn luyện sức khỏe? 
+ Tập thể dục giúp rèn luyện hệ hô hấp 
+ Hít thở sâu giúp đẩy được hết khí cặn ra khỏi phổi, lấy được nhiều O­ 2 vào giúp hô hấp tế bào tăng lên, cung cấp nhiều năng lượng cho các hoạt động sống 
BÀI 23. TRAO ĐỔI KHÍ Ở SINH VẬT 
III- Trao đổi khí ở động vật 
2- Quá trình trao đổi khí ở động vật 
Phân biệt trao đổi khí ở động vật và thực vật theo nội dung gợi ý như bảng 23.2 
THẢO LUẬN NHÓM 
(2HS / nhóm. Thời gian: 3 phút) 
BÀI 23. TRAO ĐỔI KHÍ Ở SINH VẬT 
III- Trao đổi khí ở động vật 
2- Quá trình trao đổi khí ở động vật 
Tiêu chí 
Thực vật 
Động vật 
Cơ quan trao đổi khí giữa cơ thể với môi trường 
Đường đi của khí 
Cơ chế trao đổi khí 
Chất khí trao đổi giữa cơ thể với môi trường 
Khí khổng, lỗ vỏ 
Phổi, da, mang, hệ thống ống khí 
Có 
Không có 
Khuếch tán 
Khuếch tán 
- Hô hấp: O 2 đi vào, CO 2 đi ra 
- Quang hợp: CO 2 đi vào, O 2 đi ra 
O 2 đi vào, CO 2 đi ra 
Câu 1: Thông thường, các khí khổng nằm tập trung ở bộ phận nào của lá? 
A. Biểu bì lá . 
5 
10 
15 
20 
 
B. Gân lá . 
C. Tế bào thịt lá. 
D. Trong khoang chứa khí . 
A. Biểu bì lá. 
Câu 2.   Chức năng của khí khổng là : 
5 
10 
15 
20 
 
 
 
 
 
A. trao đổi khí với môi trường . 
B. trao đổi chất với môi trường . 
C. thoát hơi nước ra môi trường. 
D. Cả A và C. 
D. Cả A và C. 
Câu 3.   Khi hô hấp, quá trình trao đổi khí diễn ra như thế nào?    
B. Lấy vào khí oxygen, thải ra khí carbon dioxide. 
5 
10 
15 
20 
 
A. Lấy vào khí carbon dioxide, thải ra khí oxygen. 
C. Lấy vào khí carbon dioxide và hơi nước 
D. Lấy vào khí oxygen và hơi nước. 
B. Lấy vào khí oxygen, thải ra khí carbon dioxide. 
Câu 3.  Nói về hô hấp tế bào, điều nào sau đây không đúng? 
5 
10 
15 
20 
 
 
 
 
 
A. Đó là quá trình chuyển đổi năng lượng rất quan trọng của tế bào 
B. Đó là quá trình oxi hóa các chất hữu cơ thành CO 2  và H 2 O và giải phóng năng lượng ATP 
C. Hô hấp tế bào có bản chất là chuỗi các phản ứng oxi hóa khử 
D. Quá trình hô hấp tế bào chủ yếu diễn ra trong nhân tế bào 
D. Quá trình hô hấp tế bào chủ yếu diễn ra trong nhân tế bào 
Câu 4: Oxygen từ phế nang sẽ tiếp tục được chuyển đến đâu? 
5 
10 
15 
20 
 
 
 
 
 
A. khí quản. 
B. khoang mũi. 
C. phế quản. 
D. tế bào máu. 
D. tế bào máu. 
Đeo khẩu trang giúp ngăn khói, bụi đi vào đường hô hấp; hạn chế các loại vi khuẩn, virus xâm nhập vào cơ thể qua đường hô hấp; ngăn chặn phát tán nguồn bệnh cho những người xung quanh,  
Em hãy cho biết ý nghĩa của việc 
 đeo khẩu trang. 
Trong phòng kín đông người, lượng CO­ 2 ngày càng tăng còn O 2 ngày càng giảm do quá trình trao đổi khí của cơ thể dẫn đến không khí hít vào thiếu O 2 , vì vậy nhịp hô hấp tăng để lấy đủ O 2 cho cơ thể. 
	Biện pháp: mở cửa, lắp quạt thông gió đả bảo thoáng khí 
Tại sao khi ở trong phòng kín đòng người một thời gian thì cơ thể thường thấy nhịp hô hấp tăng? Em hãy đề xuất biện pháp để quá trình trao đổi khí ởngười diễn ra thuận lợi khi ở trong phòng đông người, phòng ngủ, lớp học,..