Giáo án môn Ngữ văn khối 7 - Tiết 36: Cách lập ý của bài văn biểu cảm

Tuần 9 -Tiết 36
CÁCH LẬP Ý CỦA BÀI VĂN BIỂU CẢM
A. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT
Qua tiết học, HS cần tiếp thu được:
 - Tìm hiểu cách lập ý đa dạng của biểu cảm để có thể mở rộng phạm vi, kỹ năng làm văn biểu cảm.
- Tiếp xúc với nhiều dạng văn biểu cảm, nhận ra cách viết của mỗi đoạn văn.
B.ĐỒ DÙNG DẠY HỌC: 
C. TÀI LIỆU THAM KHẢO: SGK, SGV, STK
D. TIẾN HÀNH CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY VÀ HỌC
1/. Ổn định	
2/. Kiểm tra bài cũ: Kiểm tra tập bài soạn của HS
3/. Bài mới	
Giới thiệu bài mới: Khi thực hiện bài viết số 2: “Loài cây em yêu”, các em đã trình bày khá tốt vì các em biết dựa vào dàn ý khái quát, dàn ý cụ thể hoặc dựa vào một số cảm xúc của bài văn mẫu: Hoa học trò, Cây sấu Hà Nội,  để làm bài. Điều này chứng tỏ biểu cảm có nhiều cách lập ý, để mở rộng kỹ năng thêm hôm nay chúng ta tìm hiểu các dạng lập ý trong bài văn biểu cảm.
HOẠT ĐỘNG CỦA GV
HOẠT ĐỘNG CỦA HS
BÀI HS GHI
HĐ1: Tìm hiểu các cách lập ý cho bài văn biểu cảm.
GV gọi HS đọc đoạn văn: “Cây tre Việt Nam” SGK/117-118.
? Việc liên tưởng đến tương lai công nghiệp hoá đã khơi gợi cho tác giả những cảm xúc gì về cây tre?
? Tác giả đã biểu cảm trực tiếp bằng những biện pháp nào?
GV cho HS đọc đoạn văn “Người ham chơi” SGK/118.
? Tác giả đã say mê con gà đất như thế nào?
? Việc hồi tưởng quá khứ đã gợi lên cảm xúc gì cho tác giả?
GV cho HS đọc đoạn văn: “Những tấm lòng cao cả và Mõm Lũng Cú tột Bắc” SGK/119-120.
? Trí tưởng tượng đã giúp người viết bày tỏ long yêu mến cô giáo như thế nào?
? Việc liên tưởng từ Lũng Cú, cực Bắc của Tổ quốc đã giúp tác giả thể hiện tình cảm gì?
GV cho HS đọc đoạn văn: “Cỏ dại” SGK/120-121.
? Qua đoạn văn, em thấy sự quan sát có tác dụng biểu hiện tình cảm như thế nào?
=> Đã khơi gợi những cảm xúc về giá trị bền vững của cây tre trong đời sống của dân tộc ta.
 => Bằng biện pháp liên hệ hiện tại với tương lai.
=>Tác giả say mê con gà đất, cảm nhận niềm vui kì diệu khi hoá thân thành con gà trống cất tiếng gáy “Ò óo”.
=> Đã gợi lên niềm cảm xúc sâu sắc, từ con gà đất – một đồ chơi dân gian thuở ấu thơ và mở rộng ra cảm nghĩ đối với đồ chơi con trẻ.
=> Người viết đã nhớ lại những kỉ niệm sẽ còn mãi: cô giữa đàn em nhỏ, cô giảng bài, theo dõi lớp học, cô thất vọng khi một em cầm bút sai, cô lo cho học sinh, sung sướng khi học trò đạt kết quả xuất sắc. Do vậy, như một hứa hẹn, nhân vật không bao giờ quên cô.
=> Thể hiện tình yêu nước và khát vọng thống nhất đất nước.
=> Sự quan sát thể hiện tình cảm sâu sắc của nhân vật đối với người mẹ thân yêu.
I. NHỮNG CÁCH LẬP Ý THƯỜNG GẶP CỦA BÀI VĂN BIỂU CẢM.
1/. Liên hệ hiện tại và tường lai.
- Cây tre: bóng mát, mang khúc nhạc tâm tình.
=> Đã khơi gợi những cảm xúc về giá trị bền vững của cây tre trong đời sống của dân tộc ta.
2/. Hồi tưởng quá khứ và suy nghĩ về hiện tại.
=>Tác giả say mê con gà đất, cảm nhận niềm vui kì diệu khi hoá thân thành con gà trống cất tiếng gáy “Ò óo”.
=> Đã gợi lên niềm cảm xúc sâu sắc, từ con gà đất – một đồ chơi dân gian thuở ấu thơ và mở rộng ra cảm nghĩ đối với đồ chơi con trẻ.
3/. Tưởng tượng tình huống hứa hẹn, mong muốn.
Đoạn văn: Những tấm lòng cao cả
a/. Người viết đã nhớ lại những kỉ niệm sẽ còn mãi: cô giữa đàn em nhỏ, cô giảng bài, theo dõi lớp học, cô thất vọng khi một em cầm bút sai, cô lo cho học sinh, sung sướng khi học trò đạt kết quả xuất sắc.
 => Do vậy, như một hứa hẹn, nhân vật không bao giờ quên cô.
Đoạn văn: Mõm Lũng Cú tột Bắc.
b/. Thể hiện tình yêu nước và khát vọng thống nhất đất nước.
4/. Quan sát, suy ngẫm.
Đoạn văn : Cỏ dại
 Sự quan sát thể hiện tình cảm sâu sắc của nhân vật đối với người mẹ thân yêu.
II. LUYỆN TẬP
Đề : Cảm xúc về người thân
1/. Mở bài: - Giới thiệu người thân là ai?
Nêu những ấn tượng của em về người thân.
2/. Thân bài: - Miêu tả vài nét tiêu biểu của người thân -> bộc lộ suy nghĩ của em.
Nhắc lại vài đặc điểm, phẩm chất của người thân.
Gợi lại những kỉ niệm giữa em và người ấy.
Nêu những suy nghĩ và mong muốn của em về mối quan hệ giữa em và người thân.	
3/. Kết bài: Nêu ấn tượng và cảm xúc của em về người thân.
4/. Dặn dò: 
Em hãy cho biết những cách lập ý thường gặp của bài văn biểu cảm.
5/ Hướng dẫn chuẩn bị:
Bài mới: “Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh”
+ Đọc bài thơ.
+ Hoàn cảnh sáng tác bài thơ, thể thơ, cách ngắt nhịp.
+ Tìm hiểu nội dung bài thơ.