Giáo án môn Vật lý 7 tiết 20 và 21

Ngaøy soaïn:23/12/2009
 Ngaøy daïy : /01/2010
Tuaàn : 20
Tieát : 20
Chöông II: Ñieän Hoïc
§ 17 Söï nhieãm ñieän do coï xaùt
I .Mục tiêu :
 Kiến thức :
 - Mô tả được một hiện tượng hoặc một thí nghiệm chứng tỏ vật bị nhiễm điện do cọ xát .
 - Giải thích được một số hiện tượng nhiễm điện do cọ xát trong thực tế ( chỉ ra các vật nào cọ xát với nhau và biểu hiện của sự nhiễm điện ).
 Kỹ năng : Có kỹ năng làm thí nghiệm nhiễm điện cho vật bằng cách cọ xát .
 Thái độ : Yêu thích môn học , ham hiểu biết , khám phá thế giới xung quanh
II Chuẩn bị:
 1 Phương tiện : 
GV: Một thước nhựa , 1 thanh thuỷ tinh , 1 mảnh nilon, 1 quả cầu nhựa treo trên giá, 1 mảnh lông thú hoặc len , 1 mảnh dạ , 1 mảnh lụa , giấy vụn ,1 mảnh tôn , 1 mảnh nhựa, 1 bút thử điện.
 HS: Dụng cụ học tập 
 2. Phương pháp : Trực quan, thực nghiệm thông qua thí nghiệm,vấn đáp, thảo luận nhóm .
III. Tiến trình dạy học :
1 .Ổn định lớp : ( 1 phút )
2. Kiểm tra : ( 5 phút )
GV: Giới thiệu chương .
GV: Yêu cầu học sinh quan sát và mô tả hiện tượng trong ảnh trang 47 SGK .
HS: Mô tả .
 HS : khác nhận xét .
GV(?) Ngoài các hiện tượng điện được mô tả trong các ảnh các em còn biết các hiện tượng điện nào khác ?
HS: Đèn điện sáng , quạt điện quay , bếp điện , bàn là điện .....
GV: Yêu cầu học sinh nghiên cứu các mục tiêu chính nêu ở đầu chương SGK
HS: nghiên cứu SGK và trả lời
HS: Nhận xét
3 .Bài mới :
Hoạt động của giáo viên – Học sinh
Nội dung
* Hoạt động 1: Tổ chức tình huống học tập . 
GV: Các em đã từng thấy hiện tượng gì, nghe thấy gì khi trong bóng tối ta cởi áo ngoài bằng len, dạ hay sợi tổng hợp vào những ngày thời tiết hanh khô ?
HS: Có chớp sáng li ti và tiếng nổ lép bép.
GV: Hiện tượng tương tự ngoài tự nhiên là hiện tượng chớp, sấm sét. Một trong các nguyên nhân của hiện tượng này là sự nhiễm điện do cọ xát . 
* Hoạt động 2 : Làm thí nghiệm 1 phát hiện nhiều vật bị cọ xát có tính chất mới .
GV:Yêu cầu học sinh nghiên cứu thí nghiệm 1.
HS: Đọc thí nghiệm 1
GV(?) Nêu dụng cụ thí nghiệm và các bước tiến hành thí nghiệm ?
HS: Trả lời .
GV: Yêu cầu các nhóm tiến hành thí nghiệm theo các bước hướng dẫn trong SGK , ghi kết quả vào bảng .
Các vật
Vật bị cọ xát
Vụn giấy viết
Vụn nilông
Quả cầu nhựa xốp
Thước nhựa
Thanh thủy tinh
Mảnh nilông
Mảnh phim nhựa
HS: Làm thí nghiệm theo nhóm và ghi kết quả vào bảng .
GV(?) Từ kết quả quan sát , chọn cụm từ thích hợp điền vào chỗ trống hoàn thành kết luận 
* Kết luận : Nhiều vật sau khi bị cọ xát . các vật khác 
HS: Trình bày
HS: Nhận xét 
*Hoạt động 3 : Phát hiện vật bị cọ xát bị nhiễm điện có khả năng làm sáng bóng đèn của bút thử điện .
GV(?) Nhiều vật sau khi được cọ xát đã có đặc điểm gì mà lại có thể hút các vật khác? 
HS : Có thể cho rằng sau khi cọ xát vật nóng lên hoặc sau khi cọ xát vật có tính chất giống nam châm .
GV: Thực chất cả hai phương án trên đều không phải vì vật bị hơ nóng không hút các vật khác , nam châm không hút giấy vụn . Mà nguyên nhân là do vật sau khi cọ xát đã bị nhiễm điện ( Hay có mang điện tích ).
GV: Hướng dẫn học sinh làm thí nghiệm 2 
HS : Quan sát .
GV: Yêu cầu học sinh làm thí nghiệm theo nhóm .
Lưu ý :Dùng mảnh lụa cọ xát một mặt mảnh phim nhựa theo một chiều khoảng 5 đến 10 lần rồi thả nhẹ tấm tôn vào giữa mảnh phim ( Chú ý lúc này không được chạm tay vào tấm tôn ).
HS : Làm thí nghiệm theo nhóm với mảnh phim nhựa sau đó thay mảnh phim nhựa bằng thước nhựa .
GV(?) Tìm từ thích hợp điền vào chỗ trống hoàn thành kết luận 2 
* Kết luận 2 : Nhiều vật sau khi bị cọ xát có khả năng .. bóng đèn bút thử điện .
HS : Thảo luận toàn lớp thống nhất kết luận đúng .
GV : Thông báo tiếp như SGK .
HS : Nghe và ghi vở .
*Hoạt động 4:Củng cố - Vận dụng 
GV: Yêu cầu học sinh làm việc cá nhân lần lượt trả lời câu C1
 Giải thích tại sao vào những thời tiết khô ráo, đặc biệt là những ngày hanh khô, khi chải đầu bằng lượt nhựa, nhiều sợi tóc bị lược nhựa kéo hút thẳng ra.
HS: Trình bày
HS: Nhận xét
GV: Yêu cầu học sinh làm việc cá nhân lần lượt trả lời câu C2
 Khi thổi vào mặt bàn, bụi bay đi. Tại sao cánh quạt điện thổi gió mạnh, sau một thòi gian lại có nhiều bụi bám vào cánh quạt, đặt biệt là ở mép cánh quạt chém vào không khí ?
HS: Trình bày 
HS: Nhận xét
GV: Yêu cầu học sinh làm việc cá nhân lần lượt trả lời câu C3
 Vào những ngày thời tiết khô ráo, lau chùi gương soi, kính cửa sổ hay màn hình tivi bằng khăn bông khô thì vẫn thấy có bụi vải bám vào chúng. Giải thích tại sao ?
HS: Trình bày
I.Vật nhiễm điện . 
 * Thí nghiệm 1
 Kết luận : Nhiều vật sau khi bị cọ xát có khả năng hút các vật khác 
- Thí nghiệm 2 
* Kết luận 2 : Nhiều vật sau khi bị cọ xát có khả năng làm sáng bóng đèn bút thử điện .
* Các vật sau khi bị cọ xát có khả năng hút các vật khác và làm sáng bóng đèn bút thử điện được gọi là các vật nhiễm điện hay các vật mang điện tích .
II. Vận dụng 
C1: Khi chải đầu bằng lược nhựa , lược nhựa và tóc cọ xát vào nhau . cả lược nhựa và tóc đều bị nhiễm điện . Do đó tóc bị lược nhựa hút kéo thẳng ra .
C2: + Khi thổi bụi trên mặt bàn , luồng gió thổi làm bụi bay đi .
 + Cánh quạt điện khi quay cọ xát mạnh với không khí và bị nhiễm điện. Vì thế cánh quạt hút các hạt bụi có trong không khí ở gần nó . Mép cánh quạt chém vào không khí được cọ xát mạnh nhất nên nhiễm điện nhiều nhất. Do đó chỗ mép cánh quạt hút bụi nhiều nhất và bụi bám ở mép cánh quạt nhiều nhất .
C3: Khi lau chùi gương soi , kính cửa sổ hay màn hình ti vi bằng khăn bông khô , chúng bị cọ xát và bị nhiễm điện . Vì thế chúng hút các bụi vải .
4 Củng cố :
GV(?) Có thể làm cho vật nhiễm điện bằng cách nào ?
HS: Bằng cách cọ xát .
GV(?) Vật nhiễm điện có khả năng gì ?
HS: Vật nhiễm điện có khả năng hút các vật khác hoặc làm sáng bóng đèn bút thử điện .
GV(?) Hiện tượng cởi áo len đã nêu ở đầu bài tương tự với hiện tượng chớp và sấm sét xảy ra trong tự nhiên như thế nào ?
HS:Khi ta cử động cũng như khi cởi áo , do áo len ( dạ hay sợi tổng hợp ) bị cọ xát nên đã nhiễm điện , tương tự như các đám mây dông bị nhiễm điện . Khi đó giữa các phần bị nhiễm điện trên áo len hay giữa áo len và áo trong xuất hiện các tia lửa điện là các chớp sáng li ti. Không khí khi đó bị giãn nở phát ra những tiếng lách tách nhỏ .
HS: Đọc phần có thể em chưa biết , liên hệ giải thích hiện tượng cởi áo len . 
5 Dặn dò :
 - Học bài kết hợp SGK và vở ghi - thuộc phần ghi nhớ.
 - Làm bài tập 17.1 đến 17.3 SBT
 - Chuẩn bị bài : Hai loại điện tích
Ngaøy soaïn:30/12/2009
Ngaøy daïy : /01/2010
Tuaàn : 21
Tieát : 21
§ 18 hai loaïi ñieän tích
I .Mục tiêu :
 Kiến thức 
 - Biết có hai loại điện tích là điện tích dương và điện tích âm, hai điện tích cùng dấu thì đẩy nhau, trái dấu thì hút nhau .
 - Nêu được cấu tạo nguyên tử gồm : Hạt nhân mang điện tích dương và các êlectrôn mang điện tích âm quay xung quanh hạt nhân, nguyên tử trung hoà về điện.
 - Biết vật mang điện tích âm thừa êlectrôn, vật mang điện tích dương thiếu êlectrôn 
 Kỹ năng : Làm thí nghiệm về nhiễm điện do cọ xát 
 Thái độ : Trung thực, hợp tác trong hoạt động nhóm
II Chuẩn bị:
 1 Phương tiện : 
GV: Tranh phóng to mô hình đơn giản của nguyên tử ,bảng phụ ghi câu hỏi điền khuyết sơ lược về cấu tạo nguyên tử ,hai mảnh nilon, kẹp nhựa , mảnh len , mảnh lụa, 1 thanh thuỷ tinh hữu cơ ,hai đũa nhựa có lỗ ở giữa , 1 mũi nhọn đặt trên đế nhựa .
 HS: Dụng cụ học tập 
 2. Phương pháp : Trực quan, thực nghiệm thông qua thí nghiệm,vấn đáp, thảo luận nhóm .
III. Tiến trình dạy học :
1 .Ổn định lớp : ( 1 phút )
2. Kiểm tra : ( 5 phút )
GV(?)Có thể làm cho một vật nhiễm điện bằng cách nào ? Vật nhiễm điện có tính chất gì? Làm thế nào để nhận biết một vật có nhiễm điện hay không? 
 * Áp dụng làm bài tập 17.2 và bài 17.4 SBT ( bảng phụ )
HS: - Có thể làm cho một vật nhiễm điện bằng cách cọ xát . Đưa vật đó lại gần các vật nhẹ xem nó có hút các vật nhẹ hay không .Chạm đầu bút thử điện vào vật đó xem đèn của bút thử điện có loé sáng hay không .
 - Bài 17.2 : Chọn D 
 Bài 17.4 : Khi ta cử động cũng như khi cởi áo , do áo len ( dạ hay sợi tổng hợp ) bị cọ xát nên đã nhiễm điện , tương tự như các đám mây dông bị nhiễm điện . Khi đó giữa các phần bị nhiễm điện trên áo len hay giữa áo len và áo trong xuất hiện các tia lửa điện là các chớp sáng li ti. Không khí khi đó bị giãn nở phát ra những tiếng lách tách nhỏ .
HS: Nhận xét
3 .Bài mới :
Hoạt động của giáo viên – Học sinh
Nội dung
* Hoạt động 1: Tổ chức tình huống học tập . 
GV: ở bài trước ta đã biết có thể làm cho các vật nhiễm điện bằng cách cọ xát . Các vật nhiễm điện có thể hút được các vật nhẹ khác . Vậy nếu hai vật nhiễm điện để gần nhau chúng có khả năng tương tác với nhau như thế nào ?
* Hoạt động 2 : Hai loại điện tích 
GV:Yêu cầu học sinh nghiên cứu thí nghiệm 1. gọi một học sinh nêu cách tiến hành thí nghiệm.
Sau đó yêu cầu các nhóm tiến hành thí nghiệm 1 
HS: Làm thí nghiệm 1 theo nhóm .
GV(?) Trước khi cọ xát có hiện tượng gì đối với hai mảnh nilon ?
HS: Không có hiện tượng gì .
GV(?) Hiện tượng xảy ra như thế nào sau khi cọ xát hai mảnh nilon ?
HS: Sau khi cọ xát : Hai mảnh nilon đẩy nhau 
GV(?) Hai mảnh nilon khi cùng cọ xát vào mảnh len thì nó sẽ nhiễm điện giống nhau hay khác nhau ? Vì sao ? 
GV: Với hai vật giống nhau khác hiện tượng có như vậy không. Ta cùng tiến hành thí nghiệm H 18.2 
GV: Yêu cầu các nhóm chọn dụng cụ và tiến hành thí nghiệm H. 18.2 theo hướng dẫn SGK và báo cáo kết quả thí nghiệm .
HS: Làm thí nghiệm 18.2 theo nhóm .
Kết quả : Hai thanh nhựa cùng cọ xát vào mảnh vải khô đẩy nhau
GV: Yêu cầu học sinh tìm từ thích hợp điền vào chỗ trống hoàn thành nhận xét 
HS: Trình bày 
GV: Yêu cầu HS làm thí nghiệm 2 theo nhóm .
GV(?) Khi đũa nhựa và thanh thuỷ tinh chưa nhiễm điện chúng có tương tác với nhau không 
HS : Không 
GV(?) Cọ xát thanh thuỷ tinh với lụa, đưa lại gần đũa nhựa, hiện tượng gì xảy ra ? Giải thích 
HS: Thanh thuỷ tinh nhiễm điện hút thước nhựa 
GV(?) Cọ xát thanh nhựa và thanh thuỷ tinh với cùng một mảnh lụa. Hiện tượng xảy ra như thế nào ?
HS: Thanh thuỷ tinh hút thước nhựa mạnh hơn .
GV: Yêu cầu học sinh hoàn thành nhận xét .
GV: Yêu cầu học sinh hoàn thành kết luận 
HS: Chọn từ thích hợp điền vào chỗ trống
GV: Thông báo quy ước về điện tích
GV(y/c) Học sinh vận dụng hiểu biết về hai loại điện tích và lực tác dụng giữa chúng trả lời câu C1
HS: Mảnh vải mang điện dương 
Vì hai vật bị nhiễm điện hút nhau thì mang điện tích khác loại. thanh nhựa sẫm màu khi được cọ xát bằng mảnh vải khô mang điện tích âm, nên mảnh vải mang điện tích dương
HS: Nhận xét.
* Hoạt động 3: Tìm hiểu sơ lược về cấu tạo nguyên tử .
GV: Treo tranh vẽ mô hình đơn giản của nguyên tử ( Hình 18.4 ) 
GV:Yêu cầu học sinh đọc phần II SGK 
HS : Đọc phần II trong SGK 
GV: Gọi một học sinh trình bày sơ lược về cấu tạo nguyên tử .
HS: Trình bày 
HS: Nhận xét 
GV: Thông báo : Nguyên tử có kích thước vô cùng nhỏ bé , nếu xếp sát nhau thành một hàng dài thì 1mm có khoảng 10 triệu nguyên tử .
 * Hoạt động 4 :Vận dụng 
GV(y/c) Đọc và trả lời câu C2
 Trước khi cọ xát, trong mỗi vật đều có mang điện tích dương và điện tích âm hay không? Nếu có thì các hạt này tồn tại ở những loại hạt nào cấu tạo nên vật?
HS: Trình bày
HS: Nhận xét
GV(y/c) Đọc và trả lời câu C3
 Tại sao trước khi cọ xát, các vật không hút các vụn giấy nhỏ ?
HS: Trình bày
HS: Nhận xét
GV(y/c) Đọc và trả lời câu C4
 Sau khi cọ xát, vật nào trong hình nhận thêm êlectrôn, vật nào bớt êlectrôn ? Vật nào nhiễm điện dương , vật nào nhiễm điện âm ?
 HS: Trình bày
HS: Nhận xét
I.Hai loại điện tích . 
Thí nghiệm 1 : 
*Nhận xét : Hai vật giống nhau được cọ xát như nhau thì mang điện tích cùng loại và khi được đặt gần nhau thì chúng đẩy nhau .
Thí nghiệm 2: 
* Nhận xét: Thanh nhựa sẫm màu vầthnh thuỷ tinh khi được cọ xát thì chúng hút nhau do chúng mang điện tích khác loại . 
* Kết luận : Có hai loại điện tích . Các vật mang điện tích cùng loại thì đẩy nhau , mang điện tích khác loại thì hút nhau .
Quy ước : Điện tích của thanh thuỷ tinh khi cọ xát vào lụa là điện tích dương (+) , Điện tích của thanh nhựa sẫm màu khi cọ xát vào vải khô là điện tích âm (-) .
-
-
-
+
+
+
Hạt
nhân
Electrôn
II. Sơ lược về cấu tạo nguyên tử 
- Nguyên tử gồm hạt nhân mang điện tích dương và các êlectrôn mang điện tích âm chuyển động quanh hạt nhân.
- Một vật nhiễm điện âm nếu nhận êlectrôn, nhiễm điện dương nếu bớt êlectrôn
III. Vận dụng 
C2: Trước khi cọ xát trong các vật đều có điện tích dương và điện tích âm . Điện tích dương ở hạt nhân và điện tích âm ở các êlectrôn.
C3: Trước khi cọ xát các vật chưa nhiễm điện nên không hút các vuụn giấy .
C4:
 - Mảnh vải mất bớt êlectrôn
 - Thước nhựa nhận thêm êlectrôn.
4 Củng cố :
GV(?) Có mấy loại điện tích ? Các vật mang điện tích cùng loại, mang điện tích khác loại thì hút nhau hay đẩy nhau ?
HS: Có hai loại điện tích . Các vật mang điện tích cùng loại thì đẩy nhau , mang điện tích khác loại thì hút nhau .
GV: Nêu sơ lược vế cấu tạo nguyên tử ?
HS: - Nguyên tử gồm hạt nhân mang điện tích dương và các êlectrôn mang điện tích âm chuyển động quanh hạt nhân.
 - Một vật nhiễm điện âm nếu nhận êlectrôn, nhiễm điện dương nếu bớt êlectrôn
5 . Dặn dò : 
 - Học bài kết hợp SGK và vở ghi - thuộc phần ghi nhớ.
 - Làm bài tập 18.1 đến 18.4 SBT
 - Chuẩn bị bài : Dòng điện – Nguồn điện 
 + Thế nào là dòng điện
 + Thế nào là nguồn điện