Giáo án Ngữ văn 7 tiết 80: Đề văn nghị luận và việc lập ý cho bài văn nghị luận

NS: Tiết 80: 
ND: ĐỀ VĂN NGHỊ LUẬN VÀ VIỆC LẬP Ý CHO BÀI VĂN NGHỊ LUẬN
A.Mục tiêu cần đạt: Giúp HS:
KT: Nắm được đặc điểm và cấu tạo của đề bài văn nghị luận, các bước tìm hiểu đề và cách lập ý cho bài văn nghị luận.
KN: Nhận biết luận điểm , biết cách tìm hiểu đề, lập ý cho bài văn nghị
- So sánh để tìm ra sự khác biệt của đề văn nghị luận với các đề văn tự sự , miêu tả, biểu cảm.
TĐ: Ý thức học tập nghiêm túc
B.Chuẩn bị : GV: bài soạn, 
 HS: bài soạn
C.Kiểm tra bài cũ:
KT bài cũ: Em hiểu thế nào là luận điểm, luận cứ, lập luận trong bài văn nghị luận?
KT việc chuẩn bị bài: LPHT báo cáo, GV kiểm tra và nhận xét.
D.Tổ chức các hoạt động dạy học: 
Nội dung 
I. Tìm hiểu đề văn nghị luận:
1. Nôị dung và tính chất của đề văn nghị luận:
* Tìm hiểu các đề văn 
- Trong các đề (từ 1-11), mỗi đề nêu ra một vấn đề để bàn bạc, đòi hỏi người viết bày tỏ ý kiến của mình
- Mỗi đề văn có một tính chất khác nhau. 
* Bài học:
( nội dung 1/Ghi nhớ ý/ SGK)
2. Tìm hiểu đề văn nghị luận: 
Đề : Chớ nên tự phụ
- Vấn đề: Tự phụ.
- Đối tượng và phạm vi nghị luận: Phân tích, khuyên nhủ chớ nên tự phụ.
- Khuynh hướng : phủ định.
- Đòi hỏi người viết phải có thái độ phê phán thói tự phụ; khẳng định sự khiêm tốn học hỏi.
* Bài học: nội dung 2 - ghi nhớ / SGK 
II. Lập ý cho bài văn nghị luận:
Đề: Chớ nên tự phụ
1. Xác lập luận điểm:
2. Tìm luận cứ:
3. Xây dựng lập luận:
*Bài học: nội dung 3 ghi nhớ / SGK
III. Luyện tập
Đề: Sách là người bạn tốt của con người.
* Tìm hiểu đề và lập ý:
- Đề nêu ra vấn đề: Việc đọc sách trong cuộc sống con người.
-Đối tượng và phạm vi nghị luận: Xác định giá trị của sách, ích lợi của việc đọc sách ...
- Tính chất: ngợi ca, giải thích.
* Lập ý: 
- Xác lập luận điểm:
-Tìm luận cứ
- Xây dựng lập luận
Hoạt động của GV
Từ bài cũ...GV chuyển...
HĐ1: Tìm hiểu nội dung và tính chất của đề văn nghị luận.
- Yêu cầu HS đọc các đề văn / SGK.
(a) Các đề văn nêu trên có thể xem là đề bài, đầu đề được không ? Nếu dùng làm đề bài cho bài văn sắp viết có được không?
- Giải thích: 
(b)Căn cứ vào đâu để nhận ra các đề văn trên là đề văn nghị luận?( Gợi ý: Vấn đề đặt ra trong mỗi đề là gì? Vđề đó có thiết thực, gần gũi với cuộc sống của chúng ta không? Chúng ta có thể đưa ra ý kiến của mình về những vđề đó như thế nào?) 
* Giải thích: Mỗi đề nêu ra một vấn đề: 
 - Lối sống giản dị, Tiếng Việt giàu đẹp,thực chất là những nhận định, những quan điểm. 
- Thuốc đắng dã tật là một tư tưởng; Hãy biết quí TG, Chớ nên tự phụ là lời kêu gọi, khuyên nhủ mang một tư tưởng, để người viết bàn bạc, bày tỏ ý kiến của mình bằng cách giải thích, phân tích, chứng minh thì mới giải quyết được các vấn đề trên. 
(c) Tính chất của đề văn có ý nghĩa gì đối với việc làm văn?
- Giải thích: Tính chất của đề như lời khuyên, tranh luận, giải thích,có tính định hướng cho bài viết đòi hỏi người viết phải vận dụng các phương pháp phù hợp vì mỗi tính chất sẽ quy định một thái độ, giọng điệu, cách viết, lời văn...
? Qua việc tìm hiểu em có nhận xét gì về nội dung và tính chất của đề văn nghị luận?
- Kết luận: 
g ghi nhớ mục 1.
HĐ2: Tìm hiểu đề cụ thể.
- Ghi đề lên bảng.? Tìm hiểu đề văn NL ta cần xác định những gì?
- Hướng dẫn HS tìm hiểu các câu hỏi mục 2a /SGK: ? Đề nêu lên vấn đề gì? Em hiểu thế nào là tự phụ?
? Đối tượng và phạm vi nghị luận ở đây là gì? Khuynh hướng của đề là khẳng định hay phủ định? 
? Đề này đòi hỏi người viết phải làm gì?
- Nhận xét....
? Qua đây, em hiểu khi tìm hiểu đề văn NL ta cần xác định những gì?
- Khái quát: Phải xác định đúng vấn đề, phạm vi, tính chất của bài nghị luận để làm bài khỏi sai lệch.
 HĐ3: Tìm hiểu cách lập ý cho bài văn nghị luận.
-*Hướng dẫn HS xác lập luận điểm, , 
? Đề bài nêu ra một ý kiến thể hiện một tư tưởng, một thái độ đối với thói tự phụ. Em có tán thành với ý kiến đó không? Nếu tán thành thì coi đó là luận điểm. Hãy nêu các luận điểm gần gũi với luận điểm của đề bài để mở rộng suy nghĩ cụ thể hoá luận điểm chính bằng các luận điểm phụ.
* Hướng dẫn HS tìm luận cứ 
+ Tự phụ là gì? Vì sao khuyên chớ nên tự phụ? 
+ Tự phụ có hại như thế nào? Tự phụ có hại cho ai?
* Hướng dẫn HS xây dựng lập luận 
- Nên bắt đầu lời khuyên " chớ nên tự phụ" từ chỗ nào?...Có nên bắt đầu bằng việc miêu tả một kẻ tự phụ.. coi thường người khác không?
- Hay bắt đầu bằng cách định nghĩa tự phụ là gì, rồi suy ra tác hại của tự phụ?
- Hãy xây dựng trật tự lập luận để giải quyết đề bài?
( Để lập luận cho tư tưởng Chớ nên tự phụ thông thường ta nêu các câu hỏi: Tự phụ là gì?Vì sao khuyên chớ nên tự phụ? tự phụ có có hại gì? hại cho ai?Hãy liệt kê những điều có hại do tự phụ và)
? Qua việc thực hiện các bước trên, em hiểu khi lập ý cho bài văn NL ta sẽ làm gì?
* Kết luận: Lập ý cho bài nghị luận là xác lập luận điểm, cụ thể hoá luận điểm chính thành các luận điểm phụ, tìm luận cứ và cách lập luận cho bài văn.
HĐ4: Luyện tập, củng cố.
 Trình bày cách tìm hiểu đề, cách lập ý cho bài văn nghị luận
- Hướng dẫn học sinh luyện tập theo yêu cầu SGK.
- Củng cố, khắc sâu kiến thức.
Hoạt động của HS
Đọc các đề văn
Suy nghĩ trả lời :
Có thể xem là đề bài, đầu đề 
Chỉ ra các căn cứ để nhận biết đề văn NL
Trình bày
Nhận xét, bổ sung.
Suy nghĩ, trả lời.
 Tính chất của đề có tính định hướng cho bài viết.)
Rút ra kt ý1 ghi nhớ
Đọc đề
XĐ vđề, giải nghĩa tự phụ là gì?
Xđ đối tượng, pvi..
Trình bày 
Nhận xét, bổ sung
Rút ra kt ý 2 ghi nhớ (Phải xác định đúng vấn đề, phạm vi, tính chất của đề.)
* thảo luận nhóm
Trình bày.
- Luận điểm chính: Chớ nên tự phụ.
-Luận điểm phụ: Tự phụ có hại cho ai? Tự phụ có hại như thế nào?
Giải thích: HS tìm ý theo nhóm vào nháp, 
Trình bày ý kiến
Nhận xét...
Trình bày trật tự lập luận
Đọc ghi nhớ
Đọc yêu cầu bài tập.
Thực hiện theo nhóm.
Trình bày, nhận xét.
E. Hướng dẫn tự học:
 1.Bài vừa học: Nắm được :
- Nội dung và tính chất của đề văn nghị luận.
- Yêu cầu của việc tìm hiểu đề văn nghị luận.
- Cách lập ý cho bài văn nghị luận.
- Đọc một văn bản và xác định luận điểm chính cho một văn bản cụ thể.
 2. Bài sắp học: Tinh thần yêu nước của nhân dân ta
 - Đọc kĩ vb, chú thích, tìm hiểu văn bản theo yêu cầu Đọc- hiểu vb
G. RKN, bổ sung: