Giáo án Ngữ văn 7 tiết 9 - Văn bản: Ca dao, dân ca những câu hát về tình cảm gia đình

Ngày soạn: 21/.8/.2009
Ngaøy daïy: 24/8/2009
Tiết 9: Văn bản: CA DAO, DÂN CA
 NHỮNG CÂU HÁT VỀ TÌNH CẢM GIA ĐÌNH
A.Mục tiêu: Giúp HS:
 KT: - Hiểu khái niệm ca dao, dân ca.
 	 - Nắm được nội dung ý nghĩa và một số hình thức nghệ thuật tiêu biểu của ca dao, dân ca qua những bài ca thuộc chủ đề tình cảm gia đình. 
 KN: Rèn luyện kĩ năng đọc diễn cảm, cảm thụ, phân tích ca dao.
 TĐ: Giáo dục HS: lòng biết ơn, kính trọng đối với ông bà, cha mẹ; tình cảm yêu thương giữa anh chị em.
B.Chuẩn bị:
GV: bài soạn, Tuyển tập ca dao Việt Nam, Ca dao sưu tầm ở Phú Yên.
HS: bài soạn
C.Kiểm tra bài cũ:
- Hãy phân tích tình cảm của hai nhân vật Thành, Thuỷ qua sự việc hai anh em chia đồ chơi trong VB “Cuộc chia tay của những con búp bê”. 
- Theo em, qua câu chuyện tác giả muốn nhắn gửi đến mọi người điều gì?
D.Tổ chức các hoạt động dạy hoc: 
Nội dung
I. Đọc, tìm hiểu chung:
 (Chú thích SGK/ 11)
II.Đọc -hiểu VB:
Bài 1: 
Bài ca diễn tả công lao trời biển của cha mẹ đối với con cái và nhắc nhở bổn phận trách nhiệm của kẻ làm con trước công lao to lớn ấy.
Bài 2:
Bài ca là tâm trạng, nỗi lòng người con gái lấy chồng xa quê nhớ mẹ nơi quê nhà. Đó là nỗi buồn xót xa, sâu lắng, âm thầm không biết chia sẻ cùng ai.
Bài 3: 
Bài ca diễn tả nỗi nhớ và sự yêu kính đối với ông bà.
Bài 4: 
Bài ca khẳng định mối quan hệ ruột thịt của tình anh em; nhắc nhở anh em phải biết thương yêu, đùm bọc lẫn nhau.
III.Tổng kết: 
(Ghi nhớ SGK/ 36)
IV.Luyện tập:
Hoạt động của GV
Ai lớn lên mà không bắt đầu từ những cánh võng, những lời hát ru: ...”Ví dầu...”. Lời ru đó là bài ca dao. Ca dao là loại hình VHDG, là hòn ngọc quí mà càng giũa càng thấy sáng bởi lẽ ca dao là trí tuệ và là tiếng nói tình cảm của dân gian. Tình cảm gia đình chiếm một só lượng lớn khá phong phú trong kho tàng ca dao Việt Nam...
HĐ1: Tìm hiểu khái niệm ca dao, dân ca, 
Hỏi: Dựa vào chú thích, em hãy nêu khái niệm ca dao, dân ca? Phân biệt ca dao với dân ca.
- Đọc bài ca dao Cây trúc xinh, Hát dân ca...
Hướng dẫn đọc: giọng nhẹ nhàng, thiết tha.
Đọc, nhận xét...
Hướng dẫn t ìm hiểu nghĩa chú thích 1,2,6.
HĐ2: Tìm hiểu VB.
GV hỏi: Lời của từng bài ca dao là lời của ai nói với ai? Tại sao em khẳng định như vậy?
Tìm hiểu bài 1: ? Tình cảm mà bài 1 muốn diễn tả là tình cảm gì? Hãy chỉ ra cái hay của ngôn ngữ, hình ảnh, âm điệu của bài ca này.
* Cái hay trong cách diễn tả: 
- Thể hiện trong hình thức lời hát ru.
- Dùng lối nói ví quen thuộc của ca dao để biểu hiện công cha, nghĩa mẹ; 
- Âm điệu tôn kính, nhắn nhủ tâm tình của câu hát (ghi lòng con ơi).
- Thể thơ lục bát ngọt ngào, âm điệu uyển chuyển. Khái quát, ghi bài (1).
: Em hãy tìm những câu ca dao nói về công cha nghĩa mẹ tương tự như bài 
 Tìm hiểu bài 2:
- Bài 2 là tâm trạng người phụ nữ lấy chồng xa quê. Hãy nói tâm trạng đó qua việc phân tích các hình ảnh thời gian, không gian, hành động và nỗi niềm của nhân vật.
Giảng: - chiều (chìu): bề 
(Vẳng nghe chim vịt kêu chiều
Bâng khuâng nhớ mẹ chín chìu ruột đau.)
Tìm hiểu bài 3:
? Bài 3 diễn tả nỗi nhớ và sự yêu kính đối với ông bà. Những tình cảm đó được diễn tả như thế nào? 
Giảng: Bài ca dao diễn tả nỗi nhớ và sự yêu kính đối với ông bà bằng hình thức so sánh (so sánh mức độ). Kiểu so sánh này khá phổ biến trong ca dao “ 
- Hãy nói về cái hay của cách diễn tả đó?
So sánh: “nuột lạt mái nhà” gợi sự kết nối bền chặt, 
- Hình thức so sánh mức độ “bao nhiêu ...bấy nhiêu” -> gợi nỗi nhớ da diết không nguôi.
- Âm điệu thể thơ lục bát phù hợp, hỗ trợ cho sự diễn tả tình cảm trong bài ca.
Khái quát -> ghi bài (3).
Tìm hiểu bài 4:
? Trong bài 4, tình cảm anh em thân thương được diễn tả như thế nào? Bài ca này nhắc nhở chúng ta điều gì? 
- Quan hệ anh em được so sánh bằng hình ảnh” như thể tay chân” -> càng biểu hiện sự gắn bó thiêng liêng của tình anh em. Bài ca nhắc nhở: Anh em phải hoà thuận để cha mẹ vui lòng, phải biết nương tựa vào nhau.
Khái quát -> ghi bài (4).
HĐ3: Tổng kết, củng cố, luyện tập.
? Những biện pháp nghệ thuật nào được cả 4 bài ca dao sử dụng? - Thể thơ lục bát.
- Âm điệu tâm tình, nhắn nhủ.
- Các hình ảnh truyền thống quen thuộc .
- Cả bốn bài đều là lời độc thoại, kết cấu một vế.
? Tình cảm được diễn tả trong 4 bài ca dao là những tình cảm gì?
-Yêu cầu HS đọc 1 số bài ca cùng chủ đề.
Hoạt động của HS
Đọc chú thích * SGK/ 35
- Đọc câu ca dao
- Hát bài dân ca để pbiệt
Trình bày.
Luyện đọc, 
Đọc lại bài1
Chỉ ra cái hay... nhận xét...
Đọc bài 1.
Trình bày. 
Đọc 1 số bài nói về công lao cha mẹ
Đọc bài2
Trình bày.
Thảo luận, trình bày.
Đọc bài 3.
Trình bày.
Đọc bài 4.
Trình bày
Đọc lại 4 bài ca dao.
Nêu được cáctình cảm...
Đọc ghi nhớ.
Đọc các bài ca dao...
E.Hướng dẫn tự học: 
 1.Bài vừa học:
- Đọc thuộc văn bản.
- Nắm nội dung bài, học ghi nhớ.
- Thực hiện phần Luyện tập (2).
- Đọc thêm SGK/ 37.
 2.Bài sắp học: Những câu hát về tình yêu quê hương đất nước, con người.
- Đọc VB, đọc chú thích.
- Soạn câu hỏi Đọc -hiểu VB. 
G. RKN, bổ sung: