Giáo án Ngữ văn 7 tiết 9 Văn bản: Những câu hát về tình cảm gia đình

Tiết 9 Văn bản
NHỮNG CÂU HÁT VỀ TÌNH CẢM GIA ĐÌNH
A. MỤC ĐÍCH: 
1- Kiến thức: Giúp học sinh 
- Hiểu được khái niệm ca dao, dân ca.
-ø Cảm nhận được tình cảm yêu quý nhớ thương và ơn nghĩa thấm thía sâu nặng dành cho những người ruột thịt ( ông bà, cha mẹ, anh chị). Đây là một chủ đề nổi bật trong ca dao, dân ca.
- Hình thức thơ lục bát với các hình ảnh so sánh, ẩn dụ quen thuộc, có thể dùng để hát ru.
2-Kỹ năng: 
- §äc- hiĨu vµ ph©n tÝch ca dao, d©n ca tr÷ t×nh.
- Ph¸t hiƯn vµ ph©n tÝch nh÷ng h×nh ¶nh so s¸nh, Èn dơ, nh÷ng m« tÝp quen thuéc trong c¸c bµi ca dao tr÷ t×nh vỊ t×nh c¶m gia ®×nh.
3- Thái độ: Ghi nhớ công ơn và dành tình cảm yêu kính, nhớ thương đối với người thân.
B. CHUẨN BỊ: 
- Gv: gi¸o ¸n, TLTK
- Hs: so¹n bµi, häc bµi cị. 
C. tỉ chøc c¸c ho¹t ®éng d¹y häc: 
1. ỉn ®Þnh tỉ chøc. 	
2. KiĨm tra bµi cị:
? Tãm t¾t v¨n b¶n “ Cuéc chia tay cđa nh÷ng con bĩp bª” vµ gi¶i thÝch ý nghÜa nhan ®Ị VB.
? Qua c©u chuyƯn t¸c gi¶ muèn nh¾n gưi ®Õn mäi ng­êi ®iỊu g×.
3. Bµi míi: 
Ho¹t ®éng 1: Giíi thiƯu bµi
Mơc tiªu: t¹o t©m thÕ, ®Þnh h­íng chĩ ý cho HS.
Ph­¬ng ph¸p: thuyÕt tr×nh.
Đối với tuổi thơ mỗi người Việt Nam, ca dao, dân ca là dòng sữa ngọt ngào, vỗ về, an ủi tâm hồn chúng ta qua lời ru ngọt ngào của mẹ, những buổi trưa hè nắng lửa, hay những đêm đông lạnh giá. Chúng ta ngủ say mơ màng, dần dần cùng với tháng năm lớn lên và trưởng thành nhờ nguồn suối trong lành đó. Bây giờ chúng ta cùng nhau đọc lại, lắng nghe và suy ngẫm. 
 Ho¹t ®éng 2: T×m hiĨu chung
Mơc tiªu: HS n¾m ®­ỵc kh¸i niƯm ca dao, d©n ca, chđ ®Ị VB.
Ph­¬ng ph¸p: vÊn ®¸p, thuyÕt tr×nh.
Ho¹t ®éng cđa thÇy
Ho¹t ®éng cđa trß
? D©n ca lµ g×.
? Ca dao lµ g×.
? Theo em, tại sao bốn bài ca dao, dân ca khác nhau lại có thể hợp thành một văn bản? 
- GV: t×nh c¶m g® lµ 1 chđ ®Ị gãp phÇn thĨ hiƯn ®s t©m hån, t/c cđa ng­êi VN.
- D©n ca lµ nh÷ng s¸ng t¸c d©n gian kÕt hỵp lêi vµ nh¹c.
- Ca dao lµ lêi th¬ cđa d©n ca vµ nh÷ng bµi th¬ d©n gian mang phong c¸ch nghƯ thuËt chung víi lêi th¬ d©n ca. 
- Vì cả bốn bài đều có nội dung vỊ tình cảm gia đình.
Ho¹t ®éng 3: §äc – hiĨu v¨n b¶n.
Mơc tiªu: HS n¾m ®­ỵc c¸ch ®äc th¬ lơc b¸t, n¾m ®­ỵc ND, NT cđa v¨n b¶n, n¾m ®­ỵc ý nghÜa cđa vb.
Ph­¬ng ph¸p: vÊn ®¸p, t¸i hiƯn, ph©n tÝch, c¾t nghÜa, trùc quan, nªu vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ị
Ho¹t ®éng cđa thÇy
Ho¹t ®éng cđa trß
- Gv h­íng dÉn ®äc, ®äc mÉu, gäi Hs ®äc: giäng t×nh c¶m, chĩ ý ng¾t nhÞp th¬ lơc b¸t.
- Gv h­íng dÉn Hs t×m hiĨu chĩ thÝch ( sgk/35 )
* Hs n¾m ®­ỵc ND, NT bµi ca dao thø 1: c«ng lao trêi biĨn cđa cha mĐ.
? Bµi ca dao nµy lµ lêi cđa ai nãi víi ai, nãi vỊ viƯc g×.
? C«ng lao cđa cha mĐ ®­ỵc kh¼ng ®Þnh ntn.
? D©n gian ®· sư dơng nghƯ thuËt g× trong bµi ca dao nµy.
- Gv: lÊy c¸i to lín, vÜnh h»ng cđa t/n ®Ĩ s2
? C¸ch so s¸nh vÝ von Êy cã t¸c dơng g×.
? Lêi ca “ cï lao chÝn ch÷ ” kh¸i qu¸t ®iỊu g×.
? Bµi ca dao ®· nh¾n nhđ víi ta ®iỊu g×.
* Hs n¾m ®­ỵc ND, NT bµi ca dao thø 2: t©m tr¹ng ng­êi phơ n÷ lÊy chång xa quª.
? Bµi ca dao nµy diƠn t¶ t©m tr¹ng cđa ng­êi con xa quª. Tâm trạng đó diễn ra trong không gian, thời gian nào?
? Không gian, thời gian ®ã có gì ®Ỉc biƯt? 
? Nçi niỊm cđa ng­êi con g¸i Êy ®­ỵc diƠn t¶ b»ng h×nh ¶nh nµo.
? Bµi ca dao cho ta thÊy ®iỊu g×.
* Hs n¾m ®­ỵc ND, NT bµi ca dao thø 3: nçi nhí th­¬ng, lßng kÝnh träng «ng bµ.
? Bµi ca dao nµy lµ lêi cđa ai nãi víi ai ? Nãi vỊ ®iỊu g× ?
? T×nh c¶m ®ã ®­ỵc diƠn t¶ b»ng h×nh ¶nh nµo ? H×nh ¶nh ®ã gỵi lªn ®iỊu g×.
? Hµnh ®éng “ ngã lªn” trong bµi ca nãi lªn t×nh c¶m g× ®èi víi «ng bµ cđa con ch¸u.
? Em cã nhËn xÐt g× vỊ c¸ch sư dơng h×nh ¶nh trong bµi ca dao nµy. T¸c dơng cđa c¸c h×nh ¶nh ®ã.
* Hs n¾m ®­ỵc ND, NT bµi ca dao thø 4: t×nh c¶m anh em ruét thÞt g¾n bã, ®oµn kÕt.
? §©y lµ lêi cđa ai nãi víi ai ? Nãi vỊ ®iỊu g×.
? T×nh c¶m anh em trong bµi ca dao ®­ỵc diƠn t¶ nh­ thÕ nµo.
? D©n gian ®· sư dơng NT g× trong bµi ca dao nµy.
? Bµi ca dao nh¾c nhë chĩng ta ®iỊu g×.
1. §äc, chĩ thÝch:
- §äc
- Chĩ thÝch.
2. Ph©n tÝch:
a. Bµi 1:
- Lêi mĐ nãi víi con ( ru con ) vỊ c«ng lao trêi biĨn cđa cha mĐ ®èi víi con vµ bỉn phËn cđa kỴ lµm con tr­íc c«ng lao to lín Êy.
+ c«ng cha – nĩi ngÊt trêi
+ nghÜa mĐ – n­íc ngoµi biĨn §«ng
- NT so s¸nh + sd ®Þnh ng÷ chØ møc ®é -> bµi ca dao kh«ng ph¶i lµ lêi gi¸o huÊn kh« khan vỊ ch÷ hiÕu mµ k/n c«ng cha nghÜa mĐ trë nªn cơ thĨ, sinh ®éng. 
- Cha mĐ nu«i con vÊt v¶ nhiỊu bỊ -> con ph¶i ghi nhí c«ng lao ®ã.
=> Lêi ru con víi giäng ®iƯu t©m t×nh, thµnh kÝnh, s©u l¾ng kÕt hỵp NT so s¸nh bµi ca dao nh¾c nhë kỴ lµm con ph¶i ghi t¹c c«ng lao trêi biĨn cđa cha mĐ vµ lµm trßn bỉn phËn cđa m×nh.
b. Bµi 2:
+ Thời gian: chiều chiều -> thêi gian cuèi ngµy lỈp ®i lỈp l¹i, ng­êi ta th­êng trë vỊ nhµ ®oµn tơ víi g®.
+ Không gian: ngõ sau -> là nơi kín đáo, lẩn khuất ít ai qua lại, để ý 
-> Gỵi t©m tr¹ng buồn b·, c« ®¬n, tđi cùc.
+ h×nh ¶nh “ ruét ®au chÝn chiỊu ” - ®au nhiỊu bỊ -> h×nh ¶nh Èn dơ
=> B»ng c¸ch nãi Èn dơ bµi ca dao cho thÊy nçi nhí th­¬ng cha mĐ, nhí nhµ, nhí quª da diÕt cđa ng­êi con g¸i lÊy chång xa quª.
c. Bµi 3:
- Lêi cđa con ch¸u nãi víi «ng bµ vỊ nçi nhí, sù kÝnh yªu «ng bµ
- H×nh ¶nh “ nuéc l¹t m¸i nhµ”: gỵi sù kÕt nèi bỊn chỈt kh«ng t¸ch rêi cđa sv cịng nh­ t×nh c¶m huyÕt thèng vµ c«ng lao to lín cđa «ng bµ trong viƯc g©y dùng lªn gia ®×nh.
- Hµnh ®éng “ ngã lªn” – tr«ng lªn -> t×nh c¶m t«n kÝnh cđa con ch¸u víi «ng bµ
=> Dïng h×nh ¶nh gi¶n dÞ, méc m¹c kÕt hỵp víi NT so s¸nh ( bao nhiªubÊy nhiªu ) bµi ca dao cho ta thÊy nçi nhí th­¬ng vµ niỊm kÝnh träng s©u s¾c cđa con ch¸u ®èi víi «ng bµ, tỉ tiªn m×nh.
d. Bµi 4:
- Cã thĨ lµ lêi cđa «ng bµ, cha mĐ nãi víi con ch¸u hoỈc anh em nãi víi nhau vỊ t/c anh em ruét thÞt.
- Anh em:
+ kh«ng ph¶i ng­êi xa l¹
+ cïng chung cha mĐ, mét nhµ
+ tay- ch©n: quan hƯ m¸u mđ ruét thÞt
- NghƯ thuËt so s¸nh
=> B»ng lèi nãi so s¸nh gÇn gịi, dƠ hiĨu bµi ca dao ®· nh¾n nhđ víi chĩng ta vỊ t/c anh em: ®oµn kÕt, yªu th­¬ng, ®ïm bäc nhau.
Ho¹t ®éng 4: Tỉng kÕt, ghi nhí.
Mơc tiªu: HS kh¸i qu¸t ®­ỵc ND, NT cđa bµi.
Ph­¬ng ph¸p: kh¸i qu¸t ho¸.
Ho¹t ®éng cđa thÇy
Ho¹t ®éng cđa trß
? Nªu nh÷ng nÐt NT nỉi bËt trong 4 bµi ca dao võa häc ?
? Bèn bµi ca dao ®ã cho em nh÷ng bµi häc g×.
- GV cho Hs ®äc GN.
- NT: ThĨ th¬ lơc b¸t, NT so s¸nh, Èn dơ, h×nh ¶nh gÇn gịi, dƠ hiĨu.
- ND: nh¾c nhë vỊ c«ng ¬n sinh thµnh, vỊ t×nh mÉu tư, t×nh c¶m anh em ruét thÞt.
4. Cđng cè:
? Theo em t¹i sao 4 bµi ca dao, d©n ca kh¸c nhau l¹i cã thĨ hỵp thµnh mét VB cã tiªu ®Ị “ Nh÷ng c©u h¸t vỊ t×nh c¶m gia ®×nh”? Qua c¸c bµi ca dao ®ã ta thÊy ®êi sèng tinh thÇn cđa d©n téc ta ®­ỵc thĨ hiƯn nh­ thÕ nµo ?
5. HDHS häc bµi ë nhµ:
- Häc bµi, n¾m ch¾c ND bµi häc.
- So¹n bµi: Nh÷ng c©u h¸t vỊ t×nh yªu quª h­¬ng, ®Êt n­íc, con ng­êi.
- §äc phÇn §äc thªm ( SGK/ 37 )
- Hs yÕu: xem l¹i phÇn ph©n tÝch Vd trong vë, häc kÜ bµi trong vë ghi.