Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 7 - Tiết 08: Mạch lạc trong văn bản

Tiết:08 MẠCH LẠC TRONG VĂN BẢN
Ngày dạy : 26/ 08/ 2009	
I. MỤC TIÊU
Kiến thức 
Có những hiểu biết bước đầu về mạch lạc trong văn bản và sự cần thiết phải làm cho văn bản có mạch lạc không đức đoạn hoặc quẩn quanh 
Điều kiện cần thiết để tạo một văn bản có tính mạch lạc.
Kĩ năng
Vận dụng kiến thức về mạch lạc trong văn bản vào đọc – hiểu văn bản.
Rèn kĩ năng nói, viết mạch lạc.
Thái độ
Giáo dục học sinh thấy rõ vai trò của bố cục và mạch lạc trong văn bản
II. CHUẨN BỊ 
Giáo viên : Bảng phụ, giáo án
Học sinh : Bài soạn, sách vở
III. PHƯƠNG PHÁP 
Phân tích mẫu, rèn luyện theo mẫu, thảo luận nhóm 
IV. TIẾN TRÌNH 
1. Ổn định tổ chức :
Kiểm tra sĩ số học sinh 
2. Kiểm tra bài cũ : 
 Bố cục trong văn bản là gì? (5đ)
 Để bố cục rành mạch và hợp lí cần phải có những điều kiện nào? (5đ)
 Chấm điểm bài tập 3 (10đ)
 Bố cục là sự bố trí sắp xếp các phần các đoạn theo một trật tự một hệ thống rành mạch và hợp lí
 Nội dung các phần đoạn trongvăn bản phải thống nhất chặt chẽ với nhau; đồng thời giữa chúng phải có sự phân biệt rạch ròi
 Bài tập 3:
Bố cục và báo cáo của học sinh đó chưa thật rành mạch và hợp lí vì các phần (1) (2) (3) ở thân bài chỉ mới kể lại việc học tốt chứ chưa nói kinh nghiệm học tốt. Và lẽ ra phần (4) phải nói thành tích và kinh nghiệm học tập, chứ không cần kể thành tích hoạt động Đội và thành tích văn nghệ như trên
 3. Giảng bài mới :
Giới thiệu bài :
 Cho học sinh nhắc lại những yêu cầu về bố cụcmà các em đã học 
 Giáo viên nêu vấn đề: Nói đến bố cục là nói đến sự sắp đặt, sự phân chia. Nhưng văn bản không thể không liên kết. Vậy làm thế nào để các phần các đoạn của một văn bản vẫn được phân cắt rành mạch mà lại không mất đisự liên kết chặt chẽ với nhau? Từ đó giáo viên sẽ đưa học sinh đi vào tiết học. 
Hoạt động của thầy - trò
Nội dung bài dạy
* Hoạt động 1: Mạch lạc và những yêu cầu về mạch lạc trong văn bản 
 Mạch lạc trong Đông y vốn là mạch máu trong thân thể
 ¬ Khái niệm mạch lạc trong văn bản có được dùng theo nghĩa đó không? Vì sao?
 Ø Trong văn bản cũng có cái gì giống như mạch máu làm cho các phần của văn bản thống nhất lại gọi là mạch lạc
 Dùng bảng phụ ghi lại những tính chất sau
 - Trôi chảy thành dòng, thành mạch
 - Tuần tự đi qua khắp các phần các đoạn trong văn bản
 - Thông suốt, liên tục, không đứt đoạn
 ¬ Dựa vào hiểu biết em hãy xác định mạch lạc trong văn bản có những tính chất gì trong số các tính chất trên?
 Ø Có tất cả các tính chất trên
 ¬ Có người cho rằng: Trong văn bản, mạch lạc là sự tiếp nối của các câu các ý theo một trình tự hợp lí. Em có tán thành ý kiến đó không? Vì sao?
 Ø Tán thành vì các câu, các ý thống nhất xoay quanh một ý tứ chung
 ¬ Mạch lạc trong văn bản là gì?
 ¬ Để có văn bản tốt ngoài yêu cầu liên kết bố cục mà em đã học văn bản cần có tính chất gì nữa?
 Ø Cần phải có tính mạch lạc
 Học sinh đọc điểm ghi nhớ 1
 Các điều kiện để văn bản có tính mạch lạc
 Thảo luận ( 3 phút )
 ¬ Văn bản: “ Cuộc chia tay của những con búp bê” xoay quanh sự việc chính nào? Sự chia tay và những con búp bê đóng vai trò gì trong truyện? Hai anh em Thành và Thuỷ có vai trò gì?
 Ø Văn bản xoay quanh hai sự việc chính là hai anh em Thành và Thuỷ buộc phải xa nhau, nhưng các em nhất định không chịu để cho tình cảm anh em phải chia lìa
 Trong đó “sự chia tay” và “những con búp bê” là sự kiện chính, còn hai anh em Thành và Thuỷ là nhân vật chính của truyện
 Gọi học sinh đọc phần 2b
 ¬ Theo em đó có phải là chủ đề liên kết các sự việc nêu trên thành một thể thống nhất không? Đó có thể xem là mạch lạc của văn bản không?
 Ø Các sự việc nêu trên đã liên kết xoay quanh một chủ đề thống nhất đó chính là sự chia tay. Nhưng hai búp bê và tình cảm hai anh em thì không thể chia tay. Đó chính là sự mạch lạc văn bản
 ¬ Vậy để văn bản có tính mạch lạc cần phải có điều kiện gì?
 Học sinh đọc mục c phần 2
 ¬ Hãy cho biết các đoạn ấy được nối với nhau theo mối quan hệ nào trong các mối quan hệ sau?
 - Liên hệ thời gian
 - Liên hệ không gian
 - Liên hệ tâm lí
 - Liên hệ ý nghĩa (tương đồng, tương phản)
 ¬ Một văn bản có tính mạch lạc ngoài điều kiện về các sự việc phải xoay quanh một chủ đề thống nhất cần có điøều kiện gì nữa?
 Gọi học sinh đọc điểm ghi nhớ 2
 Học sinh đọc toàn bộ ghi nhớ
Hoạt động 2: Luyện tập
 Thảo luận nhóm ( 4 phút )
 Nhóm 1,2 câu b
 Nhóm 3,4 câu a
 Đại diện nhóm trình bày 
 Lớp nhận xét 
 Giáo viên nhận xét ghi điểm
I. Mạch lạc và những yêu cầu về mạch lạc trong văn bản
 1. Mạch lạc trong văn bản
Là sự nối tiếp các câu các đoạn theo một trình tự hợp lí
 2. Các điểu kiện để văn bản có tính mạch lạc
Các sự việc phải xoay quanh một chủ đề thống nhất
Tiếp nối theo một trình tự rõ ràng, hợp lí
 Ghi nhớ:SGK/32
II.Luyện tập
 1. Tính mạch lạc của
 - Văn bản “Mẹ tôi” (Et-mô-đô-đơ A-mi-xi) 
 + Ý tứ chủ đạo của văn bản là ca ngợi lòng yêu thương và và sự hy sinh của mẹ đối với con
 + Phần nội dung của bức thư gồm các phần:
 . Bố đau lòng vì con thiếu lễ độ với mẹ
 . Bố nói về mẹ
 . Mẹ lo lắng, sẵn sàng hy sinh hạnh phúc và cả tính mạng mình vì con
 . Ngày buồn thảm nhất sẽ là ngày con mất mẹ 
 . Ngay khi đã lớn khôn, con vẫn cảm thấy bơ vơ vì thiếu mẹ và sẽ ân hận vì đã làm mẹ buồn
 . Bố khuyên con phải xin lỗi mẹ
 +Trình tự các phần xoay quanh và thể hiện ý tứ chủ đạo một cách liên tục 
 - Văn bản “Lão Nông và các con” 
 + Chủ đề chính là ca ngợi lao động: “Lao động là vàng”. Văn bản được xây dựng bố cục theo ba phần
 . Hai dòng đầu là mở bài: Lời khuyên hãy cần cù lao động
 . Mười bốn dòng giữa là thân bài: Kể chuyện Lão Nông để lại kho vàng cho các con
 . Bốn dòng cuối là kết bài: Cách khuyên con lao động rất khôn ngoan của ông bố
4. Củng cố và luyện tập
 Mạch lạc trong văn bản là gì?
 Để một văn bản có tính mạch lạc cần có những điều kiện gì?
5. Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà :
 Học bài
 Làm BT 4/SGK 30.31
 Chuẩn bị: Đọc tìm hiểu – soạn: Quá trình tạo lập văn bản
 Các bước tạo lập văn bản, chuẩn bị Làm bài Tập làm văn số 1
V. RÚT KINH NGHIỆM :
Nội dung 	
Phương pháp 	
Tổ chức