Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 7 - Tiết 15: Đại từ (Tiết 2)

Ngµy so¹n: 26/9/2006
Ngµy gi¶ng: 29/9/2006
 Tiết 15: §¹i tõ
A/ Mục tiêu cần đạt
 Giúp học sinh hiểu:
 - Thế nào là Đại từ.
 - Nắm được các loại Đại từ tiếng Việt.
 - Có ý thức sử dụng Đại từ hợp với tình huống giao tiếp.
B/ Chuẩn bị:
 - Gi¸o viªn: Tham kh¶o SGV - bảng phụ
 - Häc sinh: Học bài cũ, tìm hiểu bài mới.
C/ TiÕn tr×nh tæ chøc c¸c ho¹t ®éng:
 * Hoạt động 1: KiÓm tra bµi cò. (4 phót).
 ? H·y ®iÒn thªm c¸c tiÕng vµo tr­íc hoÆc sau c¸c tiÕng ®· cho ®Ó t¹o thµnh c¸c tõ
l¸y:
... rµo; ...bÈm; ... tïm; ...nhÎ; ...lïng; ...chÝt; ngoan ...; lång ...; mÞn ...
 * Hoạt động 2: Giíi thiÖu bµi (1 phót). 
 - Trong tiếng Việt Đại từ là một trong các từ loại đóng vai trò quan trọng, đặc biệt trong giao tiếp. Vậy để hiểu thế nào là Đại từ, Đại từ chia làm mấy loại - Bài học hôm nay chúng ta tìm hiểu về điều đó.
 * Ho¹t ®éng 3: Bµi míi (37 phót).
Hoạt động của thầy
HĐ của trò
Nội dung
GV: treo bảng phụ -> gọi HS đọc
? Từ '' Nó '' trong đoạn văn 1 trỏ ai.
? Từ '' Nó'' trong đoạn văn 2 trỏ con vật gì.
? Tõ “Nã” trong c©u v¨n 3 trá g×.
? Từ '' Thế'' trong đoạn văn 3 trỏ sự việc gì.
? Nhờ đâu mà em hiểu được nghĩa của các từ đó.
? Đọc bài ca dao ( bảng phụ)
? Từ '' Ai'' trong bài ca dao dùng để làm gì?
- GV: Từ '' Ai'' dùng để hỏi ( về 1 đối tượng, có tính chất tố cáo những kẻ đã gây ra nỗi khổ cho Cò.
-> Những từ: 'Ai, nó, thế ' gọi là Đại từ.
? Vậy em hiểu thế nào là Đại từ.
? Hãy phân tích ngữ pháp của các câu sau, để thấy vai trò ngữ pháp của các Đại từ trên.
Gv nhận xét - bổ xung.
? Qua phân tích các ví dụ trên em có nhận xét gì vai trò ngữ pháp của Đại từ trong câu.
? Hãy nhắc lại: thế nào là Đại từ, vai trò ngữ pháp của Đại từ.
- Gọi 1 HS đọc ghi nhớ SGK- T55.
? Tại sao trong các đoạn văn ở bài tập a người ta lại dùng các từ Nó, Thế mà không dùng các từ: con tôi, con gà. Lời người mẹ, việc dùng như thế có tác dụng gì.
Gv chốt: trong khi viết văn ta nên sử dụng Đại từ sao cho hợp lý...
? Vậy Đại từ chia làm mấy loại.
? Các Đại từ: Tôi, tao, tớ, chúng tôi, chúng tớ, mày, chúng mày, nó, hắn, chúng nó dùng trỏ gì?
- Gv đưa ví dụ
 Ai ơi chớ bỏ ruộng hoang 
Bao nhiêu tấc đất, tấc vàng bấy nhiêu.
? X¸c ®Þnh ®¹i tõ trong VD trªn
? C¸c ®¹i tõ: bao nhiªu, bÊy nhiªu dïng ®Ó trá g×.
? Các Đại từ: Vậy, thế trỏ gì.
? Vậy Đại từ để trỏ được chia ra mấy tiểu loại nhỏ.
- Gv đưa ra bài tập 4 sgk- T 56.
? Trong giao tiếp với các bạn cùng lớp, cùng lứa tuổi, em nên xưng hô thế nào cho phải, cho lịch sự.
? Ở lớp, trường em có hiện tượng xưng hô thiếu lịch sự không? khi gặp những trường hợp đó em cần làm thế nào?
- Gv: Các em cần sử dụng Đại từ khi xưng hô sao cho chuẩn mực phù hợp với văn hóa giao tiếp của người Việt Nam thì việc giao tiếp mới đạt hiệu quả.
? Các Đại từ: Ai, gì dùng để hỏi cái gì.
- Gv đưa vd:
+Cái cặp này bao nhiêu tiền?
+ Sao bạn đi học muộn thế?
? Xác định Đại từ trong 2 vd trên, và cho biết các Đại từ đó dùng để hỏi gì?
? Vậy Đại từ để hỏi chia ra thành mấy tiểu loại.
- Gọi HS đọc ghi nhớ sgk 
? Dựa vào bài học, em hãy nên bảng vẽ sơ đồ hệ thống phân loại Đại từ.
- Gv nhận xét - sửa.
- H/s ®äc
- Ph¸t biÓu
- Ph¸t biÓu
- Ph¸t biÓu
- Suy nghÜ
- Ph¸t biÓu
- Ph¸t biÓu.
- H/s ®äc
- Ph¸t biÓu.
- Ph¸t biÓu
- Ph¸t biÓu.
- Ph¸t biÓu.
- H/s x¸c ®Þnh.
- Ph¸t biÓu.
- Ph¸t biÓu
- H/s lªn b¶ng vÏ s¬ ®å.
I/ Thế nào là Đại từ
1- Bài tập a
- Nó 1 trỏ người
- Nó 2 trỏ vật
- Nó 3 trỏ hoạt động
- ThÕ: trá sù viÖc
- Nhờ vào ngữ cảnh trong mỗi đoạn văn đặc biệt nhờ vào những câu văn đứng trước nó 
2- Bài tập b
- Ai: dùng để hỏi
=> §¹i tõ: 
+ dïng ®Ó trá ng­êi, sù vËt, ho¹t ®éng, tÝnh chÊt.
+ Dïng ®Ó hái.
* VD:
- Nó / lại khéo tay nữa 
 CN VN
- Tiếng nó dõng dạc nhất xóm
DT PN
- Vừa nghe thấy thế 
 ĐT PN
- Ai / làm cho bể kia đầy
 CN VN
- Người học giỏi nhất lớp là/ nó
 CN VN
=> Vai trò ngữ pháp:
+ Chủ ngữ
+ Vị ngữ
+ Phụ ngữ của DT, ĐT, TT.
3. (Ghi nhớ 1 sgk trang 55)
- Tránh lặp từ
- Rút ngắn độ dài văn bản
- Làm cho câu văn sinh động, cách diễn đạt phong phú hơn.
II/ Các loại Đại từ:
1. Đại từ để trỏ
=> Trỏ người, sự vật (xưng hô)
=> Trỏ số lượng
=> Trỏ hoạt động, tính chất, sự việc.
* Ghi nhớ 2 ( sgk - T 56 )
- Cùng lớp, cùng tuổi xưng hô: bạn, mình, cậu, tớ.
2. Đại từ để hỏi:
- Hỏi người, sự vật.
- Hỏi về số lượng
- Hỏi về tính chất, hoạt động, sự việc.
* (Ghi nhớ 3 sgk - T56)
III/ Luyện Tập
?Đọc yêu cầu bài tập 1
? Xếp các Đại từ trỏ người, sự vật theo bảng dưới đây.
-Gv hướng dẫn
- Ngôi thứ nhất: người nói tự xưng.
- Ngôi thứ hai: trỏ người đối thoại với mình.
- Ngôi thứ 3: trỏ người hoặc sự vật được nói đến.
- Số ít: 1 người, 1 sự vật
- Số nhiều: từ 2 người, 2 sự vật trở lên.
? Nghĩa của Đại từ ''Mình'' trong câu :''Cậu giúp đỡ mình với nhé'' 
có gì khác nghĩa của Đại từ ''mình'' trong câu ca dao sau: 
 Mình về có nhớ ta chăng
Ta về ta nhớ hàm răng mình cười
? Các từ để hỏi trong nhiều trường hợp được dùng để trỏ chung VD:
-Hôm ấy ở nhà ai cũng vui.
-Thế nào anh cũng đến nhé.
- Dựa theo cách nói trên, hãy đặt câu với mỗi từ: Ai, sao, bao nhiêu, để trỏ chung.
- Th¶o luËn nhãm.
- Nhãm tr­ëng tr×nh bµy.
- Ph¸t biÓu
* Bài tập 1( T56)
a) Xếp các Đại từ theo bảng phân loại
 Số 
Ngôi
 Số ít 
 Số nhiều
1
2
3
Tôi, tao, tớ.
Cậu,mày
Nó, hắn, y
Chúng tôi, chúng tớ...
Chúng mày, bọn cậu...
Chúng nó, họ...
b) - Đại từ ''mình''trong (câu 1) thuộc ngôi thứ hai.
* Bài 3 ( T. 57 )
- §Æt c©u víi c¸c ®¹i tõ: ai, sao, bao nhiªu ®Ó trá chung.
- Các bạn lớp 7A ai cũng chăm chỉ.
- Công việc ấy dù ra sao chúng ta cũng phải làm tốt vào cuối tuần.
- Bao nhiêu con người đang vất vả chống chọi với lũ.
 * Hoạt động 4: H­íng dÉn häc ë nhµ. (3 phót)
 ? Thế nào là Đại từ? Các loại Đại từ.
 Gv: khái quát lại toàn bài
- Về nhà học bài, làm bài tập 2, 5 ( T57 )
- Chuẩn bị bài: Luyện tập tạo lập văn bản.
Viết văn bản theo đề sau:
'' Hãy viết thư cho một người bạn giới thiệu về quê hương Điện Biên phủ của em''.