Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 7 - Tiết 5, 6: Cuộc chia tay của những con búp bê (Tiếp)

CUỘC CHIA TAY CỦA NHỮNG CON BÚP BÊ
Tiết: 05 - 06 
Ngày dạy : 22/ 08/ 2011	 
 Khánh Hoài
I. MỤC TIÊU
Kiến thức 
 - Thấy được tình cảm chân thành, sâu nặng của hai ang em trong câu chuyện. Cảm nhận được sự đau đớn, xĩt xa cua những bạn nhỏ chẳng may rơi vào hồn cảnh bất hạnh, bố mẹ li dị.
 - Thấy được cái hay của truyện là ở cách chân thật và cảm động.
 - Nghệ thuật đặc sắc của văn bản.
Kĩ năng
 - Đọc – hiểu văn bản truyện, đọc diễn cảm lời đối thoại phù hợp với tâm trạng của nhân vật.
 - Kể và tóm tắt truyện.
Thái độ
- Giáo dục học sinh biết thông cảm chia sẻ với những người bạn không may rơi vào hoàn cảnh gia đình bất hạnh. Vấn đề quyền trẻ em được hưởng hạnh phúc gia đình; trách nhiệm của cha mẹ đối với con cái. 
II. CHUẨN BỊ 
Giáo viên : Bảng phụ, giáo án
Học sinh : Bài soạn, sách vở .
III. PHƯƠNG PHÁP 
Đọc diễn cảm, gợi mở, tái tạo .
So sánh đối chiếu, giảng bình, nêu vấn đề, thảo luận .
IV. TIẾN TRÌNH 
1. Ổn định tổ chức :
Kiểm tra sĩ số học sinh 
2. Kiểm tra bài cũ :
 1. Đọc thuộc lòng một đoạn trong thư của bố En-ri-cô có nội dung thể hiện vai trò vô cùng lớn lớn lao của người mẹ đối với con cái. (7đ)
 2. Hãy trình bày cảm nhận của em về hình ảnh và vai trò của người mẹ qua hai văn bản: “ Cổng trường mở ra” và “ Mẹ tôi” (7đ)
 “ Dù có lớn khôn ..Thật đáng xấu hổ và nhục nhã cho kẻ nào chà đạp lên tình yêu thương đó” ( 7 đ )
 Người mẹ là người hết lòng thương yêu, lo lắng, hy sinh cho con, bao dung độ lượng,sẳn sàng tha thứ khi con nhận ra khuyết điểm và quyết tâm sửa chữa ( 5 đ )
 Lòng kính yêu và biết ơn cha mẹlà tình cảm tự nhiên gần gũi và thiêng liêng cần rèn luyện suốt đời. 
 3. Giảng bài mới :
Giới thiệu bài:
 Tổ ấm gia đình là vơ cùng quý giá và quan trọng. Nhưng khơng phải bất kì ai cũng may mắn được cái hạnh phúc ấy. Cĩ những em ở lứa tuổi cịn thơ phải sống với nhau vì hồn cảnh bố mẹ chia tay. Thành và Thuỷ là hai em bé cĩ số phận khơng may mà các em sẽ được biết qua tiết học hơm nay. Tình cảm của hai anh em khiến mọi người phải xúc động thế nào? Qua câu chuyện “ Cuộc chia tay của những con búp bê” chúng ta sẽ tìm hiểu thêm 
Hoạt động của thầy - trò
Nội dung bài dạy
* Hoạt động 1: Đọc bài văn và tìm hiểu phần chú thích
Hướng dẫn đọc: Giọng đọc phân biệt rõ giữa lời kể,lời đối thoại,diễn biến tâm lý của nhân vật người anh, người em qua các chặng chính: ở nhà, ở lớp và lại ở nhà.
Giáo viên đọc mẫu một đoạn 
 Gọi học sinh đọc tiếp theo các đoạn 
 + “ Đồ chơi của chúng tôinước mắt đã ứa ra”
 + “ Gần trưa .nắng vẫn vàng ươm trùm lên cảnh vật”
 + “ Cuộc chia tay đột ngột quá hết”.
 Nhận xét- uốn nắn- sửa chữa
 Gọi học sinh kể tóm tắt truyện theo nhóm 
( 4 phút )
Vì bố mẹ chia tay nhau, hai anh em Thành và Thuỷ cũng phải mỗi người một ngả: Thuỷ về quê với mẹ còn Thành ở lại với bố. Hai anh em nhường đồ chơi cho nhau trong nước mắt. Thuỷ đau đớn chia tay thầy cô bè bạn vì về quê em cũng không được đi học nữa. Trước khi ra đi, Thuỷ còn dúi đồ chơi vào tay anh mà đôi chân thì quyến luyến chẳng muốn rời
 Học sinh đọc phần chú thích tác giả, tác phẩm
¬ Tác giả của văn bản là ai ?
¬ Tác phẩm trích từ văn bản nào? Thuộc loại văn bản gì?
Ø Văn bản nhật dụng, viết theo kiểu văn tự sự. Viết về tình trạng li hơn một thực tế đau lịng mà nạn nhân đáng thươn là những đứa trẻ.
 Giải nghĩa: ráo hoảnh, dao díp
* Hoạt động 2: Đọc tìm hiểu văn bản
¬ Truyện viết về ai? Về việc gì? Ai là nhân vật chính?
Ø Truyện viết về cuộc chia tay của những con búp bê. Đồng thời, cũng là cuộc chia tay của hai anh em Thành và Thuỷ. Nhân vật chính của truyện là Thành và Thuỷ.
¬ Vì sao hai anh em Thành và Thuỷ phải chia tay nhau?
Ø Vì bố mẹ Thành và Thuỷ phải li hơn.
 Thảo luận 2 phút
 ¬ Câu chuyện được kể theo ngôi thứ mấy? Việc lựa chọn ngôi kể này có tác dụng gì?
 Ø Truyện được kể theo ngôi thứ nhất. Người xưng tôi trong truyện ( Thành) là người chứng kiến các sự việc xảy ra, cũng là người chịu nỗi đau như em gái của mình.
 Tác dụng: Thể hiện được một cách sâu sắc những suy nghĩ, tình cảm và tâm trạng nhân vật. Mặc khác cũng làm tăng thêm tính chân thực của truyện có sức thuyết phục cao hơn.
 Học sinh xem tranh SGK
 ¬ Học sinh nhận xét tranh vẽ cảnh gì?
 Ø Vẽ cảnh chia đồ chơi của hai anh em Thành và Thuỷ. Chia búp bê cho Thuỷ, vệ sĩ cho Thành
 Thảo luận 3 phút 
 ¬ Tại sao tên truyện là Cuộc chia tay của những con búp bê? Tên truyện có liên quan gì đến ý nghĩa của truyện?
 Ø Những con búp bêlà những thứ đồ chơi của tuổi nhỏ, gợi lên thế giới trẻ em với sự ngộ nghĩnh trong sáng, ngây thơ, vô tội cũng như hai anh em Thành, Thuỷ. thế mà lại phải chia tay nhau. Tên truyện đã gợi lên được tình huống và nội dung của truyện.
 ¬ Tìm những chi tiết thể hiện tình cảm cao đẹp của Thành và Thuỷ?
 Ø 
Thành
 Giúp em mình học 
 Chiều nào cũng đón em đi học về, vừa đi vừa trò chuyện
 Nhường hết đồ chơi cho em
Thuỷ
 Mang kim chỉ ra tận sân vận động vá áo cho anh
 Sợ lấy ai gác đêm cho anh
 Nhường cho anh con vệ sĩ.
 ¬ Em cảm nhận được gì về tình cảm của hai anh em Thành và Thuỷ?
 ð Đó là tình cảm trong sáng và cao đẹp
 Giáo dục: Là anh em trong gia đình phải biết yêu thương, chia sẻ giúp đỡ lẫn nhau đĩ là truyền thống tốt đẹp của người Việt Nam.
 Chuyển ý
¬ Thái độ và tâm trạng của Thành và Thuỷ như thế nào khi nghe mẹ giục chia đồ chơi?
 Ø Thuỷ kinh hoàng, sợ hãi, đau đớn run lên bần bật, nức nở suốt đêm.
 Thành cố nén mình nhưng nước mắt cứ tuôn trào như suối, ướt đẫm cả gối và hai tay áo.
 Phép so sánh làm nổi bật rõ tâm trạng của nhân vật.
 ¬ Tại sao các em lại có thái độ và tâm trạng như thế?
 Ø Vì là giờ chia tay giữa hai anh em đã đến, chúng rất thương nhau không hề muốn phải xa nhau nhưng không thể sống cùng nhau nữa. 
 Học sinh đọc đoạn “Đồ chơi của chúng tôi.nước mắt đã ứa ra”
¬ Việc chia búp bê diễn ra như thế nào?
Ø Thành chia hai búp bê ra hai bên
 Thảo luận ( 3 phút )
 ¬ Lời nói và hành động của Thuỷ khi thấy anh chia búp bêVệ Sĩ và Em nhỏ ra hai bên có gì mâu thuẫn?
 Ø Thuỷ rất giận dư õkhông muốn chia rẽ hai búp bê
 Em lại rất thương anh, sợ đêm đêm không có con vệ sĩ canh giấc ngủ cho anh nên rất bối rối sau khi đã tru tréo lên giận dữ
 ¬ Theo em có cách nào để giải quyết được mâu thuẫn ấy không?
 Ø Cách giải quyết đó là gia đình Thành và Thuỷ phải đoàn tụ hai anh em không phải chia tay.
 Học sinh đọc đoạn: “ Qua màng nước mắt .đến hết”
 ¬ Kết thúc truyện Thuỷ đã lựa chọn cách giải quyết như thế nào?
 Ø Để lại Em Nhỏ bên cạnh con Vệ Sĩ để chúng không bao giờ xa nhau
 ¬ Cách lựa chọn của Thuỷ gợi lên trong lòng người đọc điều gì?
 Ø Thuỷ có tấm lòng đầy vị tha nhân hậu, trong sáng: thương anh, thương cả những con búp bê, thà mình bị chia lìa chứ không để búp bê phải chia tay, thà mình chịu thiệt thòi để anh luôn có con Vệ Sĩ gác cho ngủ đêm.
 ¬ Cách giải quyết của Thuỷ gợi lên trong em điều gì?
 Ø Lòng thương cảm đối với Thuỷ và ước gì cuộc chia tay của Thành và Thuỷ đừng xảy ra
 Chuyển ý 
 Học sinh đọc “ Gần trưa .trùm lên cảnh vật”
 ¬ Hãy tìm các chi tiết thể hiện tâm trạng của cô giáo trong cuộc chia tay của Thuỷ với lớp học?
 Ø Cô giáo bàng hoàng sửng sốt, vì Thuỷ cho biết em sẽ không được đi học nữa, do nhà ngoại xa trường quá nên “ Mẹ bảo sẽ sắm cho em một thúng hoa quả để em ra chợ bán
 ¬ Chi tiết nào trong truyện khiến cho em cảm động nhất?Vì sao?
 Ø Cô giáo Tâm tặng cho Thuỷ quyển vở và cây bút máy nắp vàng, cô giáo thốt lên “ Trời ơi” “ Cô giáo tái mặt và giàn giụa”. Vì chính em cũng muốn rơi nước mắt theo cô
 ¬ Khi dắt Thuỷ ra khỏi trường tâm trạng của Thành như thế nào?
 Ø Tâm trạng của Thành lại kinh ngạc 
 ¬ Em hãy giải thích vì sao Thành kinh ngạc khi thấy mọi người vẫn đi lại bình thường và nắng vẫn vàng ươm trùm lên cảnh vật?
 Ø Vì Thành và Thuỷ đang ở tâm trạng ngỗn ngang đau buồn là sắp phải chia tay với đứa em gái bé nhỏ thân thiết. Vì thế trong suy nghĩ chủ quan của Thành thế giới cuộc đời này dường như tan vỡ tất cả. Thế mà bên ngoài mọi người và đất trời vẫn ở trạng thái bình thường.
 ¬ Em có nhận xét gì về cách kể trong đoạn này? Cách kể này có tác dụng gì?
 Ø Kể bằng miêu tả cảnh vật xung quanhvà bằng nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật.
 Lời kể chân thành, giản dị phù hợp với tâm trạng nhân vật.
 Tác dụng: làm tăng thêm nỗi buồn sâu thẳm trạng thái thất vọng bơ vơ cuả nhân vật.
 ¬ Qua câu chuyện này theo em tác giả muốn nhắc nhở mọi người điều gì?
Học sinh đọc ghi nhớ SGK
* Hoạt động 3: Luyện tập
 Giáo viên hướng dẫn 
 - Mẹ bắt hai anh em phải chia đồ chơi 
 - Hai anh em Thành và Thuỷ rất thương nhau
 - Chuyện về hai con búp bê
 - Thành đưa em đến chào cô giáo và lớp học
 - Hai anh em phải chia tay
 - Thuỷ để lại hai con búp bê cho anh
I. Đọc và tìm hiểu chú thích :
1. Đọc 
 2. Kể
 3. Chú thích :
 a. Tác giả:
 Khánh Hoài
 b. Tác phẩm:
 Trích Tuyển tập thơ văn được giải thưởng trong cuộc thi viết về quyền trẻ em năm 1992
 c. Giảng từ khó : SGK
II. Đọc- hiểu văn bản :
1. Hồn cảnh xảy ra các sự việc trong truyện: bố mẹ Thành và Thuỷ li hơn.
 2. Tình cảm của hai anh em Thành và Thuỷ 
 Thành
 - Giúp em mình học 
 - Chiều nào cũng đón em đi học về, vừa đi vừa trò chuyện
 - Nhường hết đồ chơi cho em
 Thuỷ
 - Mang kim chỉ ra tận sân vận động vá áo cho anh
 - Sợ lấy ai gác đêm cho anh
 - Nhường cho anh con vệ sĩ.
 à Gần gũi, yêu thương, quan tâm chăm sóc lẫn nhau
 3. Cuộc chia tay của hai anh em Thành và Thuỷ.
- Tâm trạng của hai anh em Thành và Thuỷ 
+ Thuỷ: run bần bật, kinh hồng, tuyệt vọng buồn thăm thẳm, mi sưng mọng vì khĩc nhiều.
+ Thành: cắn chặt mơi, nước mắt tuơn ra như suối.
 à Đĩ là những giọt nước mắt xĩt xa ngậm ngùi của hai anh em trong đêm. Thể hiện tâm trạng buồn bã, đau đớn. khổ sở và bất lực.
 - Hai anh em Thành và Thuỷ chia đồ chơi.
 + Thành chia hai con búp bê ra hai bên.
 + Thuỷ rất giận dữ nhưng cũng rất bối rối.
 + Cuối cùng Thuỷ để lại con Em Nhỏ bên cạnh con Vệ Sĩ để chúng khơng bao giờ xa nhau. 
 à Thuỷ là người cĩ tấm lịng đầy vị tha, nhân hậu trong sáng: thương anh, thương cả những con búp bê.
 4. Thuỷ chia tay với lớp học.
 - Cơ Tâm sửng sốt: “ Trời ơi! “, cơ Tâm tái mặt và nước mắt giàn giụa.
 à Gợi sự cảm thơng, xĩt thương cho hồn cảnh bất hạnh của Thuỷ.
Nghệ thuật:
- Xây dựng tình huống tâm lí phù hợp với thực tế trẻ thơ.
- chọn ngơi thứ nhất để kể thể hiện được tính chân thực.
- Khắc học hình tượng nhân vật trẻ nhỏ gợi được sự suy nghĩ của bậc làm cha mẹ.
- Lời kể tự nhiên theo trình tự sự việc.
 6. Ý nghĩa:
 Câu chuyện gợi cho những người làm cha mẹ phải suy nghĩ. Trẻ em cần được sống trong mái ấm gia đình.Mỗi người cần biết giữ gìn gia đình hạnh phúc.
 Ghi nhớ: SGK/12
III. Luyện tập
 Kể tóm tắt nội dung câu chuyện
4. Củng cố và luyện tập 
 - Qua câu chuyện này, tác muốn nhắc nhở mọi người điều gì?
 Câu chuyện gợi cho những người làm cha mẹ phải suy nghĩ. Trẻ em cần được sống trong mái ấm gia đình.Mỗi người cần biết giữ gìn gia đình hạnh phúc.
 - Nêu nghệ thuật đặc sắc của truyện.
 Xây dựng tình huống tâm lí phù hợp với thực tế trẻ thơ.
 Chọn ngơi thứ nhất để kể thể hiện được tính chân thực.
 Khắc học hình tượng nhân vật trẻ nhỏ gợi được sự suy nghĩ của bậc làm cha mẹ.
 Lời kể tự nhiên theo trình tự sự 
 - Nêu suy nghĩ của em về hoàn cảnh của Thành và Thuỷ.
 Liên hệ thực tế tình hình li hơn ở địa phương, giáo dục học sinh biết thơng cảm, sẻ chia với những bạn khơng may rơi vào hồn cảnh gia đình bất hạnh ấy. Tích cực tuyên truyền vấn đề quyền trẻ em được hưởng hạnh phúc gia đình; trách nhiệm của cha mẹ đối với con cái.
5. Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà :
Học thuộc giá trị nội dung và nghệ thuật của truyện 
Đặt nhân vật Thuỷ vào ngơi thứ nhất để kể tĩm tắt câu chuyện.
Đọc thêm bài “Trách nhiệm của bốmẹ”
Chuẩn bị : Đọc – tìm hiểu văn bản : “ Những câu hát về tình cảm gia đình” 
 Khái niệm ca dao- Dân ca
 Tìm hiểu giá trị nội dung nghệ thuật của từng câu ca dao 
V. RÚT KINH NGHIỆM :
Nội dung 	
Phương pháp 	
Tổ chức