Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 7 - Tiết 78: Rút gọn câu (Tiếp)

Ngày soạn: /1/2009 
Ngày dạy: /1/2009
Lớp : 7A - B 
Tiết 78 Rút gọn câu.
I. Mục tiêu cần đạt: Học sinh cần đạt :
 1. Kiến thức: Nắm được cách rút gọn câu.
 2. Kĩ năng: Hiểu được tác dụng của câu rút gọn.
 3. Thỏi độ : Cú thỏi độ đỳng đắn khi dựng cõu rỳt gọn
II. Chuẩn bị:
	+ Giáo viên: Bảng phụ, phiếu học tập.
	+ Trò: Chuẩn bị bài.
III. Tiến trình tổ chức các hoạt động.
 * Hoạt động1: Kiểm tra bài cũ : 
- Cho cõu tục ngữ : + Ăn quả nhớ kẻ trồng cõy
 + Uống nước nhớ nguồn
? Xỏc định chủ ngữ, vị ngữ trong cõu trờn?
 * Hoạt động 2: Giới thiệu bài.
	 Trong khi nói và viết có những trường hợp ta lược bỏ bớt một số thành phần để cho câu gọn hơn, tránh rườm rà. Vậy cách thức rút gọn câu như thế nào chúng ta cùng tìm hiểu.
 * Hoạt động 3: Bài mới.
Hoạt động của giáo viên
HĐ của HS
Nội dung cần đạt
- GV ghi bài tập vào bảng phụ.
- Gọi học sinh đọc bài tập.
? Hai câu tục ngữ trên khác nhau ở chỗ nào?
? Như vậy cấu tạo của 2 câu trên có gì khác nhau?
? Tìm từ ngữ có thể làm chủ ngữ trong câu a?
- GV : tuy nhiờn cỏc từ như : tụi, em ... khụng nờn dựng vỡ tục ngữ khụng núi riờng về 1 ai mà nú đỳc kết những kinh nghiệm chung, đưa ra những lời khuyờn chung nờn ta cũng phải dựng những từ chỉ chung nhiều người
? Theo em vì sao chủ ngữ của câu a lại bị lược bỏ?
- Gọi học sinh đọc bài tập 2 chú ý những câu gạch chân.
? Trong những câu gạch chân thành phần nào của câu bị lược bỏ ? Vì sao?
- Những câu trên là câu rút gọn .
? Thờm vào trong cõu những thành phần bị lược bỏ ?
a. thờm VN : đuổi theo nú.
b. thờm cả CN - VN : Mỡnh đi Hà Nội
- GV : cõu rỳt gọn cú thể khụi phục những thành phần bị lược bỏ.
? Thế nào là câu rút gọn.
? Việc lược bỏ một số thành phần câu thường nhằm mục đích gì?
- Gọi học sinh đọc ghi nhớ.
? Tỡm cõu rỳt gọn trong cỏc tỏc phẩm đó học ?
- Gọi học sinh đọc bài tập.
? Những câu gạch chân thiếu thành phần nào? có nên rút gọn như vậy không vì sao?
- Gọi học sinh đọc bài 2.
? Em có nhận xét gì về câu trả lời của người con trong trường hợp này? 
- Người con khi trả lời mẹ đó rỳt gọn cõu → thiếu lễ phộp
? Cần thêm những từ ngữ nào vào câu rút gọn để thể hiện thái độ lễ phép.
- GV : liờn hệ 
? Em nào là lớp trưởng?
- Em ạ !
- Khụng biết .
? Nhận xột gỡ về cõu trả lời của cỏc bạn ?Vỡ sao ?
- Chưa được vỡ thiếu lễ độ nờn thờm từ : thưa cụ, ạ...
? Qua 2 bài tập trên em hãy cho biết khi rút gọn câu cần chú ý điều gì?
- Gọi học sinh đọc ghi nhớ.
- Gọi học sinh đọc bài tập1.
? Xác định câu nào là câu rút gọn? Thành phần nào của câu được rút gọn? Rút gọn như vậy để làm gì?
- Gọi học sinh đọc bài tập2
? Tỡm cõu rỳt gọn?
? Các câu lược bỏ thành phần gì?
? khụi phục lại thành phần bị rỳt gọn?
? Vỡ sao trong thơ, ca dao thường cú nhiều cõu rỳt gọn?
- Gọi học sinh đọc bài tập3.
? Vì sao cậu bé và người khách trong câu truyện hiểu lầm nhau?
? Qua câu truyện này, em cần rút ra bài học gì về cách nói năng.
- Gv Trỏnh việc rỳt gọn cõu làm cõu khụng rừ nghĩa.
Đọc bài tập
Phát hiện.
Nhận xét.
Tìm từ thay thế.
Nghe
Thảo luận bàn (1')→
Trình bày.
Đọc bài tập
Phát hiện, trả lời.
HS trả lời
Khái quát rút ra ghi nhớ.
Đọc bài.
Phát hiện trả lời.
Đọc bài tập.
 Nhận xét.
Tìm từ ngữ.
Nghe
Nhận xét.
Đọc bài tập.
Thảo luận bàn (1')
Đọc bài tập.
Phát hiện.
Phát hiện
trả lời 
- Thảo luận bàn (1')
Đọc bài.
Lí giải.
Rút ra bài học.
I. Thế nào là rút gọn câu.
1. Bài tập
* Bài tập 1.
a. Học ăn, học nói, học gói, học mở.
b. Chúng ta học ăn, học nói, học gói, học mở.
- Câu a không có từ " Chúng ta" 
- Câu b có thêm từ chúng ta.
- Câu a không có chủ ngữ.
- Câu b có chủ ngữ.
-> Ta , chúng ta , mọi người, tôi bạn, các bạn.
- Đây là một câu tục ngữ đưa ra một lời khuyên cho mọi người họăc nêu lên một nhận xét chung về đặc điểm của người Việt Nam chúng ta( hay núi 1 cỏch khỏc là : ngụ ý hành động , đặc điểm núi trong cõu là của chung mọi người).Nờn CN được lược bỏ đi để cho cõu ngắn gọn hơn.
* Bài tập 2.
a. Hai người đuổi theo nó. Rồi ba bốn người, sáu bảy người.
b. Bao giờ cậu đi Hà Nội.
- Ngày mai.
- Câu a : thành phần vị ngữ bị lược bỏ làm cho câu gọn hơn , không lặp lại vị ngữ đã xuất hiện ở câu trước và để diễn tả được sự rượt đuổi dồn dập đang diễn ra.
- Câu b: Chủ ngữ, vị ngữ đều bị lược bỏ chỉ còn trạng ngữ chỉ thời gian. Tác giả lược bỏ như vậy để câu gọn hơn, thông tin được nhanh hơn, tránh sự lặp từ ngữ và để biểu lộ một cách ăn nói thân mật 
2. Ghi nhớ: SGK.
II. Cách dùng câu rút gọn.
1. Bài tập :
 * Bài tập 1
 Sáng chủ nhật, trường em tổ chức cắm trại. Sân trường thật đông vui. Chạy loăng quăng. Nhẩy dây, chơi kéo co.
- Các câu gạch chân đều thiếu thành phần chủ ngữ.
- Không nên rút gọn câu như vậy làm cho câu thiếu ý trở nên khó hiểu. ( vỡ ta khụng xỏc định được đối tượng chủ thể của cỏc hành động trờn)
- Vì văn cảnh không cho phép khôi phục chủ ngữ một cách dễ dàng.
* Bài tập 2. 
- Mẹ ơi, hôm nay con được điểm 10.
- Con ngoan quá! Bài nào được điểm 10 thế.
- Bài kiểm tra toán.
-> Câu trả lời không được lễ phép.
- Thêm: + ạ, mẹ ạ 
 + hoặc thưa mẹ bài kiểm tra toỏn ạ!
-> Lưu ý: khi rút gọn không được làm cho người đọc, người nghe hiểu sai về nội dung câu nói.
- Không biến nó thành câu cộc lốc, thiếu lễ độ.
2. Ghi nhớ: SGK.
III. Luyện tập.
1. Bài tập1.
b. Ăn quả nhớ kể trồng cây.
c. Nuôi lợn ăn cơm nằm, nuôi tằm ăn cơm đứng.
-> Hai câu đều bị lược bỏ phần chủ ngữ.
- Làm cho cách nói của câu tục ngữ trở lên cô đọng, xúc tích, thông tin được nhanh hơn.
2. Bài tập 2. 
a.- Bước tới Đèo Ngang bóng xế tà.
 - Dừng chân đứng lại trời non nước.
b. - Đồn rằng quan tướng có danh.
 - Ban khen rằng : " ấy mới tài...
 - Ban cho cái áo với hai đồng tiền 
 - Đánh giặc thì chạy trước tiên.
 - Xông vào trận tiền cởi khố giặc ra.
 - Trở về gọi mẹ mổ gà khao quân.
-> Các câu đều lược bỏ thành phần chủ ngữ.
* Khôi phục chủ ngữ.
a. Ta bước tới Đèo Ngang ...
 Ta dừng chân....
b. Thiên hạ đồn rằng...
 Vua khen...
 Vua ban...
 quan tướng... 
- Vỡ cần cú lối diễn đạt ngắn gọn cụ đọng xỳc tớch, chủ thể thường giấu mỡnh đi nờn số lượng chữ cũng hạn chế đi
3. Bài tập3. 
- Vì cậu bé khi trả lời người khách đã dùng 3 câu rút gọn khiến người khách hiểu sai ý nghĩa.
+ Mất rồi. ý cậu bé: Tờ giấy mất rồi, người khách hiểu: Bố cậu bé mất rồi.
+ Thưa ... tối hôm qua - Tờ giấy mất hôm qua - Người khách hiểu: Bố cậu bé mất hôm qua.
+ Cháy ạ. Tờ giấy mất vì bị cháy - Người khách hiểu: Bố cậu mất vì cháy.
-> phải cẩn thận khi dùng câu rút gọn, vì dùng câu rút gọn không đúng có thể gây hiểu lầm.
->Diễn đạt phải rừ ý để trỏnh hiểu lầm
-> Chỉ rỳt gọn cõu khi hoàn cảnh cho phộp
 * Hoạt động 4 : Hoạt động nối tiếp :
- Đối với HS trung bỡnh yếu :
? Cú thể rỳt gọn nững thành phần nào trong cõu?
A. Chủ ngữ B. Vị ngữ 
C. Cả chủ ngữ, vị ngữ C. cả A,B,C.
? Rỳt gọn cõu nhằm mục đớch gỡ?
A. Gọn, nhanh, trỏnh lặp từ.
B. Ngụ ý trong cõu là của chung mọi người
C. Cả A, B
? Khi rỳt gọn cần chỳ ý điều gỡ?
A. Khụng làm cho người đọc, người nghe hiểu sai cõu
B. Khụng biến cõu thành cõu cộc lốc
C. cả A, B đều đỳng
- Đối với HS khỏ giỏi:
? Tỡm cõu rỳt gọn?
- VD : Lại say rồi phải khụng.
 - Học ở nhà: Ghi nhớ.
 - Làm bài tập 2(phần b), bài 4 (sgk)
 - Đọc trước bài : Đặc điểm của văn bản nghị luận.