Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 7 - Tuần 10 - Tiết 37: Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh (tiết 2)

Ngày soạn : 26/10/2009
Ngày giảng7A:
 7B:
Tuần: 10 - Tiết: 37
cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh
( Tĩnh dạ tứ ) – Lý Bạch 
A- Mục tiêu cần đạt
- Thấy được tình cảm quê hương sâu nặng của nhà thơ
- Thấy được 1 số đặc điểm nghệ thuật của bài thơ : hình ảnh gần gũi, ngôn ngữ tự nhiên, bình dị, tình cảm giao hoà
+ Bước đầu nhận biết bố cục thường gặp ( 2/2 ) trong bài thơ tuyệt cú, thủ pháp đối và tác dụng của nó.
B- Chuẩn bị
- GV: Giáo án + SGK
- HS : Bài soạn + SGK
C- Tổ chức các hoạt động dạy-học
*HĐ1- Khởi động
1- Tổ chức lớp 
- 7A : Có mặt.HS ; Vắng mặt..HS(.)
- 7B : Có mặt.HS ; Vắng mặt..HS(.)
2- Kiểm tra bài cũ:
+ Câu hỏi:
Câu 1: Bài thơ "Xa ngắm thác Núi Lư" được tạo bằng phương thức biểu đạt nào?tác giả đã sử dụng các biện pháp nghệ thuật nào?
 Gợi ý: Miêu tả - Biểu cảm; So sánh; Lối nói phóng đại	
Câu2: Nội dung bài thơ "Xa ngắm thác núi Lư":
Gợi ý: Vẻ đẹp của thác nước núi Lư ; Tình yêu thiên nhiên say đắm của tác giả.
+ Nhận xét: 7A
7B
3- Bài mới( Giới thiệu): Lý Bạch – 1 nhà thơ đời Đường. Có người nói thơ Lý Bạch tràn ngập ánh trăng. Hình ảnh trăng trong thơ LB hết sức đa dạng, ý nghĩa vô cùng phong phú. Chủ đề của bài thơ rất quen thuộc : “ Vọng nguyệt hoài thương ” ( Trông trăng nhớ quê) cách thể hiện giản dị mà độc đáo. Bài thơ “ Cảm nghĩ đêm thanh tĩnh.”  cũng nói về ánh trăng
* HĐ2- Hướng dẫn đọc hiểu văn bản
Hoạt động của thầy và trò
Nội dung kiến thức
- GV đọc mẫu
- Gọi HS đọc bài thơ theo yêu cầu 
- Về thể thơ, bài thơ này giống với thể thơ nào đã học.
- Đọc 2 câu thơ đầu
- Tác giả quan sát ánh trăng từ vị trí nào ?
- Vì sao em biết điều đó?
- Nêu thay từ “ sàng” bằng từ “án” ( bàn )
đình ( sân) thì ý tứ câu thơ có thay đổi không ? Thay đổi như thế nào ?
- Hai câu thơ đã gợi tả 1 đêm trăng như thế nào ?
- Hai câu đầu có phải chỉ tả cảnh không ? Vì sao ?
GV : Câu thơ dịch thêm 2 chữ rọi và phủ làm người đọc có cảm giác 2 câu thơ chỉ tả cảnh còn tâm trạng nhân vật có vẻ mờ nhạt.
- Chữ “ nghi” ở câu thơ phiên âm cho thấy rõ tâm trạng của nhân vật.
- ở 2 câu thơ này, những từ nào trực tiếp tả cảnh, tả người, những từ nào tả tình?
Cái hay của 2 câu thơ này là gì ?
GV; “ Ngẩng đầu” động tác tất yếu để kiểm nghiệm điều đặt ra ở câu thơ 2: Vầng trăng sáng trước giường là sương hay trăng ? ánh mắt của nhà thơ chuyển từ trong ra ngoài, từ mặt đất lên bầu trời, từ chỗ chỉ thấy ánh trăng ở đầu giường đến chỗ thấy cả vầng trăng. Và khi thấy vầng trăng cũng đơn côi, lạnh lẽo như mình thì lập tức cúi đầu, không phải 1 lần nưa nhìn sương trên MĐ mà để suy ngẫm về quê hương 
- Phép đối được sử dụng ntn trong 2 câu thơ? Tác dụng ?
- Nét đặc sắc của bài thơ?
- Nội dung chính của bài thơ ?
- HS đọc ghi nhớ ?
I- Tiếp xúc với văn bản
1, Đọc:
- Giọng trầm, buồn, tình cảm
- Nhịp 2/3
2, Chú thích:
- TN khó
- Ngũ ngôn tứ tuyệt Đường luật
( Giống : Phò giá về kinh )
II- Phân tích văn bản
1, Hai câu đầu
“ Sáng tiền minh nguyệt quang”
Nghi thị điệu thượng sương
- Sàng ( Gường)
à Câu thơ cho thấy nhà thơ đang “nằm trên gường” mà không nghĩ được mới nhìn rõ ánh trăng xuyên qua cửa sổ, câu thơ sẽ mang hàm nghĩa khác nếu thay từ “ sàng” bằng 1 từ khác
- Nghi (ngỡ) – trăng sáng quá chuyển thành mầu trắng giống như sương
(trăng đêm giống như sương thu-Tiên Cương)
 à Đêm trăng sáng đẹp dịu êm, mơ màng, yêu tĩnh. Dường như cả bầu trời, mặt đất đều tràn ngập trong ánh trăng
àTrước cảnh trăng sáng ở chốn tha hương, tác giả trằn trọc không ngủ được đsuy nghĩ, nhớ về quê nhà
2, Hai câu cuối
“ Cử đầu vọng minh nguyệt
 Đê đầu từ cố hương ”
- Cử, vọng, đê, minh, nguyệt, tả người, cảnh tư, cố,hương đ tình
đ Tả cảnh, tả người song tình người lại được thể hiện rất rõ
- “ Ngẩng đầu đối chỉnh trong khoảnh khắc
 Cúi đầu đã động lòng nhớ quê hương đ tình cảm quê hương thường trực sâu nặng
III- Tổng kết, ghi nhớ
1, Nghệ thuật: Bài thơ ngắn gọn, hàm súc, ngôn ngữ tinh luyện đ đặc sắc, cái hay của bài thơ
2, Nội dung: Tình cảm quê hương nhẹ nhàng mà thấm thía của 1 người sống xa quê trong đêm trăng sáng
* Ghi nhớ ( SGK )
*HĐ3-Hướng dẫn luyện tập
1, Dựa vào 4 ĐT : đê, cử, nghi, tư để chỉ sự thống nhất, liền mạch trong suy tư, cảm xúc của bài thơ ?
* Gợi ý: Tất cả CN đều bị lược bỏ đ KDD chỉ có 1 Cn duy nhất: từ xưng hô của chủ thể trữ tình đ sự liền mạch, TN
Nghi ( thị sương ) đ Cử ( đầu ); Vọng 
( minh nguyệt); Đê ( đầu ) đTừ (cố hương)
đHình tượng phổ biến trong thơ ca PĐ ( tục ngữ)
2, Nhận xét về 2 câu thơ dịch
* Gợi ý: Nêu được tương đối đầy đủ ý, tình cảm của bài thơ
- Điểm khác
+ Lý Bạch không dùng phép so sánh. Từ “ Sương ” chỉ xuất hiện trong suy nghĩ của tác giả
+ Bài thơ ẩn CN 
+ Bài thơ cho biết tác giả ngắm trăng như thế nào ?
*HĐ4- Hoạt động nối tiếp
1- Câu hỏi và bài tập củng cố kiến thức.
Câu 1: Bài thơ "Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh" được tác giả sáng tác trong hoàn cảnhnào? (Nhà thơ đã xa quê và xa mãi )
Câu 2: Nghĩa của "ngẫu thư" trong nhan đề "Hồi hương ngẫu thư" là gì?
	(Ngẫu nhiên viết)
Câu 3: Trong bài "Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh", câu thơ có ý nghĩa quan trọng nhất là câu thơ nào?(Câu 4)
Câu 4: Nội dung chính của bài thơ "Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh" là: (Thể hiện tình yêu quê hương của người xa quê trong đêm trăng thanh tĩnh)
2- HDVN
 - Học thuộc bài
 - Đọc ,tìm hiểu văn bản “ Ngẫu nhiên viết nhân buổi mới về quê