Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 7 - Tuần 28 - Tiết 105, 106: Sống chết mặc bay

TUẦN 28	TIẾT 105, 106	NS: 25/2/2012
SỐNG CHẾT MẶC BAY
_Phạm Duy Tốn_
I-MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT: 
Thấy được giá trị hiện thực, giá trị nhân đạo và những thành công về nghệ thuật của tác phẩm.
II-TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KĨ NĂNG: 
 1. Kiến thức:
- Sơ giản về tác giả Phạm Duy Tốn.
- Hiện thực về tình cảnh khốn khổ của nhân dân trước thiên tai và sự vô trách nhiệm của bọn quan lại dưới chế độ cũ.
- Những thành công nghệ thuật của truyện ngắn Sống chết mặc bay - một trong những tác phẩm được coi là mở đầu cho thể loại truyện ngắn Việt Nam hiện đại.
- Nghệ thuật xây dựng tình huống truyện nghịch lí.
 2. Kĩ năng:
- Đọc - hiểu một truyện ngắn hiện đại đầu thế kỉ XX.
- Kể tóm tắt truyện.
- Phân tích nhân vật, tình huống truyện qua các cảnh đối lập - tương phản và tăng cấp.
III-HƯỚNG DẪN THỰC HIỆN:
HOẠT ĐỘNG CỦA GV
HOẠT ĐỘNG CỦA HS
NỘI DUNG 
Tiết 1
1. Ổn định lớp: 1’
2. Kiểm tra bài cũ: 5’
- Nêu mục đích và phương pháp giải thích?
3. Bài mới:
*Giới thiệu bài: 1’
Hoạt động 1: 38’
? Nêu những hiểu biết của em về tác giả?
Phạm Duy Tốn (1883-1924) laø moät trong soá ít coù thaønh töïu ñaàu tieân veà theå loaïi truyeän ngaén hieän ñaïi.
A. Tìm hiểu chung:
I. Tác giả
Phạm Duy Tốn (1883-1924) laø moät trong soá ít coù thaønh töïu ñaàu tieân veà theå loaïi truyeän ngaén hieän ñaïi.
(?) Hãy hiểu biết của em về tác phẩm?
Vaên baûn ñöïoc coi laø taùc phaåm thaønh coâng nhaát cuûa oâng.
II. Tác phẩm:
Vaên baûn ñöïoc coi laø taùc phaåm thaønh coâng nhaát cuûa oâng.
* Gv đọc văn bản
? Hãy chia bố cục văn bản?
Hs đọc văn bản. 
- Ñoaïn:Töø ñaàu... hoûng maát
"nguy cô vôõ ñeâ vaø söï choáng ñôõ cuûa ngöoøi daân.
- Ñoaïn 2: Tieáp ñieáu maøy
"caûnh quan phuû cuøng nha laïi ñaùnh toå toâm trong khi hoä ñe.â
- Ñoaïn 3: Coøn laïi" Caûnh ñeâ vôõ nhaân daân laâm vaøo caûnh thaûm saàu.
III. §äc - Bố cục:
- Ñoaïn:Töø ñaàu... hoûng maát
"nguy cô vôõ ñeâ vaø söï choáng ñôõ cuûa ngöoøi daân.
- Ñoaïn 2: Tieáp ñieáu maøy
"caûnh quan phuû cuøng nha laïi ñaùnh toå toâm trong khi hoä ñe.â
- Ñoaïn 3: Coøn laïi" Caûnh ñeâ vôõ nhaân daân laâm vaøo caûnh thaûm saàu.
Ho¹t ®éng 2: 39’
b. Đọc - hiểu văn bản :
I. Nội dung:
Tiết 2
Bước 1:
?Neâu nhöõng chi tieát theå hieän söï töong phaûn thuoäc caûnh töôïng ngöoøi daân hoä ñeâ?
Gv choát noäi dung chính. 
*Caâu hoûi thaûo luaän: 4’
?Haõy neâu nhöõng chi tieát theå hieän söï töông phaûn caûnh quan phuû vôùi caûnh daân hoä ñeâ?
GV nhaän xeùt
?Qua hình aûnh cuûa oâng quan phuï maãu em coù nhaän xeùt gì?
Böôùc 2:
?Beân ngheä thuïaât töong phaûn thì coøn moät ngheä thuaät theå hieän kòch tích cuûa vaên baûn ngaøy moät taên gtieán leân ñoù laø ngheä thuaät gì?
?Haõy neâu nhöõng chi tieàt theå hieän ngheä thuaät taêng tieán?
?Taùc duïng cuûa pheùp taêng tieán?
HS:-Thôøi gian
- Đoä möa, ñoä nöôùc
- Khoâng khí
- Söï baát löïc cuûa söùc ngöôøi tröôùc söùc trôøi
HS: Traû lôøi thaûo luaän nhoùm vaø cöû ñaïi dieän trình baøy.
HS nhaän xeùt
-Ñòa ñieåm:Vöõng chaéc, ñeâ vôõ cuõng khoâng sao.
-Khoâng khí: nghieâm trang tónh mòch.
-Ñoà duøng sinh hoaït: quyù phaùi, sang troïng.
-Ñam meâ toå toâm cuûa quan laïi.
-Thaùi ñoä khoâng ñuùng khi ñeâ vôõ.
-Nieàm vui phi nhaân tính khi quan uø.
HS:-Caûnh hoä ñeâ cuûa ngöoøi daân:möa doàn daäp, nöôùc soâng cuoàn cuoän, aâm thanh aàm æ, söùc ngöoøi meät moãi.
-Caûnh quan laïi ñaùnh toå toâm: quan phuû aâm u, toâm ngaøy moät to.
HS: laøm roõ taâm lí tính caùch xaáu xa cuûa nhaân vaät.
1/Nghệ thuật tương phản:
a/Töong phaûn thöù nhaát: caûnh daân choáng ñôõ con đê.
- Thôøi gian: gaàn moät giôø ñeâm.
-Ñoä möa, ñoä nöôùc soâng daâng cao.
- Khoâng khí: nhoán nhaùo caêng thaún
- Söï baát löïc cuûa söùc ngöôøi tröôùc söùc trôøi. Söï yeáu keùm cuûa theá ñeâ tröôùc theá nöôùc.
"Thieân tai ñang töøng böôùc giaùng xuoáng, ñe doaï cuoäc soáng cuûa ngöôøi daân.
b/Töông phaûn thöù hai: Caûnh quan phuû ñaùnh toå toâm trong ñình.
-Ñòa ñieåm:Vöõng chaéc, ñeâ vôõ cuõng khoâng sao.
-Khoâng khí: nghieâm trang tónh mòch.
-Ñoà duøng sinh hoaït: quyù phaùi, sang troïng.
-Ñam meâ toå toâm cuûa quan laïi.
-Thaùi ñoä khoâng ñuùng khi ñeâ vôõ.
-Nieàm vui phi nhaân tính khi quan uø.
"Boïn quan laïi nha phuû laø nhöõng ngöôøi loøng lan daï thuù tröôùc tình caûm thaûm saàu cuûa daân maø chæ loa ñaùnh toå toâm.
2/Ngheä thuaät taêng tieán
-Caûnh hoä ñeâ cuûa ngöoøi daân: möa doàn daäp,nöôùc soâng cuoàn cuoän, aâm thanh aàm æ, söùc ngöoøi meät moãi.
-Caûnh quan laïi ñaùnh toå toâm:quan phuû aâm u, toâm ngaøy moät to.
" laøm roõ taâm lí tính caùch xaáu xa cuûa nhaân vaät.
Bước 3: Tìm hiểu nghệ thuật:
?Hãy phát biểu những nghệ thuật được sử dụng trong văn bản?
II. Nghệ thuật:
- Xây dựng tìn huống tương phản - tăng cấp và kết thúc bất ngờ, ngôn ngữ đối thoại ngắn gọn, rất sinh động.
- Lựa chọn ngôi kể khách quan.
- Lựa chọn ngôn ngữ kể, tả, khắc họa chân dung nhân vật sinh động.
Bước 4: Ý nghĩa văn bản:
?Hãy phát biểu ý nghĩa của văn bản?
III. Ý nghĩa văn bản:
Phê phán, tố cáo thói bàng quan vô trách nhiệm, vô lương tâm đến mức gây ra nạn lớn cho nhân dân của viên quan phụ mẫu - đại diện cho nhà cầm quyền thời Pháp thuộc; đồng cảm, xót xa với tình cảnh thê thảm của nhân dân lao động do thiên tai và do thái độ vô trách nhiệm của kẻ cầm quyền gây nên.
*Yêu cầu hs đọc thêm ghi nhớ.
*Đọc thêm ghi nhớ (sgk)
KNS: Sống phải có tinh thần trách nhiệm với mọi người.
Ho¹t ®éng 3: 2’
C. Hướng dẫn tự học:
- Kể sáng tạo truyện bằng cách đổi sang ngôi kể thứ nhất là nhân vật quan phụ mẫu.
- Nhận xét ngôn ngữ của nhân vật quan phụ mẫu và tính cách của y.
- Tìm một số câu thành ngữ, tục ngữ gần nghĩa với thành ngữ Sống chết mặc bay.
4. Củng cố: 2’
- Nêu ý nghĩa và nghệ thuật của văn bản?
5. Dặn dò: 2’
- Học bài, thực hiện theo yêu cầu của “Hướng dẫn tự học”.
- Chuẩn bị “Cách làm bài văn lập luận giải thích”: Tìm hiểu các bước làm bài văn lập luận giải thích.
----------------------------------------------------------------------------------------------------
TUẦN 28	TIẾT 107	NS: 25/2/2012
CÁCH LÀM BÀI VĂN LẬP LUẬN GIẢI THÍCH
I-MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT: 
	- Hệ thống hóa những kiến thức cần thiết (về tạo lập văn bản, văn bản lập luận giải thích) để dễ dàng nắm được cách làm bài lập luận giải thích.
	- Bước đầu hiểu được cách thức cụ thể trong việc làm một bài văn lập luận giải thích, những điều lưu ý và những lỗi cần tránh lúc làm bài.
II-TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KĨ NĂNG: 
 1. Kiến thức:
	Các bước làm bài văn lập luận giải thích.
 2. Kĩ năng:
	Tìm hiểu đề, lập ý, lập dàn ý và viết các phần, đoạn trong bài văn giải thích.
III-HƯỚNG DẪN THỰC HIỆN:
HOẠT ĐỘNG CỦA GV
HOẠT ĐỘNG CỦA HS
NỘI DUNG 
1. Ổn định lớp: 1’
2. Kiểm tra bài cũ: 5’
- Nêu ý nghĩa và nghệ thuật của văn bản Sống chết mặc bay?
3. Bài mới:
*Giới thiệu bài: 1’
Hoạt động 1: 22’
A. Tìm hiểu chung:
Bước 1:
? Giải thích là gì?
?Nêu những nét đặc trưng của văn giải thích?
Hs: Làm cho rõ những điều chưa biết.
Hs:- Giải thích bằng cách nêu định nghĩa...
- Giải thích phải mạch lạc.
- Muốn làm tốt bài văn giải thích phải có kiến thức rộng.
I. Văn giải thích:
- Giải thích là làm cho rõ những điều chưa biết trong mọi lĩnh vực.
- Giải thích bằng cách nêu định nghĩa, so sánh...
- Giải thích phải mạch lạc.
- Muốn làm tốt bài văn giải thích phải có kiến thức rộng.
Bước 2:
Gv ghi ñeà vaên leân baûng
?Tìm hieåu ñeà laø laøm gì?
?Sau khi xaùc ñònh yeâu caàu cuûa ñeà xong caàn phaûi laøm gì?
? Theo em caàn phaûi giaûi thích maáy nghóa? Goàm nhöõng nghóa naøo?
Y/c hoïc sinh ñoïc 2 caùch giaûi thích trong SGK
?Giaûi thích roài coøn laøm gì nöõa?
?Vaø böôùc tieáp theo cuûa tìm yù laø gì?
?Laäp daøn baøi thì ta chia boá cuïc laøm maáy phaàn?
?Phaàn môû baøi caàn phaûi ñaït yeâu caøu gì?
?Thaân baøi laøm nhieäm vuï gì?
?Khi giaûi thích nhö theá caàn phaûi saép xeáp theo thöù töï naøo?
?Coøn phaàn keát baøi trong baøi vaên giaûi thích laøm nhieäm vuï gì?
?Em coù nhaän xeùt gì veà vieäc laäp daøn baøi cho baøi vaên laäp luaän giaûi thích?
Goïi Hs ñoïc mục 3 SGK
?Em coù nhaän xeùt gì 2 môû baøi cuûa SGK?
?Thaân baøi coù caàn lieân keát vôùi môû baøi khoâng?
?Vì sao phaûi caàn lieân keát caùc phaàn trong baøi?
?Töông töï thì keát baøi coù caàn töông öùng vôùi môû baøi khoâng?
?Vaäy neáu môû baøi theo caùch tröïc tieáp thì keát baøi phaûi nhö theá naøo?
?Coù phaûi chæ coù moät caùch keát baøi khoâng?
?Sau khi baøi vieát hoaøn chænh thì caàn phaûi laøm gì?
?Vaäy böôùc 4 coù theå boû qua ñöôïc khoâng? Vì sao?
Gv chốt lại ý
HS:Xaùc ñònh yeâu caàu ñeà vaên.
HS: giaûi thích caâu tuïc ngöõ
HS: Hai nghóa: nghóa boùng vaø nghóa ñen
HS:Ñoïc
HS: Lieân heä vôùi moät soá caâu ca dao töông töï
HS: laäp daøn baøi
HS: 3 phaàn (môû baøi, thaân baøi, keát baøi).
HS:Ñònh höôùng giaûi thích, phaûi gôïi ra nhu caàu ñöïoc hieåu.
HS: Ñi giaûi thích roõ hôn baèng lí leû caùc nghóa.
-Nghóa ñen 
-Nghóa boùng
-Nghóa saâu
HS: Neâu leân yù nghóa chung nhaát cuûa thaân baøi.
HS: coù 2 caùch saép xeáp thôøi gian vaø khoâng gian
HS ñoïc
HS: coù caùc caùch môû baøi:
-Ñi thaúng vaøo vaán ñeà
-Ñoái laäp hoaøn caûnh vôùi yù thöùc
-Nhìn töø chung ñeán rieâng
HS: caàn
HS:Vì môû baøi phaûi noái tieáp vôùi thaân baøi ñeå cuøng dieãn ñaït moät noäi dung thoáng nhaát
HS: caàn
HS:Môû baøi tröïc tieáp thì keát baøi cuõng theo tröïc tieáp
HS:Keát baøi cuõng coù nhieàu caùch.
HS:Ñoïc vaø söûa baøi
HS: Khoâng. Vì neáu boû qua maø baøi vaên coù sai soùt thì khoâng söûa chöõa ñöôïc.
Hs đọc ghi nhớ
II. Các bước làm bài văn lập luận giải thích:
Ñeà: Giaûi thích caâu tuïc ngöõ:“Ñi moät ngaøy... hoïc moät saøng khoân”
1/Tìm hieåu ñeà vaø tìm yù
-Xaùc ñònh yeâu caàu ñeà vaên
- Giaûi thích caâu tuïc ngöõ:
-Hai nghóa: nghóa boùng vaø nghóa ñen
-Lieân heä vôùi moät soá caâu ca dao töông töï
2/ Laäp daøn baøi
-3 phaàn
 +Môû baøi
 +Thaân baøi
 +Keát baøi
"Ñònh höôùng giaûi thích, phaûi gôïi ra nhu caàu ñöïoc hieåu.
" Ñi giaûi thích roõ hôn baèng lí leû caùc nghóa
-Nghóa ñen 
-Nghóa boùng
-Nghóa saâu
"Neâu leân yù nghóa chung nhaát cuûa thaân baøi.
3/Vieát baøi
Coù caùc caùch môû baøi:
-Ñi thaúng vaøo vaán ñeà
-Ñoái laäp hoaøn caûnh vôùi yù thöùc
-Nhìn töø chung ñeán rieâng
" Vì môû baøi phaûi noái tieáp vôùi thaân baøi ñeå cuøng dieãn ñaït moät noäi dung thoáng nhaát.
-Môû baøi tröïc tieáp thì keát baøi cuõng theo tröïc tieáp
-Keát baøi cuõng coù nhieàu caùch
4/ Ñoïc vaø söûa baøi
* Ghi nhớ (sgk)
Ho¹t ®éng 2: 10’
- Bt: Haõy töï vieát theâm nhöõng caùch môû baøi khaùc cho ñeà baøi treân.
B. Luyện tập:
Bt : (Hs vieát vaø trình baøy).
Ho¹t ®éng 3: 2’
C. Hướng dẫn tự học:
- Sưu tầm thêm một số văn bản lập luận giải thích để làm tài liệu học tập.
- Xác định nội dung và phương pháp giải thích trong một văn bản viết theo phương pháp lập luận giải thích cụ thể. 
4. Củng cố: 2’
- Gv cho hs đọc lại ghi nhớ.
5. Dặn dò: 2’
- Học bài, xem lại bt. Thực hiện theo “Hướng dẫn tự học”.
- Chuẩn bị Luyện tập lập luận giải thích: Thực hiện theo các bước làm bài văn lập luận giải thích với đề trong sgk.
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
TUẦN 28	TIẾT 108	NS: 25/2/2012
LUYỆN TẬP LẬP LUẬN GIẢI THÍCH
I-MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT: 
	- Khắc sâu những hiểu biết về cách làm bài lập luận giải thích.
	- Vận dụng những hiểu biết đó vào việc làm một bài văn giải thích cho một vấn đề của đời sống.
II-TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KĨ NĂNG: 
 1. Kiến thức:
	Các bước làm bài văn lập luận giải thích.
 2. Kĩ năng:
	Tìm hiểu đề, lập ý, lập dàn ý và viết các phần, đoạn trong bài văn giải thích.
III-HƯỚNG DẪN THỰC HIỆN:
HOẠT ĐỘNG CỦA GV
HOẠT ĐỘNG CỦA HS
NỘI DUNG 
1. Ổn định lớp: 1’
2. Kiểm tra bài cũ: 5’
- Nêu các bước làm bài, bố cục của bài văn lập luận giải thích.
3. Bài mới:
*Giới thiệu bài: 1’
Hoạt động 1: 8’
A. Củng cố kiến thức:
?Nêu trình tự làm bài văn lập luận giải thích?
Gv nhận xét.
? Nêu bố cục của bài văn LLGT?
Gv nhận xét.
? Ngoài ra, bài văn LLGT cần đạt yêu cầu gì?
Gv nhận xét.
Hs trả lời (có 4 bước)
Hs nhận xét
Hs trả lời (có 3 phần)
Hs nhận xét
Hs trả lời (phải có mạch lạc, lớp lang, dễ hiểu.)
Hs nhận xét
- Các bước làm bài: 
 + Tìm hiểu đề và tìm ý.
 + Lập dàn bài.
 + Viết bài.
 + Đọc và sửa chữa.
- Bố cục:
 + Mở bài.
 + Thân bài.
 + Kết bài.
- Bài văn LLGT phải có mạch lạc, lớp lang, dễ hiểu.
Ho¹t ®éng 2: 25’
B. Luyện tập:
Y/c hoïc sinh ñoïc ñeà vaên
Huôùng daãn HS traû lôøi caâu hoûi SGK
Quan saùt vaø höôùng daãn theâm
Gv yeâu caàu hoïc sinh nhaän xeùt
Choát laïi noäi dung cuûa caùc caâu hoûi
HS:Ñoïc
HS traû lôøi caâu hoûi 
HS nhận xét
Ñeà: Moät nhaø vaên coù noùi:“Saùch laø ngoïn ñeøn saùng baát dieät cuûa trí tueä con ngöoøi”. Haõy giaûi thích noäi dung caâu noùi ñoù.
- Tìm ý
-Laäp daøn baøi
-Vieát moät ñoaïn vaên
 + Môû baøi
 + Keát baøi
Ho¹t ®éng 3: 3’
C. Bài viết số 6:
Gv ra đề và hướng dẫn cho hs về nhà làm.
Gv ra thời hạn nộp bài: sáng thứ hai (tuần 29).
Hs lắng nghe
Đề: Em hãy giải thích lời khuyên của Lê-nin : Học, học nữa, học mãi.
4. Củng cố: /
5. Dặn dò: 2’
- Học bài, xem lại bt. Thực hiện theo “Hướng dẫn tự học”.
- Chuẩn bị Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu: Đọc văn bản, chú thích, tìm hiểu tác giả, tác phẩm; phân tích văn bản.