Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 7 - Tuần 31 - Tiết 113: Ca huế trên sông Hương

Tuần 31- Tiết 113	Ngày dạy:	71,3: 26/03/2011
Ngày soạn: 15/03/2011	74 : 24/03/2011
CA HUẾ TRÊN SÔNG HƯƠNG.
Hà Ánh Minh-
I. Mục tiêu bài học:
Giúp HS: 
1. Kiến thức:
Khái niệm thẻ loại bút kí.
Giá trị văn hóa, nghệ thuật của ca Huế.
Vẻ đẹp của con người xứ Huế.
2. Kĩ năng:
Đọc- hiểu văn bản nhật dụng viết về di sản văn hóa dân tộc.
Phân tích văn bản nhật dụng.
Tích hợp kiến thức tập làm văn để làm văn thuyết minh.
3. Thái độ:
Hiểu vẻ đẹp và ý nghĩa văn hóa, xã hội của ca Huế. Từ đó có thái độ và hành động tích cực để góp phần bảo tồn, phát triển di sản văn hóa dân tộc đặc sắc và độc đáo này.
II. Chuẩn bị:
1. GV: ĐDDH, giáo án, tranh ảnh minh họa,
2. HS: ĐDHT, soạn bài, vở soạn, ghi,
3. PP/KTDH:
III. Tiến trình dạy học:
1. Ổn định lớp: (1 phút)
Lớp 71. SS: 35. V: 
Lớp 73. SS: 40. V: 
Lớp 74. SS: 44. V: 
2. Kiểm tra bài cũ: (0 phút)
Em hãy nêu những nét đặc sắc về ND và nghệ thuật của VB Những trò lố...?
HS: Trình bày theo NDBH
 3.Bài mới: 
Nếu như những văn bản nhật dụng ở lớp 6 như Động Phong Nha, Cầu Long Biên- Chứng nhân lịch sử chủ yếu muốn giới thiệu những danh lam thắng cảnh hoặc di tích lịch sử thì Ca Huế trên sông Hương lại giúp ngời đọc hình dung một cách cụ thể một sinh hoạt văn hóa rất đặc trưng, nổi bật ở xứ Huế mộng mơ.
Hoạt động của GV&HS
Nội dung
BS
Hoạt động 1: GV HD HS tìm hiểu chung về văn bản: (22 phút)
? Dựa vào chú thích*, Em hãy nêu xuất xứ của văn bản?
HS: Văn bản Ca Huế trên sông Hương của tác giả Hà Ánh Minh, in trên báo Người HN.
GV: Hướng dẫn đọc:Giọng chậm rãi, rõ ràng, mạch lạc, lưu ý những câu đặc biệt, những câu rút gọn. Đọc rõ ý ở các câu liệt kê.
HS: Đọc.
? Văn bản thuộc thể loại gì?
HS: bút kí.
GV: Bút kí ghi lại những con người thật và sự việc mà nhà văn đã nghiên cứu, tìm hiểu cùng với những cảm nghĩ của mình về một sự việc nào đó. Sức hấp dẫn và thuyết phục của bút kí tùy thuộc vào tài năng, trình độ nghiên cứu, khám phá, diễn đạt của tác giả đối với các sự kiện được đề cập đến nhằm khám phá ra những khía cạnh “có vấn đề”, những ý nghĩa mới mẻ, sâu sắc trong va chạn giữa tính cách và hoàn cảnh, cá nhân và môi trường. Nói cách khác giá trị hàng đàu của bút kí là giá trị nhạn thức.
? Ta có thể chia văn bản thành mấy phần ?
HS:
Đ1: Giới thiệu Huế- cái nôi của dân ca.
Đ2: Còn lại: Những đặc sắc của ca Huế.
GV: Đây là văn bản nhật dụng kết hợp nhiều phương thức như nghị luận, miêu tả, biểu cảm: 
Phần 1 dùng phương thức nghị luận chứng minh. 
Phần 2 kết hợp miêu tả với biểu cảm.
I. Tìm hiểu chung:
1. Xuất xứ:
Văn bản Ca Huế trên sông Hương của tác giả Hà Ánh Minh, in trên báo Người HN.
2. Đọc- chú thích:
3. Thể loại:
Bút kí.
4. Bố cục: 2 phần.
Đ1: Giới thiệu Huế- cái nôi của dân ca.
Đ2: Còn lại: Những đặc sắc của ca Huế.
Hoạt động 2: GV HD HS phân tích văn bản: (15 phút)
HS: Theo dõi phần thứ nhất của văn bản.
? Xứ Huế nổi tiếng nhiều thứ, nhưng ở đây tác giả chú ý đến sự nổi tiếng nào của Huế?
HS: Huế là một trong những cái nôi dân ca nổi tiếng ở nước ta.
? Vì sao tác giả lại quan tâm đến dân ca Huế ?
HS: Dân ca Huế mang đậm bản sắc tâm hồn và tài hoa của vùng đất Huế.
? Thống kê các điệu ca Huế và đặc điểm của nó?
HS:
Các điệu ca Huế
Đặc điểm
Chèo cạn, bài thoại, hò đưa linh 
Hò giã gạo, ru em, giã vôi, điệp, bài chòi, bài liệm, nàng vung
Hò lơ, hò ô, xay lúa, hò nện
Nam ai, Nam bình, quả phụ tương tư khúc, hành vân 
Tứ đại cảnh
Buồn bã
Náo nức, nồng hậu, tính người
Gần gũi với dân ca Nghệ Tĩnh
Buồn man mác, thương cảm, bi ai , vương vấn
Không vui, không buồn
GV: Huế là miển đất nổi tiếng của miền trung: phong cảnh nên thơ, có nhiều cảnh đẹp (sông Hương , núi Ngự) là đất cố đô nổi tiếng văn hoá phong phú, độc đáo, đậm đà bản sắc dân tộc bao gồm văn hoá cung đình và văn hoá dân gian.
? Quá trình miêu tả, tác giả sử dụng biện pháp nghệ thuật gì
HS: Liệt kê
GV: Chốt cung cấp cho HS những kiến thức bước đầu về liệt kê.
? Trong bài, tác giả nhắc đến tên những nhạc cụ nào?
HS: Đàn trạm, đàn nguyệt, đàn tì bà, đàn nhị, đàn tam, đàn bầu, sáo sanh
?Những bản đàn nào được nhắc đến trong văn bản?
HS: Lưu thuỷ, kim tiền, xuân phong, long hổ, tứ đại cảnh
? Em có nhận xét gì về đặc điểm ngôn ngữ trong phần văn bản này?
? Tìm những từ ngữ miêu tả nghệ thuật sử dụng nhạc cụ của các nhạc công
HS: Nhân, mổ, vỗ, vả, bấm, day, chớp, búng, phi, rãi
? Nghệ thuật sử dụng? Liệt kê
HS: Sử dụng động từ miêu tả động tác, liệt kê
? Em nhận xét gì về nghệ thuật biểu diễn của họ?
HS: sự điêu luyện trong nghệ thuật biểu diễn của các nhạc công
GV: nghệ thuật ca Huế phong phú, đa dạng, điêu luyện , tài tình
? Qua đó, tác giả đã chứng minh đợc những giá trị nổi bật nào của dân ca Huế ?
GV: Ca Huế phong phú về làn điệu, sâu sắc thấm thía về ND tình cảm và mang đậm những nét đặc trng của miền đất và tâm hồn Huế.
? Ngoài ca Huế, em còn biết những vùng dân ca nổi tiếng nào của nước ta ? 
HS: Dân ca quan họ Bắc Ninh, dân ca đồng bằng Bắc Bộ, dân ca các dân tộc miền núi phía Bắc và Tây nguyên.
HS: Theo dõi phần thứ 2 của VB.
?Tác giả nhận xét gì về về sự hình thành của dân ca Huế?
HS: từ dòng ca nhạc dân gian và ca nhạc cung đình, nhã nhặn, trang trọng uy nghi...
GV:
Nhạc dân gian biểu hiện tâm hồn lạc quan của nhân dân nên hồn nhiên, sôi nổi, tươi vui, thường được dùng trong sinh hoạt và lễ hội
Nhạc cung đình nhã nhạc dùng trong các buổi lễ nơi cung đình, nơi tôn miếu nên trang trọng,uy nghị
? Qua đó em thấy tính chất nổi bật nào của ca Huế ?
HS: Ca Huế có sự kết hợp 2 tính chất dân gian và cung đình, trong đó đặc sắc nhất là nhạc cung đình tao nhã.
? Tại sao nói ca Huế là một thứ tao nhã? HS: Vì ca Huế thanh tao, lịch sự, nhã nhặn, trang trọng và duyên dáng từ ND đến hình thức; từ cách biểu diễn đến cách thưởng thức; từ ca công đến nhạc công; từ giọng ca đến trang điểm, ăn mặc...)
? Đoạn văn nào trong bài cho ta thấy tài nghệ chơi đàn của các ca công và âm thanh phong phú của các nhạc cụ ?
HS: Không gian yên tĩnh bỗng bừng lên những âm thanh của dàn hòa tấu... Tiếng đàn lúc khoan lúc nhặt làm nên tiết tấu xao động tận đáy hồn người.
? Em có nhận xét gì về đặc điểm ngôn ngữ trong đoạn văn này?
HS: Liệt kê dẫn chứng để làm rõ sự phong phú của cách diễn ca Huế
? Qua đó ta thấy nét đẹp nào của ca Huế được nhấn mạnh?
HS: Liệt kê dẫn chứng để làm rõ sự phong phú của cách diễn ca Huế
? Người dân xứ Huế thưởng thức ca Huế bằng cách nào?
HS: Thưởng thức ca Huế trên thuyền, giữa sông Hương, vào đêm trăng gió mát.
? Em thấy có gì độc đáo trong cách thưởng thức ca Huế?
HS: Cách thưởng thức vừa dân dã, vừa trang trọng.
? Chi tiết nào miêu tả cảnh đêm trăng nghe ca Huế trên sông Hương?
HS:
Thành phố lên đèn như sao sa, màn sương dày dần lên, cảnh vật mờ đi, không gian rộng thoáng
Trăng lên, gió mơn man dìu dịu, dòng sống trăng gợn sóng, con thuyền bồng bềnh
? Cảnh đêm trăng trên sông Hương như thế nào
HS: Cảnh thơ mộng,yên tĩnh , êm đềm
? Tìm chi tiết miêu tả hoạt động, cảm xúc con người?
HS:
Lữ khách giang hồ, thơ lai láng
Ca công trẻ tuổi duyên dáng
Tâm trạng chờ đợi, xao động
Con gái Huế tâm hồn phong phú, âm thầm , kín đáo, sâu thẳm
? Tâm trạng họ thể hiện như thế nào
HS: Con người háo hức, nồng hậu, duyên dáng, lịch sự
? Khi viết lời cuối văn bản: Tác giả muốn người đọc cảm nhận sự huyền diệu nào của ca Huế trên sông Hương?
HS: Ca Huế làm giàu tâm hồn con người, hướng tâm hồn đến những vẻ đẹp của tình người xứ Huế.
II. Phân tích:
1. Huế- Cái nôi của dân ca:
Huế là một trong những cái nôi dân ca nổi tiếng ở nước ta.
Mang đậm bản sắc tâm hồn và tài hoa của vùng đất Huế.
Ca Huế phong phú và đa dạng
ÚTất cả đã thể hiện lòng khát khao nỗi mong chờ hoài vọng tha thiết của tâm hồn Huế.
 ÚDùng phép liệt kê kết hợp với lời giải thích, bình luận.
âCa Huế phong phú về làn điệu, sâu sắc thấm thía về ND tình cảm và mang đậm những nét đặc trng của miền đất và tâm hồn Huế.
2. Những đặc sắc của ca Huế:
Ca Huế hình thành từ ca nhạc dân gian và ca nhạc cung đình
Ca Huế thanh lịch, tinh tế, có tính dân tộc cao trong biểu diễn.
Cách thưởng thức vừa dân dã, vừa trang trọng.
âCa Huế làm giàu tâm hồn con người, hướng tâm hồn đến những vẻ đẹp của tình người xứ Huế.
Hoạt động 3: GV HD HS tổng kết văn bản: (4phút)
? Sau khi học xong văn bản này, em hiểu thêm những vẻ đẹp nào của Huế ?
HS: Yêu quí Huế, tự hào về Huế, mong được đến Huế để được thưởng thức ca Huế trên sông Hương.
GV: giáo dục HS
III. Tổng kết:
* Ghi nhớ: sgk (104 ).
4. Củng cố: 
Em hiểu gì về nghệ thuật ca Huế?
HS: Trình bày theo ghi nhớ.
5. Dặn dò: (2 phút)
Học thuộc ghi nhớ, làm tiếp phần luyện tập.
Soạn bài:Liệt kê; phần I,II
IV. RKN:
Lớp 71:
Lớp 73:
Lớp 74: