Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 7 - Tuần 8 - Tiết 29: Qua đèo ngang (bà huyện Thanh Quan)

 Tuần 8
 Tiết 29 đến tiết 32
-Qua Đèo Ngang; 
-Bạn đến chơi nhà;
-Viết bài Tập làm văn số 2.
Ngày soạn:5/10/2010
Ngày dạy:11à16/10/2010
 Tiết 29.QUA ĐÈO NGANG
 (Bà Huyện Thanh Quan)
I.Mức độ cần đạt.
Hiểu giá trị tư tưởng nghệ thuật đặc sắc của bài thơ Đường luật chữ Nôm tả cảnh ngụ tình tiêu biểu nhất của bà Huyện Thanh Quan.
II.Trọng tâm kiến thức ,kĩ năng.
1. Kiến thức: 
-Sơ giản về tác giả Huyện Thanh Quan.
-Đặc điểm thơ bà Huyện Thanh Quan qua bài thơ Qua Đèo Ngang.
-Cảnh Đèo Ngang và tâm trạng tác giả thể hiện qua bài thơ.
-Nghệ thuật tả cảnh,tả tình độc đáo trong văn bản.
2. Kĩ năng: 
-Đọc –hiểu văn bản thơ Nôm viết theo thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật.
-Phân tích một số chi tiết nghệ thuật độc đáo trong bài thơ.
III.Hướng dẫn thực hiện.
 Hoạt động của thầy 
Hoạt động của trò
 Nội dung chính
1. Ổn định lớp :Nắm sĩ số học sinh,vệ sinh lớp .1p
2. Kiểm tra bài cũ:5p
-Đọc thuộc lòng bài thơ ‘’Bánh trôi nước’’ và nêu nội dung của bài ?
-Nêu nghệ thuật của bài ?
3.Bài mới :
Giáo viên giới thiệu sơ lược về Đèo Ngang những điểm nổi bật dẫn vào bài mới .
Hoạt động 1.Hướng dẫn học sinh tìm hiểu chung.8p
-Giáo viên đọc mẫu văn bản 
Lưu ý học sinh:Đọc giọng chậm, buồn, cuối giọng đọc càng ai hoài, khắc khoải, chậm nhỏ, đến 3 tiếng trời, non,nước đọc tách ra từng tiếng.
-Nêu vài nét chính về tác giả?
Giáo viên giảng thêm:Về những sáng tác của bà còn để lại đó là: 6 bài thơ đường luật trong đó có bài “Qua Đèo Ngang” thuộc thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật.
-Học sinh nhận biết thể thơ của bài ?
Giáo viên chớt ý:Câu 1,2 vần với nhau,vần liền.câu 2,4,6,8 vần với nhau,vần cách .
-Học sinh dựa vào chú thích giải nghĩa một số từ.
Hoạt động 2.Hướng dẫn học sinh đọc hiểu văn bản.23p
-Đèo Ngang được miêu tả ở thời điểm nào trong ngày?Thời điểm đó có lợi thế như thế nào trong việc bộc lộ tâm trạng của tác giả?
-Cảnh tượng Đèo Ngang được miêu tả gồm những chi tiết nào ?Chú ý đến không gian,thời gian,cảnh vật ,âm thanh,cuộc sống con người?
-Từ ‘’Chen’’ có tác dụng gì ?
-Cảnh vật Đèo Ngang như thế nào ?
gi¶i thÝch tõ “ quèc quèc ”, “ gia gia ”? 
-“ quèc , “ gia ” cã nghÜa lµ chim quèc, chim ®a ®a, ngoµi ra chóng cßn cã ý nghÜa nµo n÷a?
Giáo viên bình:.¢m thanh lµ biÓu hiÖn cña sù sèng s«i ®éng, nh­ng ë ®©y lµ ©m thanh tiÕng chim quèc, chim ®a ®a l¹i gîi ®iÒu g×?.
Giáo viên liên hệ môi trường hoang sơ của Đèo Ngang.
Giáo viên giảng:C¶nh §Ìo Ngang vµo buæi chiÒu tµ, chØ cã cá, c©y, hoa, l¸ chen nhau. RÊt buån, hoang v¾ng. T­ëng xuÊt hiÖn thªm con ng­êi, c¶nh chî vµ ©m thanh, c¶nh ®ã sÏ vui lªn. Nµo ngê, con ng­êi th× “ lom khom ” d­íi nói, cã vµi ng­êi; chî th× “ l¸c ®¸c ” ven s«ng, mÊy nhµ; ©m thanh l¹i lµ ©m thanh n·o nuét, tª t¸i cña chim quèc, chim ®a ®a ... TÊt c¶ cµng lµm cho c¶nh thªm buån h¬n, hoang vu h¬n.
-C¶nh Êy, tr­íc hÕt hÐ më cho em thÊy t©m tr¹ng cña nhµ th¬ nh­ thÕ nµo?
GV.§ã chÝnh lµ t©m c¶nh nçi buån tõ lßng ng­êi mµ trµn ra c¶nh vËt, nãi nh­ NguyÔn Du: “ Ng­êi buån c¶nh cã vui ®©u bao giê ”. 
-Tõ “ ta ” ë ®©y chØ ai?
-Hai c©u kÕt nhÊn m¹nh t©m tr¹ng g× cña nhµ th¬? 
-Qua bµi th¬, em thÊy Bµ HuyÖn Thanh Quan lµ ng­êi nh­ thÕ nµo?
-Thủ pháp nghệ thuật nào được sử dụng trong bài?
Giáo viên nhận xét chốt ý.
+§¶o ng÷ .
+ §èi: 
+Trêi, non n­íc >< mét m¶nh t×nh riªng.
+Mªnh m«ng, réng lín >< nhá bÐ.
+ §iÖp: ta víi ta .
-Từ việc phân tích trên em hãy cho biết ý nghĩa thể hiện của bài?
Giáo viên nhận xét ,chốt ý ,ghi bảng.
Hoạt động 3.Hướng dẫn tự học.3p
4.Củng cố 3p
-‘’Ta với ta’’ trong bài thơ là ai với ai?
-Tìm hàm nghĩa của cụm từ ‘’ta với ta’’?
5.Dặn dò :1p
-Học bài ,xem nội dung bài
-Học thuộc lòng bài thơ.
 -Soạn trước bài:Bạn đến chới nhà .
+Nhận biết thể thơ.
+Nhận xét chung về tình bạn của Nguyễn Khuyến trong bài thơ.
Học sinh trả bài.
–Học sinh theo dõi và đọc lại.
àBà tên thật là Nguyễn Thị Hinh, bà là một trong số nữ sĩ tài danh
à8 Câu.7 chữ/câu.vần bằng hoặc trắc.
-Học sinh dựa vào chú thích trình bày.
àLúc xế tà.
àLợi thế :Thấy rõ được sự trôi chải của thời gian.
à-Không gian :trời ,non ước.
Thời gan:Chiều tà.
-Cảnh vật :bóng hoàn hôn,cỏ cây chen đá ,lá chen hoa.
àGợi vẻ hoan dã vô trật tự của thế giới vô tri.
-Học sinh trình bày.
à(quèc: n­íc, gia: nhµ .
àN·o nuét, t¸i tª
àT©m tr¹ng buån cña thi sÜ .
àChØ nhµ th¬: ChØ cã mét m×nh ®èi diÖn víi chÝnh m×nh, chØ cã mét m×nh, c« ®¬n, kh«ng biÕt ngá cïng ai. §©y cã lÏ lµ nçi buån cña c¶ mét líp ng­êi tr­íc c¶nh ®êi, thêi thay ®æi .
-Học sinh trình bày.
àTµi hoa, nÆng lßng víi thêi cuéc, víi ®Êt n­íc.
-Học sinh trình bày.
-Học sinh trình bày.
-Học sinh trình bày.
I.Tìm hiểu chung.
1.Tác giả:
Bà Huyện Thanh Quan tên thật Nguyễn Thị Hinh quê ở Hà Nội. Là một trong số nữ sĩ tài danh hiến có trong lịch sử văn học Việt Nam thời trung đại.
2.Tác phẩm.
-Thể thơ:Thất ngôn bát cú Đường luật có 8 câu,mỗi câu có 7 chữ,có niêm luật chặt chẽ,hai cặp câu giữa có sử dụng phép đối.
Đèo Ngang nằm ở vị trí địa lí đặc biệt,phân cách địa giới giữa hai tỉnh Hà Tĩnh và Quãng Bình.
-Bố cục:Đề ,thực ,luận ,kết.
II.Đọc hiểu văn bản.
1.Nội dung:
a.Bức tranh cảnh vật.
-Không gian :trời,non,nước cao rộng.bát ngát.
-Thời gan:Chiều tà.
-Cảnh vật :bóng hoàn hôn,cỏ cây chen đá ,lá chen hoa,tiếng chim kêu,nhà, chợ bên sông,hiện lên tiêu điều, hoang sơ.
b.Tâm trạng con người.
+Hoài cổ,nhớ nước,thương nhà.
+Buồn ,cô đơn.
2.Nghệ thuật.
-Sử dụng thể thơ Đường luật thất ngôn bát cú một cách điêu luyện.
-Sử dụng bút pháp nghệ thuật tả cảnh ngụ tình.
-Sáng tạo trong việc sử dụng từ láy,từ đồng âm khác nghĩa gợi hình ,gợi cảm.
-Sử dụng nghệ thuật đối hiệu quả trong việc tả cảnh ,tả tình.
3.Ý nghĩa văn bản:
Bài thơ thể hiện tâm trạng cô đơn thầm lặng,nỗi niềm hoài cổ của nhà thơ trước cảnh vật Đèo Ngang.
C.Hướng dẫn tự học.
Nhận xét các cách biểu lộ cảm xúc của bà Huyện Thanh Quan
 Tiết 30. BẠN ĐẾN CHƠI NHÀ 
	 (Nguyễn Khuyến )
I.Mức độ cần đạt.
-Hiểu được tình bạn đậm đà thắm thiết của tác giả Nguyễn Khuyến qua một bài thơ Nôm Đường luật thất ngôn bát cú.
-Biết phân tích một bài thơ Nôm Đường luật.
II.Trọng tâm kiến thức ,kĩ năng.
1. Kiến thức: 
-Sơ giản về tác giả Nguyễn Khuyến.
-Sự sáng tạo trong việc vận dụng thể thơ Đường luật,cách nói hàm ẩn sâu sắc,thâm túy của Nguyễn Khuyến trong bài thơ.
2. Kĩ năng: 
-Nhận biết được thể loại của văn bản.
-Đọc –hiểu văn bản thơ Nôm Đường luật thất ngôn bát cú.
-Phân tích một bài thơ Nôm Đường luật.
III. Hướng dẫn thực hiện.
 Hoạt động của thầy 
Hoạt động của trò.
 Nội dung chính
1. Ổn định lớp :1p
2. Kiểm tra bài cũ:5p
-Đọc thuộc lòng bài thơ Qua Đèo Ngang?nêu nội dung và nghệ thuật của bài?
-Cụm từ ‘’ta với ta’’ trong bài là ai với ai?
3.Bài mới :
Giáo viên giới thiệu về tình cảm bạn bè trong truyền thống lịch sử dân tộc Việt Nam-Dẫn vào bài .1p
Hoạt động 1.Hướng dẫn học sinh tìm hiểu chung.8p
Giáo viên đọc mẫu văn bản
Lưu ý học sinh:Đọc chậm rãi, ung dung, hóm hỉnh.
 Nhận xét giọng đọc của học sinh.
-Em biết gì về Nguyễn Khuyến?
Giáo viên nhận xét chốt ý ghi bảng.
-Bài thơ thuộc thể thơ gì?
Hoạt động 2.Hướng dẫn học sinh đọc hiểu văn bản.22p
Giáo viên hướng dẫn học sinh tìm hiểu nội dung văn bản.
-C©u th¬ nµy cã chi tiÕt nµo nãi vÒ thêi gian vµ c¸ch x­ng h«?
-“ §· bÊy l©u nay ” thÓ hiÖn t×nh c¶m, nçi niÒm g× cña nhµ th¬?
-Cã ý cho r»ng ®©y lµ lêi tr¸ch? em cã ®ång ý kh«ng? T¹i sao?
-C¸ch x­ng h« “ B¸c ” cã ý nghÜa g×?
-Qua c©u 1, em c¶m nhËn ®­îc t×nh c¶m g× cña nhµ th¬ dµnh cho b¹n?
-Gi¶ sö nÕu ch­a ®äc c¸c c©u sau, em nghÜ nhµ th¬ sÏ ®ãn b¹n nh­ thÕ nµo?
-Nh­ng thùc ra nhµ th¬ ®· l©m vµo t×nh huèng khã xö g×?
-DiÔn t¶ vÒ c¸i “ kh«ng ”, t¸c gi¶ ®· sö dông nhiÒu c¸ch diÔn ®¹t kh¸c nhau. Em h·y chØ ra c¸c c¸ch diÔn ®¹t kh¸c nhau ®ã? 
Giáo viên nhận xét ,chốt ý.
kh«n, khã, chöa, míi, võa, ®­¬ng .
giáo viên :C¸i kh«ng cã ®­îc ®Èy m¹nh ë c©u thø 7:
-Thùc ra, nãi trÇu kh«ng cã phãng ®¹i qu¸ kh«ng? V× sao? 
-Cã ý kiÕn cho r»ng NguyÔn KhuyÕn kh«ng cã g× ®Ó tiÕp b¹n, ngay c¶ thø tèi thiÓu nhÊt chøng tá gia c¶nh «ng qu¸ nghÌo. Theo em viÖc ®­a ra hµng lo¹i c¸i “ kh«ng ” nh­ thÕ cã ph¶i NguyÔn KhuyÕn «n nghÌo, kÓ khæ víi b¹n kh«ng? T¹i sao?
Giáo viên nhận xét ,chốt ý.
Giáo viên:Kh«ng ph¶i, v× nh­ thÕ qu¸ tÇm th­êng mµ ®©y chØ lµ c¸ch nãi hãm hØnh cña nhµ th¬, c¸ch nãi ®Çy dông ý. §äc c©u cuèi vµ t×m hiÓu c©u cuèi, c¸c em sÏ biÕt dông ý ®ã .
-Gọi häc sinh ®äc c©u cuèi, cho biÕt c©u cuèi cã quan hÖ víi 6 c©u trªn nh­ thÕ nµo?
-§èi lËp ë chç nµo?
-Em hiÓu “ ta ” víi “ ta ” ë ®©y lµ g×? 
Giáo viên nhận xét-ghi bảng.
-Biện pháp nghệ thuật nào sử dụng trong bài?
Giáo viên hướng dẫn học sinh tìm hiểu.
-Em c¶m nhËn ®­îc ý nghÜa g× cña bµi th¬?
Giáo viên chốt ý :Ngîi ca t×nh b¹n ®Ñp, g¾n bã, kh«ng kiÓu c¸ch mµ rÊt ch©n thËt, b×nh dÞ.
Hoạt động 3.Hướng dẫn tự học.4p
-Ngôn ngữ của bài ‘’bạn đến chới nhhà ‘’có gì khác với ngôn ngữ của bài thơ ‘’sau phút chia li’’?
 3.Củng cố:3p
 -Hãy cho biết nội dung của bài thơ này?nghệ thuật?
 -Đọc thuộc lòng bài thơ?
 4.Dặn dò:1p
-Häc thuéc lßng bµi th¬.
-Häc kü nh÷ng g× ®· t×m hiÓu, ph©n tÝch.
-Soạn trước bài:xa ngắm thác núi lư
-ChuÈn bÞ viÕt bµi tËp lµm v¨n sè 2 t¹i líp
+Nắm lại các bước làm bài văn biểu cảm.
+Chuẩn bị trước đề:Loài cây em yêu.
-Học sinh trả bài.
-Học sinh chú ý theo dõi đọc lại.
-Học sinh dựa vào chú thích trình bày.
àThất ngôn bát cú Đường luật.
 Nhịp 4/ 3, 2/ 2/ 3, câu 6: 4/ 1/ 2.
-Học sinh chú ý chú thích từ trong SGK.
à “ §· bÊy l©u nay ”, “ B¸c ” .
à§ã lµ mét lêi tr¸ch, tr¸ch b¹n v× do qu¸ mong nhí b¹n .
à“ B¸c ”: th©n mËt, tr©n träng. 
àchu ®¸o .
à-Tác giả dựng lên tình huống:
+Không có người để sai ,hầu hạ.
+Không có một thứ gì ăn được ,uống được để đãi khách.
-Học sinh trình bày.
àPhãng ®¹i v× qu¶ cau, d©y trÇu chç nµo ch¶ cã: “ §i ®©u còng cèi còng chµy ” .
-Học sinh thảo luận nhóm 2 phút.
-Các nhóm trình bày.
à§èi lËp víi 6 c©u trªn .
à§èi lËp nhiÒu c¸i “ kh«ng ” ë 6 c©u trªn ®Ó kh¼ng ®Þnh mét c¸i cã duy nhÊt: cã “ ta ” víi “ ta ” 
àLµ “ t«i ” vµ “ b¹n ” tuy hai mµ lµ mét .
-Học sinh tìm hiểu trình bày.
-Qua việc phân tích học sinh cảm nhận,trình bày.
-Học sinh trình bày.
-Học sinh trình bày.
I.Tìm hiểu chung.
1.Tác giả:
Nguyễn Khuyến: (1835-1909) quê ở Hà Nam. Học giỏi, đổ 3 kì thi nên gọi là Tam Nguyên Yên Đổ.
2.Tác phẩm:
-Thơ ca của ông sáng tác thời gian ông cáo quan về sống ở Yên Đổ.
-Thể thơ: Thất ngôn bát cú Đường luật.
-Đề tài:Tình bạn
II.Đọc hiểu văn bản.
1.Nội dung:
-Lời chào bạn đến chơi nhà.
-Giãi bày hoàn cảnh sống nghèo với bạn.
-Lời kết thể hiện cái nhìn thông thái,niềm vui của tác giả khi đón bạn vào nhà.
2.Nghệ thuật.
-Sáng tạo nên tình huống khó xử khi bạn đến chơi nhà cùng òa ra niềm vui đồng cảm.
-Lập ý bất ngờ.
-Vận dụng ngôn ngữ,thể loại điêu luyện.
3.Ý nghĩa:
Bài thơ thể hiện một quan niệm về tình bạn,quan niệm đó vẫn còn có ý nghĩa ,giá trị lớn trong cuộc sống của con người hôm nay.
C.Hướng dẫn tự học.
 Luyện tập.
-Bạn đến chơi nhà:ngôn ngữ đới thường,bình dân,lời thơ giản dị trong sáng.Nói đến những vật tầm thường:trẻ ,già,cá ,cải
-Sau phút chia li:ngôn ngữ bác học,dùng cách nói tương phản ,đối nghĩa để nói lên nỗi sầu chia li và sự phản khán chiến tranh.
 Tiết 31&32.VIẾT BÀI TẬP LÀM VĂN SỐ 2-VĂN BIỂU CẢM
 (Làm tại lớp)
I.Mức độ cần đạt.
Vận dụng những kiến thức đã học làm bài đúng thể loại văn biểu cảm.
II.Trọng tâm kiến thức ,kĩ năng.
1.Kiến thức:
Học sinh viết được bài văn biểu cảm về thiên nhiên ,thực vật ,thể hiện tình cảm yêu thương cây cối .
2.Kĩ năng:Rèn kĩ năng viết văn
III.Hướng dẫn thực hiện.
Hoạt động của thầy 
Hoạt động của trò
Nội dung chính
1.Ổn định lớp:1p
2.Kiểm tra bài cũ:5p.Kiểm tra việc chuẩn bị bài của học sinh.
3.Bài mới:
Hoạt động 1:Ghi đề và hướng dẫn học sinh làm.(10p)
 Yêu cầu:
-Vận dụng những kiến thức và kĩ năng về văn biểu cảm,đã học,đã luyện tập
-Không viết lại bài:cây sấu ,cây tre,cây gạo
-Có thể chọn trong các cây như:lúa,ngô ,cau,dừa, na,bưởi ,cam,chuối ,bànghoặc cây cảnh.
*Ví dụ:chọn cây Ngô
-Xác định các yếu tố miêu tả.
-Xác định các yếu tố tự sự:kể cái gì để bọc lộ cảm xúc đối với cây ngô?
*Chú ý :Các yếu tố miêu tả ,tự sự là phương tiện để biểu cảm đối với loài cây em yêu.
Tuân thủ các bước:Tìm hiểu đề và tìm ý ,lập dàn bài,viết bài,đọc lại và sửa chữa.
Hoạt động 2:Học sinh viết bài .77p.
-Giáo viên quan sát lớp ,chú ý nhắt nhỡ lớp ,những học sinh có những vi phạm trong quá trình làm bài kiểm tra không nghiêm túc.
Giáo viên giải đáp những thắc mắc trong quá trình làm bài của học sinh 
-Nhắc nhỡ học sinh nộp bài đầy đủ
-Kiểm tra bài nộp của học 
Hoạt động 3.Hướng dẫn học sinh tự học.2p
 4.Dặn dò :1p
-Đọc thêm những bài văn mẫu khác để tham khảo cách viết văn
-Lập dàn bài một số đề:cây mận,cây cam
-Xem trước bài:cách lập ý của bài văn biểu cảm/117
+Đọc các ví dụ SGK.
+Tìm hiểu bài qua các cách nêu trong bài.
-Học sinh chú ý nghe giáo viên hướng dẫn.
-Học sinh thực hành viết bài.
-Học sinh nộp bài.
Đề:loài cây em yêu
 Dàn bài tham khảo.
*Mở bài: 
Nêu loài cây và lí do em yêu thích loài cây đó.
*Thân bài: 
- Các đặc điểm gợi cảm của cây ... 
- Loài cây ... trong cuộc sống của con người.
- Loài cây ... trong cuộc sống của em.
*Kết bài: 
Tình cảm của em đối với loài cây đó.
Hướng dẫn tự học:
-Đọc các bài văn tham khảo khác.
-Viết lại bài văn này và đọc ,sửa chữa.