Bài soạn môn Ngữ văn 7 - Tiết 93: Đức tính giản dị của Bác Hồ

Ngày soạn :23/2/2009 Tuần 24
Ngày dạy :24/2/2009 Tiết 93 
( Phạm Văn Đồng)
I. MỤC TIÊU: Giúp học sinh:
 - Cảm nhận được bài văn một trong những phẩm chất cao đẹp của Bác Hồ là đức tính giản dị 
 trong lối sống, trong quan hệ với mọi người, trong việc làm và trong ngôn ngữ nói viết. 
 - HS hiểu được nghệ thuật lập luận đặc sắc, đặc biệt là cách nêu dẫn chứng cụ thể, toàn diện rõ 
 ràng kết hợp với giải thích, bình luận ngắn gọn và sâu sắc, giọng văn sôi nổi, nhiệt tình, cuốn 
 hút. 
 - Tích hợp phần văn + TLV. 
 - Rèn luyện kỹ năng đọc, phân tích nghị luận chứng minh. 
 - BDHS tình cảm kính yêu Bác Hồ, cố gắng học tập rèn luyện theo 5 điều Bác Hồ dạy. 
II. CHUẨN BỊ: 	- Giáo viên: Thiết kế bải giảng, tranh ảnh nói về lối sống giản dị của Bác. 
 Chân dung bác Phạm Văn Đồng.
- Học sinh: Soạn bài. 
III. TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG:
1.Ổn định tổ chức: ( 1’)
 2. KTBC:	(4’) 
 Tác giả Đặng Thai Mai đã chứng minh sự giàu có và khả năng phong phú 
 của tiếng Việt về những phương diện nào ? 
3. Bài mới: Giáo viên giới thiệu bài.
 Hình ảnh của Bác trong bài thơ “Đêm nay Bác không ngủ”của nhà thơ Minh Huệ đã khiến chúng ta rất xúc động trước những cử chỉ thân thương,gần gũi và giản dị của Người.Ta còn bắt gặp phong cách ,phẩm chất giản dị của Bác qua bài “Đức tính .” Do Thủ tướng Phạm Văn Đồng ghi lại .
TG
HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS
NỘI DUNG
10’
22’
3’
HOẠT ĐỘNG 1: HDHS TÌM HIỂU CHUNG.
HS. Đọc chú thích dấu (*) SGK
H. Dựa vào chú thích SGK nêu những hiểu biết 
 của em về tác giả,tác phẩm ?
GVHD. Đọc giọng khỏe,chắc,chú ý những câu 
 cảm thể hiện nhiệt tình sôi nổi,cảm xúc.
GV. Đọc mẫu một đoạn, HS đọc tiếp à hết. 
GV. Nhận xét cách đọc. 
HS. Đọc chú thích từ khó SGK. 
H. Em hiểu thế nào là nhất quán?
 ( Thống nhất. )
H. Trong văn bản , tác giả đã sử dụng kết hợp 
 các kiểu nghị luận chứng minh, giải thích, 
 bình luận. Theo em kiểu nghị luận nào là 
 chính? 
H. Mục đích chứng minh của văn bản này là gì? 
HS. Làm rõ để mọi người hiểu về đức tính giản
 dị của Bác Hồ trong những biểu hiện rất cụ 
 thể. 
H. Để đạt được mục đích đó, tác giả đã tổ chức 
 lập luận theo một trình tự nào? 
HS. Đi từ nhận xét khái quát đến những biểu 
 hiện cụ thể của đức tính giản dị của Bác. 
H. Từ đây, em hãy xác định bố cục của văn bản
 này? 
GV lưu ý HS: Bố cục: Đây là một văn bản 
 được trích từ một bài viết lớn nên không có 
 bố cục đầy đủ 3 phần thường thấy ở một bài 
 văn nghị luận. Tuy vậy ý tưởng của đoạn 
 trích vẫn rõ ràng. 
HOẠT ĐỘNG 2: HDHS TÌM HIỂU VĂN BẢN.
H. Đức tính của Bác Hồ được thể hiện như thế 
 nào Trong đời sống hàng ngày? 
HS. Đầu tiên, tác giả nêu ra luận điểm 
 “Con người của Bác,  bữa cơm, đồ dùng, cái 
 nhà, lối sống”. 
H. Tác giả đã làm sáng tỏ vấn đề bằng những 
 thao tác nghị luận nào? Và các thao tác đó được 
 thực hiện ra sao? 
HS. Thảo luận nhóm, trả lời. 
+ Bữa cơm: “Chỉ có vài ba món rất giản đơn, 
 sắp xếp tươm tất” = > Bữa cơm: đạm bạc, tiết 
 kiệm, giản dị, dân dã, đậm vị quê hương ,cách
 ăn chậm rãi. 
 Có thể chuyển sang ý khác, nhưng tác giả 
 không làm như vậy. Tác giả bình luận ngay ý 
 nghĩa của chi tiết ấy “ở việc làm nhớ đó kính
 trọng như thế nào người phục vụ”. 
GV nhấn mạnh : Nghệ thuật chứng minh này 
 chúng ta cần học tập (dẫn chứng và lí lẻ đi liền 
 nhau, cùng nêu bật ý muốn nói). 
+ Nhà ở: Tác giả vừa nêu dẫn chứng “vẻn vẹn chỉ 
 có bài 3 phòng”, vừa bình luận: “Một đời sống
 như vậy thanh bạch và tao nhã biết bao” 
 à tình cảm người viết bộc lộ rất rõ. 
+ Cách làm việc: Tác giả kể rõ “Bác suốt đời 
 làm việc, suốt ngày làm việc, từ việc lớn à việc 
 nhỏ”. 
+ Lối sống: Tác giả nêu rõ đắc tính giản dị của
 Bác. Bác là lãnh đạo tối cao, có nhiều người 
 phục vụ vậy mà “Việc gì Bác làm được thì 
 không cần người giúp”. 
H. Sau đã nêu dẫn chứng đầy đủ như vậy, dẫn 
 chứng toàn diện, tác giả giải thích, bình luận về 
 phẩm chất giản dị của Bác như thế nào? 
HS. 
+ Chớ hiểu lầm rằng Bác sống khắc khổ theo lối 
 nhà tu hành. 
+ Bác sống giản dị thanh bạch như vậy vì “Người
 sống sôi nổi và cuộc đấu tranh gian khổ và ác 
 liệt của quân chúng nhân dân”. 
+ Đời sống vật chất giản dị, càng hòa hợp với đời
 sống tâm hồn phong phú
+ Đó là đời sống thực sự văn minh mà Bác Hồ 
 nêu gương sáng trong thế giới ngày nay. 
H. Vì sao tác giả nói đó là cuộc sống thực sự văn 
 minh? 
HS. Vì đó là cuộc sống của một con người có đời
 sống tinh thần phong phú, cao đẹp, không mang
 đến hưởng thụ cuộc sống vật chất. Vì đó là 
 cuộc sống cao cả của một con người chỉ nghĩ 
 đến dân, đến nước, không nghĩ riêng cho minh 
 à Quan niệm của tác giả, đời sống văn minh là 
 đời sống như vậy.
H. Bác Hồ không chỉ giản dị trong đời sống mà 
 còn giản dị trong cách nói và viết. Luận điểm 
 này được làm sáng tỏ như thế nào? 
HS. Ở phần này, tác giả giải thích bằng lí lẽ là 
 chủ yếu, chứ không chứng minh bằng dẫn chứng
 cụ thể. Tác giả chỉ nêu mấy câu nói nổi tiếng 
 của Bác Hồ và lời bình luận của minh. Tác giả 
 giải thích tại sao Bác Hồ rất giản dị trong lời nói
 và bài viết: “Vì muốn cho quân chúng nhân dân
 hiểu được, nhớ được, làm được” à Lời giải 
 thích suy tôn phẩm chất cao quý của người 
 chiến sĩ cách mạng ở Bác. 
HOẠT ĐỘNG 3: HDHS RÚT RA NÉT ĐẶC SẮC TRONG NGHỆ THUẬT LẬP LUẬN TRONG BÀI. 
H. Theo em, nghệ thuật nghị luận ở bài này có gì 
 đặc sắc? 
HS. Trả lời GV củng cố bằng bảng phụ. 
GV. Khái quát bài học. 
 HS .Đọc ghi nhớ SGK/55. 
HOẠT ĐỘNG 4: HƯỚNG DẪN HS LUYỆN TẬP. 
Bài tập 1/55: Hãy tìm một số ví dụ để chứng 
 minh sự giản dị trong thơ văn của Bác. 
Bài tập 2/55: Em hiểu thế nào là đức tính giản dị 
 và ý nghĩa nó trong cuộc sống? 
HS. Suy nghĩ, trả lời. GV nhận xét. 
HS. làm ở nhà. 
I.TÌM HIỂU CHUNG.
1.Tìm hiểu tác giả,tác phẩm.
- Phạm Văn Đồng (1906 – 2000): 
 Nhà cách mạng nổi tiếng và nhà 
 văn hóa lớn . Quê huyện Mộ Đức,
 Quảng Ngãi.
- Bài “Đức tính ” trích từ bài
 “Chủ tịch Hồ Chí Minh ,tinh hoa 
 và khí phách dân tộc,lương tâm 
 của thời đại ”- Diễn văn trong Lễ 
 kỉ niệm 80 năm ngày sinh Chủ tịch 
 Hồ Chí Minh (1970) .
2. Đọc và tìm hiểu từ khó.
3. Thể loại: Nghị luận chứng minh
4. Bố cục: 
- Phần đầu: (2 đoạn ngắn) là nhận 
 định khái quát về phẩm chất cao quý
 của Bác Hồ. 
- Phần hai: Nói về sự giản dị của Bác
 trong đời sống hàng ngày. 
- Phần ba: Đoạn cuối nói về sự giản 
 dị của Bác trong lời nói và bài viết. 
II. TÌM HIỂU VĂN BẢN. 
1. Nêu vấn đề : Đức tính giản dị của Bác Hồ.
- Sự nhất quán giữa đời hoạt động chính trị lay trời chuyển đất với đời sống bình thường vô cùng gản dị và khiêm tốn của Hồ Chủ Tịch. 
2. Giải quyết vấn đề:Sự giản dị của 
 Bác Hồ trong sinh hoạt,lối sống,
 việc làm:
a. Sự giản dị trong đời sống :
- Bữa cơm chỉ vài ba moán rất giản 
 đơn,khi ăn Bác không để rơi vãi một 
 hột cơm.
- Aên xong,cái bát bao giờ cũng sạch 
 và thức ăn được sắp xếp tươm tất.
b. Sự giản dị trong tác phong sinh hoạt :
-Nhà ở: Cái nhà sàn chỉ vẻn vẹn vài ba phòng  luôn luôn lộng gió và ánh sáng,phảng phất hương thơm của hoa vườn.
- Việc cứu nước cứu dân  trồng cây trong vườn,viết thư cho đồng chí,nói chuyện với các cháu miền Nam ,đi thăm nhà tập thể của công nhân .
c. Sự giản dị trong quan hệ với mọi người:
- Cách làm việc: Bác suốt đời làm 
 việc, suốt ngày làm việc, từ việc lớn
  đến việc nhỏ.
- Lối sống: Việc gì Bác làm được thì 
 không cần người giúp người giúp 
 việc và người phục vụ đếm trên đầu
 ngón tay. 
- > Liệt kê dẫn chứng sát thực,cụ thể
è Lối sống giản dị hòa hợp với giá trị 
 tinh thần khác làm thành phẩm chất 
 cao quý tuyệt đẹp của Bác à Bziểu 
 hiện đời sống thật văn minh mà mọi
 người cần noi gương. 
d. Giản dị trong cách nói và viết. 
- “Không có gì quý hơn độc lập tự do 
 hạnh phúc”. 
- “Nước Việt Nam là một ,  chân lí 
 không bao giờ thay đổi”
 à Câu nói nổi tiếng về ý nghĩa (nội 
 dung) và ngắn gọn, dễ nhớ, nhớ 
 thuộc (hình thức). 
è Chân lí giản dị mà sâu sắc của Bác
 Hồ. 
3. Nét đặc sắc trong nghệ thuật nghị
 luận: 
- Kết hợp nhuận nhuyễn các thao tác
 nghị luận chứng minh với giải thích,
 bình luận. 
- Cách chứng minh thuyết phục bởi 
 dẫn chứng toàn diện, phong phú, cụ 
 thể, tiêu biểu. 
- Lời lẽ ở giải thích và bình luận chứa
 đầy tình cảm kính yêu đối với Bác, 
 chứa đầy sự suy tôn của tác giả. 
* GHI NHỚ: SGK/55. 
III. LUYỆN TẬP: 
Bài tập 1: Một số bài thơ trong tập 
 thơ “”Nhật kí trong tù”: Trượt ngã, 
 vọng nguyệt. 
- Một số bài thơ văn khác: Hòn đá to, 
 năm điều Bác Hồ dạy, Di chúc, Tức 
 cảnh Pác Pó
4. CỦNG CỐ: ( 3’)
- Văn bản nghị luận “Đức tính.” mang lại cho em những hiểu biết mới mẻ. Sâu sắc nào về 
 Bác Hồ? (Đức tính giản dị mà sâu sắc trong lối sống, lối nói và viết là một vẻ đẹp cao quý 
 trong con người Bác Hồ). 
- Em học tập được gì từ cách nghị luận của Tác giả Phạm Văn Đồng trong văn bản? 
+ Để tạo được văn bản nghị luận, cần kết hợp chứng minh với giải thích, bình luận. 
+ Cách chọn dẫn chứng tiêu biểu, cụ thể, gần gũi. 
+ Người viết có thể bày tỏ cảm xúc, thái độ của mình trong khi nghị luận. 
5. DẶN DÒ: (2’)
 - Học thuộc ghi nhớ SGK/55. 
 - Suy tầm mẫu chuyện về đời sống giản dị của Bác Hồ.
 - Chuẩn bị bài mới : LUYỆN TẬP VIẾT ĐOẠN VĂN CHỨNG MINH