Bài soạn Vật lý 7 Tiết 12: Độ cao của âm

Ngày soạn: 31.10.2009	Vật lý 7 Ngày dạy: 02.11.2009	Tiết 12
BÀI 11
ĐỘ CAO CỦA ÂM
I. Mục tiêu:
	1. Kiến thức:
Nêu được mối liên hệ giữa độ cao của âm và tần số của âm.
Sử dụng được thuật ngữ âm cao (âm bổng), âm thấp (âm trầm) và tần số khi so sánh hai âm.
	2. Kỹ năng:
Làm thí nghiệm để hiểu tần số là gì.
Làm thí nghiệm để thấy được mối quan hệ giữa tần số giao động và độ cao của âm.
	3. Thái độ:
Nghiêm túc trong học tập.
Có ý thức vận dụng kiến thức vào trong thực tế.
II. Chuẩn bị:
Đối với mỗi nhóm: 
1 đàn ghi ta.
1 giá thí nghiệm.
1 con lắc đơn có chiều dài 20cm.
1 con lắc đơn có chiều dài 40cm.
1 đĩa phát âm có 3 hàng lỗ vòng quanh, 1 mô tơ 3V – 6V 1 chiều.
1 miếng phím nhựa.
1 lá thép.
III. Tổ chức hoạt động dạy và học
Hoạt động của giáo viên và học sinh
Ghi bảng
* Hoạt động 1: Kiểm tra bài cũ – tổ chức tình huống học tập (5’)
Học sinh 1: Các nguồn âm có đặc điểm nào giống nhau? Chữa bài tập 10.1 và 10.2 trong sách bài tập.
* Tổ chức tình huống học tập:
Các bạn trai thường có giọng trầm, các bạn gái thường có giọng bổng hay cây đàn guita dây 1 thì phát ra âm bổng còn dây 6 thì phát ra âm trầm. Vậy khi nào âm phát ra trầm, khi nào âm phát ra bổng?
Bài 11
ĐỘ CAO CỦA ÂM
* Hoạt động 2: Quan sát dao động nhanh chậm – nghiên cứu khái niệm tần số (10’)
Giáo viên bố trí thí nghiệm như hình 11.1 
Giáo viên hướng dẫn học sinh cách xác định 1 dao động. Hướng dẫn học sinh xác định số dao động trong 10giây.
Học sinh: đếm số dao động của 2 con lắc trong 10 giây và ghi kết quả vào bảng.
Giáo viên yêu cầu học sinh lên tiến hành thí nghiệm, kéo con lắc ra khỏi vị trí cân bằng và đếm số dao động trong 10 giây.
Học sinh tiến hành làm thí nghiệm với 2 con lắc có độ dài lần lượt là 20cm và 40cm với góc lệch ban đầu là như nhau
Yêu cầu học sinh tính số dao động trong 1giây của 2 con lắc trên.
Giáo viên: kết quả tính được số dao động trong 1 giây của con lắc ta gọi là tần số. Vậy tần số là gì?
Học sinh: Tần số là số dao động trong một giây. 
Giáo viên cung cấp: đơn vị của tần số là héc, kí hiệu là Hz.
Yêu cầu học sinh trả lời C2.
Yêu cầu học sinh hoàn thành phần nhận xét.
Giáo viên yêu cầu học sinh trả lời các học sinh khác chú ý và nhận xét câu trả lời của bạn.
Giáo viên chốt lại, yêu cầu học sinh ghi vở. 
I. Dao động nhanh, chậm – tần số.
Thí nghiệm 1
C1: Ghi kết quả đếm được vào bảng.
+ Số dao động trong 1 giây gọi là tần số.
+ Đơn vị của tần số là héc, kí hiệu là Hz.
C2: Con lắc a có tần số dao động nhanh hơn. 
Nhận xét: Dao động càng nhanh, tần số dao động càng lớn.
* Hoạt động 3: Nghiên cứu mối liên hệ giữa độ cao của âm với tần số (15’)
Giáo viên cho học sinh tiến hành làm thí nghiệm 3 trước.
Giáo viên hướng dẫn học sinh thay đổi vận tốc đĩa nhựa bằng cách thay đổi số pin. Khi chạm góc miếng phím vào hàng lỗ nên để úp cong miếng phím ngược chiều quay của đĩa nhựa âm phát ra sẽ to hơn.
Học sinh chú ý lắng nghe, phân biệt âm phát ra ở cùng 1 hàng lỗ khi đĩa quay nhanh, quay chậm. 
Yêu cầu học sinh cho biết khi đĩa quay nhanh âm phát ra như thế nào? Khi đĩa quay chậm âm phát ra như thế nào?
Yêu cầu học sinh hoàn thành câu C4.
Hướng dẫn học sinh tiến hành tiếp thí nghiệm thứ 2: Giáo viên yêu cầu học sinh giữ chặt lá thép khi tiến hành thí nghiệm. Chú ý quan sát và lắng nghe để đưa ra nhận xét về tốc độ dao động và âm phát ra.
Yêu cầu học sinh hoàn thành câu C3.
Từ kết quả thí nghiệm 1, 2, 3 yêu cầu cá nhân học sinh điền vào chỗ trống hoàn thành kết luận.
Giáo viên cho học sinh khác nhận xét câu trả lời và chốt lại, yêu cầu học sinh ghi vở.
II. Âm cao (âm bổng), âm thấp (âm trầm)
Thí nghiệm 3
+ Đĩa quay nhanh âm phát ra bổng
+ Đĩa quay chậm âm phát ra trầm.
C4:  chậm  trầm.
 nhanh  bổng.
Thí nghiệm 2
C3:
 chậm  cao.
 nhanh  thấp.
Kết luận:  nhanh lớn  cao
* Hoạt động 4: Vận dụng (8’)
Yêu cầu cá nhân học sinh dựa vào kiến thức vừa học trả lời câu C5.
Giáo viên tiến hành thí nghiệm trên đàn guita cho học sinh rút ra nhận xét và trả lời cho câu C6.
Giáo viên yêu cầu học sinh các nhóm tiến hành lại thí nghiệm như yêu cầu của câu C7 và trả lời câu C7.
III. Vận dụng
C5: Vật có tần số 70Hz dao động nhanh hơn và phát ra âm cao hơn.
C6: Khi căng dây đàn ít âm sẽ thấp và tần số sẽ nhỏ hơn.
C7: 
* Hoạt động 5: Củng cố - hướng dẫn về nhà (7’)
Yêu cầu học sinh trả lời các câu hỏi củng cố:
+ Tần số là gì? Đơn vị của tần số?
+ Âm phát ra càng cao khi nào? Âm phát ra càng thấp khi nào?
Yêu cầu học sinh đọc phần “Có thể em chưa biết”.
* Hướng dẫn về nhà: 
+ Học bài và biết được âm cao, âm thấp phụ thuộc vào yếu tố nào?
+ Làm các bài tập trong sách bài tập.
+ Đọc và chuẩn bị trước Bài 12 Độ to của âm