Chuyên đề: Phát huy tính tích cực sáng tạo của học sinh qua giảng dạy theo hướng đổi mới phương pháp và ứng dụng công nghệ thông tin môn Toán 7

Phòng GD TP Hội An
Trường THCS Huỳnh Thị Lựu 
Nhóm Toán 7
 CHUYÊN ĐỀ:
PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC SÁNG TẠO CỦA HỌC SINH QUA GIẢNG DẠY THEO HƯỚNG ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP VÀ ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN MÔN TOÁN 7
I. Nhận thức về phát huy tính tích cực sáng tạo của học sinh qua giảng dạy theo hướng đổi mới phương pháp và ứng dụng công nghệ thông tin trong môn Toán 7:
 1. Nhận thức về phát huy tính tích cực ,sáng tạo của học sinh qua giảng dạy theo hướng đổi mới phương pháp:
 Trong sự nghiệp đổi mới giáo dục, việc đổi mới phương pháp dạy học là một nhiệm vụ quan trọng, một yêu cầu bức thiết nhằm góp phần đào tạo những con người thông minh, sáng tạo, tích cực, tự giác, năng động, có năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn cuộc sống.
 Nghị quyết TW II khóa VIII đã khẳng định:“ Đổi mới phương pháp giáo dục đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện thành tư duy sáng tạo của người học, từng bước áp dụng các phương pháp tiên tiến và phương tiện hiện đại vào quá trình dạy học, bảo đảm điều kiện tự học, tự nghiên cứu của học sinh”. Có thể nói, cốt lõi của đổi mới dạy học là hướng tới hoạt động học tập chống thói quen học tập thụ động. Từ đó phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh. Học sinh có thể tận dụng mọi cơ hội, mọi khả năng học tập để tìm ra kiến thức, tận dụng những kiến thức đó vào thực tiễn cuộc sống, đem lại niềm vui hứng thú và trách nhiệm học tập cuả học sinh. 
*Đổi mới phương pháp dạy học được thể hiện bởi các đặc trưng cơ bản sau:
 - Dạy học thông qua việc tổ chức các hoạt động của học sinh:
Học sinh cần phải được cuốn hút vào vào những hoạt động học tập do GV tổ chức và chỉ đạo thông qua đó HS tự khám phá những điều mình chưa biết chứ không phải tự động tiếp thu những tri thức đã có sẵn.
GV là người tổ chức và chỉ đạo HS tiến hành các hoạt động học tập: củng cố các kiến thức cũ, tìm tòi và phát hiện kiến thức mới, luyện tập vận dụng kiến thức vào các tình huống khác nhau. 
GV không cung cấp , không áp đặt những kiến thức có sẵn mà hướng dẫn HS thông qua các hoạt động để phát hiện và chiếm lĩnh tri thức , rèn luyện kĩ năng , hình thành thói quen vận dụng kiến thức toán học vào học tập và thực tiễn.
 - Dạy học chú trọng rèn luyện phương pháp tự học:
GV giúp cho HS chuyển từ thói quen học tập thụ động sang học tập chủ động tạo điều kiện cho HS có thể tự đọc, hiểu được tài liệu, tự giải được bài tập và phát huy tài năng sáng tạo.
 - Tăng cường học tập có thể phối hợp với học tập hợp tác:
Phương pháp dạy học đổi mới yêu cầu HS nghĩ và làm nhiều hơn thảo luận theo nhóm nhiều hơn từ việc giao tiếp thầy và trò , trò với trò.Cần phát huy tính tích cực của mối quan hệ này bằng các hoạt động hợp tác , tạo điều kiện cho mỗi người nâng cao trình độ qua việc vận dụng vốn hiểu biết và kinh nghiệm của từng các nhân và của cả tập thể.
 - Dạy học kết hợp đánh giá của thầy và tự đánh giá của trò:
GV cần hướng dẫn HS phát triển kĩ năng tự đánh giá để tự điều chỉnh cách học của mình và cách sữa chữa những sai lầm những thiếu sót trong học tập.
 - Dạy học chủ động sử dụng có hiệu quả các thiết bị dạy học:
Việc soạn giảng theo PP đổi mới yêu cầu GV lưu ý đến những ứng dụng CNTT và các dụng cụ trực quan như máy tính Casio, thước, com pa, êke, thước đo góc, bảng phụ, phấn màu ...
 2. Nhận thức về ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học toán 7:
 Trong thời đại công nghệ hiện nay việc học của HS đã có nhiều thay đổi từ chỗ thụ động đến chỗ tự tìm tòi khám phá và HS gắn với công nghệ thông tin nhiều hơn .CNTT giúp GV giảng dạy môn toán có thể truyền thụ , phân tích các kiến thức toán một cách trực quan qua các ứng dụng , giúp HS tiếp thu bài học, tiếp thu kiến thức và phát triển kĩ năng, tư duy tốt hơn, sâu hơn. Từ trong thực tế nhận thức việc sử dụng CNTT với các phần mềm dạy học hỗ trợ tích cực cho đổi mới phương pháp dạy học thì: 
 -Việc ứng dụng CNTT trong dạy học cần phải chú ý tới việc tích cực hóa hoạt động học tập của HS. 
- Các bài giảng điện tử (BGĐT) được thiết kế cần chú trọng đến hoạt động học tập của HS các nội dung có tính chất nêu vấn đề, gợi mở vấn đề. 
 - Việc sử dụng phần mềm DH toán như phần mềm Violet, phần mềm Sketchpad hoặc Powerpoint làm phương tiện hỗ trợ một cách hợp lý sẽ cho hiệu quả cao.
 - Trước khi có ý tưởng thiết kế một BGĐT cần chú ý một số điểm quan trọng sau: 
	+ Lựa chọn chủ đề dạy học thích hợp, không phải chủ đề dạy học nào cũng cần tới BGĐT. Chủ đề dạy học thích hợp là những chủ đề có thể dùng BGĐT để hỗ trợ dạy học và tạo ra hiệu quả dạy học tốt hơn khi sử dụng các thiết bị dạy học truyền thống. 
	+ Cần tránh chọn những chủ đề, những tiết học mà việc thiết kế mất nhiều thời gian nhưng việc sử dụng nó trong dạy học thì hiệu quả lại không đáng kể. 
 - Khi dạy học các khái niệm, hiện tượng khoa học trừu tượng, trong đó HS khó hình dung khái niệm khoa học, có thể dùng mô phỏng để thể hiện khái niệm trên một cách trực quan hơn. 
 - Khi cần giúp HS rèn luyện kỹ năng nào đó, thông qua việc phải hoàn thành số lượng lớn các bài tập, tổ chức kiểm tra đánh giá tự động trên máy .
 - ViÖc øng dông CNTT trong gi¶ng d¹y mét c¸ch hîp lÝ sÏ lµm t¨ng hiÖu qu¶ cña qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y vµ lµm c¸c em høng thó h¬n, tÝch cùc h¬n khi tham gia häc tËp. Tuy nhiªn, CNTT còng chØ lµ ph­¬ng tiÖn hç trî cho qu¸ tr×nh d¹y häc theo h­íng §MPP, b¶n th©n CNTT lµ mét ph­¬ng tiÖn trùc quan phong phó cã thÓ thay cho tranh ¶nh, ®Ìn chiÕu, m¸y chiÕu phim, m¸y ghi ©m... chø kh«ng ph¶i lµ ph­¬ng ph¸p d¹y häc . Cho nªn tuú theo néi dung bµi, tuú theo kiÓu bµi mµ GV nªn sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p mét c¸ch phï hîp ®Ó d¹y häc. GV nªn sö dông c¸c phÇn mÒm d¹y häc mét c¸ch hîp lÝ .TuyÖt ®èi kh«ng l¹m dông CNTT hoÆc sö dung c¸c phÇn mÒm d¹y häc thiÕu hiÖu qu¶ lµm ph¶n t¸c dông hoặc chỉ sử dụng CNTT như một cách trình diễn đơn thuần trước học sinh.
II. Thực hiện phát huy tính tích cực sáng tạo của học sinh qua giảng dạy theo hướng đổi mới phương pháp trong bộ môn toán 7:
1.Thực hiện phát huy tính tích cực ,sáng tạo của học sinh qua giảng dạy theo hướng đổi mới phương pháp:
 Để nâng cao chất lượng giảng dạy,tổ chức các hoạt động học tập có kết quả,đặc biệt để học sinh phát huy được tính tích cực,sáng tạo,chủ động trong học tập,giáo viên cần lựa chọn nội dung,vận dụng phương pháp,phương tiện dạy học phù hợp với mục tiêu bài học và trình độ nhận thức của học sinh.Những phương pháp đó là:
 a)Dạy học giải quyết vấn đề:
 Dạy học theo phương pháp giải quyết vấn đề là hình thức dạy học mà ở đó GV tổ chức được tình huống có vấn đề giúp HS nhận thức được tình huống ,chấp nhận giải quyết và tìm kiếm lời giải trong quá trình hoạt động hợp tác giữa thầy và trò,phát huy tối đa tính tích cực,sáng tạo của học sinh.
 *Ví dụ: Trong bài: “ Định lí Pitago” 
 Giáo viên nêu vấn đề: trong một tam giác vuông, nếu biết độ dài hai cạnh thì ta có tính
 được độ dài cạnh thứ ba không? HS thực hiện ?1 và ?2 (SGK) bằng các hoạt động đo
 đạc và cắt ghép hình. Tự đó HS rút ra nhận xét và kết luận. 
 b) Dạy học thông qua tổ chức các hoạt động của HS:
 GV dạy hoạt động toán học để HS tự khám phá những điều mình chưa biết chứ không thụ động tiếp thu những kiến thức đã có sẵn. 
 *Ví dụ: Khi dạy bài: “ Tổng ba góc của một tam giác” để chuẩn bị cho HS tiếp cận định lí GV chuẩn bị sẵn 2 tam giác bất kì trên bảng phụ một cách chính xác cho HS thực hiện ?1(SGK): gồm hoạt động đo 3 góc của mỗi tam giác rồi tính tổng số đo 3 góc của mỗi tam giác,GVcòn yêu cầu HS chuẩn bị trước một miếng bìa hình tam giác ABC,kéo và băng dính để thực hành ?2(SGK),sau đó GV cho HS quan sát việc cắt ghép góc trên màn hình,từ đó HS rút ra định lí tổng 3 góc của một tam giác.
 c) Dạy học chú trọng rèn luyện phương pháp tự học:
 HS dựa vào kiến thức cũ để xây dựng kiến thức mới .
 *Ví dụ: khi dạy định lí 1về tam giác cân : “Trong một tam giác cân hai góc ở đáy bằng nhau”
 Kiến thức cũ: Hai tam giác bằng nhau suy ra hai góc tương ứng bằng nhau
Bây giờ cho một tam giác cân ABC , ta làm như thế nào để xuất hiện hai tam giác bằng nhau? Ở đây ta sử dụng cách: “ Khai thác kiến thức cũ đặt vấn đề dẫn đến kiến thức mới". Từ đó dẫn đến việc kẻ đường phân giác của góc A và tìm cách giải quyết vấn đề đặt ra.
 d) Tăng cường học tập cá thể phối hợp với học tập theo nhóm:
 *Ví dụ: khi thực hiện các ? trong các bài học GV có thể chia nhóm để HS làm việc hợp tác giải quyết các vấn đề đặt ra sau đó hình thành kiến thức mới.
Khi dạy bài “Một số bài toán về đại lượng tỉ lệ nghịch” GV có thể cho một số lời giải sai để HS thảo luận nhóm tìm ra sai lầm và tìm cách sửa chữa.
Phiếu học tập:
 Cho bài toán: “Một ô tô đi từ A đến B hết 6 giờ.Hỏi ô tô đó đi từ A đến B hết mấy giờ nếu nó đi với vận tốc mới bằng 1,2 lần vận tốc cũ?”
 Tìm chỗ sai trong lời giải sau và sửa lại cho đúng:
Gọi vận tốc cũ và vận tốc mới của ô tô lần lượt là và 
 Thời gian ô tô đi từ A đến B lần lượt là và 
 Ta có: 
 Do vận tốc và thời gian của một vật chuyển động đều trên trên cùng một quãng đường là 2 đại lượng tỉ lệ nghịch nên ta có: mà 
 nên 
 Vậy: 
 Nếu đi với vận tốc mới thì ô tô đi từ A đến B hêt 7,2 giờ
 2) Thực hiện ứng dụng CNTT trong bộ môn toán 7:
Ứng dụng CNTT là một trong những nhiệm vụ trọng tâm của năm học mà GV cần thực hiện để giúp các em HS học tập một cách hứng thú, chủ động, tích cực tiếp thu nội dung các bài học từ đó nâng cao chất lượng hiệu quả giảng dạy.
Sử dụng CNTT có tác dụng cơ bản nhất đối với bộ môn toán là:
- Trong tất cả các bài học GV có thể sử dụng CNTT để có thể chuẩn bị các bài tập trắc nghiệm, các hình vẽ hình học hoặc đề bài tập, các bài ? trên phần mềm Violet, phần mềm Sketchpad hoặc Powerpoint.
 * Ví dụ: 
- Trong tiết ôn tập chương có sử dụng CNTT thì mới chuyển tải hết các kiến thức cơ bản trong chương đem lại hiệu quả cao trong tiết dạy.
 - Một số tiết có thể sử dụng các phần mềm để thể hiện phần động của hình học.
 *Ví dụ 1: Vẽ tam giác ABC có đỉnh A nằm trên đường thẳng d song song với BC. Vẽ vùng trong tam giác ABC rồi đo diện tích và chu vi ABC. Cho điểm A di động trên d để thấy diện tích tam giác ABC luôn không đổi. 
Sử dụng phần mềm Sketchpad ta làm như sau: 
 + Dựng tam giác ABC 
 + Dựng điểm M bất kì, chọn điểm M và đoạn BC ta vào menu Construct, chọn Parallete line để dựng đường thẳng d qua M và song song với BC.
 + Chọn điểm A và đường thẳng d, vào menu Edit, chọn Megerpoint to Parallete line
để bắt dính điểm A vào đường thẳng d.
 + Chọn ba điểm A, B, C dùng tổ hợp phím Ctrl +P để dựng miền trong của đa giác
qua A, B, C.
 + Chọn miền trong của tam giác ABC, vào menu Mesure để lấy giá trị chu vi (perimeter) và diện tích (area).
 + Chọn điểm A, vào menu Edit chọn Action Buttons, chọn Amination rồi OK để
 tạo nút chuyển động cho điểm A. Khi bấm vào nút này điểm A sẽ di chuyển trên 
 đường thẳng d, bấm một lần nữa điểm A sẽ dừng.
 *Ví dụ 2: Trong bài: “ Tổng ba góc của một tam giác” thực hiện việc cắt ghép góc trên slide của
 phần mềm Powerpoint để HS rút ra định lí như sau:
 **Cụ thể trong tiết dạy minh họa: “TRƯỜNG HỢP BẰNG NHAU THỨ HAI CỦA TAM GIÁC CẠNH-GÓC-CẠNH”đã phát huy tính tích cực,tự giác,sáng tạo của học sinh qua giảng dạy theo hướng đổi mới phương pháp và ứng dụng CNTT như sau:
 -Kiểm tra bài :
 -Đặt vấn đề: Từ bài tập trên,GV nêu vấn đề: tam giác ABC và A’B’C’ có bằng nhau không? HS suy nghĩ và GV đi vào bài mới.
 -GV sử dụng phương pháp cho HS thảo luận nhóm :
-Thông qua bài tập để dẫn dắt HS tìm hiểu nội dung bài học sau:
III) Kết luận và đề xuất:
 Để việc vận dụng các phương pháp dạy học theo hướng đổi mới phương pháp và ứng dụng CNTT phát huy tính tích cực,tự giác,sáng tạo của học sinh một cách có hiệu quả cần chú ý phối hợp các phương pháp một cách hợp lí trên cơ sở nghiên cứu đặc điểm tình hình của HS từng lớp học, từng đối tượng tiếp thu. Như vậy, GV phải chuẩn bị bài thật kĩ, chọn lựa các phương pháp phù hợp thì hiệu quả và chất lượng dạy học mới được nâng cao, mới phát huy tối đa tính tiếp thu, tích cực tự giác của HS trong quá trình lĩnh hội tri thức. Từ suy nghĩ đó, chúng tôi đề xuất những vấn đề sau:
 - Tổ chức cho GV hội thảo, hội giảng, các lớp chuyên đề, chuyên môn để GV có điều kiện trao đổi, học tập nhau về phương pháp và ứng dụng CNTT.
- Tăng cường các thiết bị dạy học được cung cấp theo danh mục : giác kế, thước cuộn...
- Bổ sung các thiết bị ứng dụng CNTT và chú ý đến tình trạng kĩ thuật của máy móc, có nhiều phòng học có màn hình projecter để thực hiện các bài giảng điện tử
- Có kế hoạch và chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học từ trong thực tế của nhà trường và địa phương xã Cẩm Thanh, vận dụng có hiệu quả từ sự tích cực , chủ động của HS và phụ huynh về thái độ hành vi đúng đắn trong học tập ở lớp và ở nhà của học sinh.
 Trên đây là những nhận thức, nhận định của nhóm Toán 7 trường THCS Huỳnh Thị Lựu trong việc giảng dạy ứng dụng CNTT, phát huy tối đa tính tích cực tự giác của HS nhằm mục đích cuối cùng là nâng cao hiệu quả tiếp thu của HS, giúp GV hoàn thành công việc dạy học một cách tốt nhất. Những suy nghĩ nhận định được trình bày trong chủ đề này chắc chắn chưa đủ và còn nhiều thiếu sót. Trên tinh thần cùng bàn thảo để tìm ra phương pháp dạy học theo hướng đổi mới 
 và ứng dụng CNTT, chúng tôi mong được nhiều góp ý của đồng nghiệp để HS ngày càng tiếp thu, vận dụng kiến thức và kĩ năng học tập ngày càng tốt hơn, GV dạy học ngày càng có tay nghề vững vàng hơn.
 Hội An, ngày 5 tháng 11 năm 2009
 Nhóm Toán 7 
 Trường THCS Huỳnh Thị Lựu