I. MỤC TIÊU BÀI HỌC
- Giúp học sinh nắm được những kiến thức cơ bản cách làm bài văn tự sự
- Tìm hiểu các cách mở bài kết bài của bài văn tự sự
- Rèn kĩ năng viết đoạn cảm thụ văn học theo chủ đề
- Củng cố các kiến thức phần Tiếng Việt về từ theo nguồn gốc và từ Hán Việt trong Tiếng Việt
II. NỘI DUNG BÀI DẠY
Bµi d¹y - Th¸ng 9 Ph¬ng ph¸p lµm v¨n tù sù C¶m thô v¨n häc : vÒ c¸c t¸c phÈm th¬ hay nh©n vËt trong v¨n b¶n ®· häc. ¤n tËp kiÕn thøc tiÕng ViÖt : Tõ mîn vµ tõ H¸n ViÖt I. MỤC TIÊU BÀI HỌC - Giúp học sinh nắm được những kiến thức cơ bản cách làm bài văn tự sự - Tìm hiểu các cách mở bài kết bài của bài văn tự sự - Rèn kĩ năng viết đoạn cảm thụ văn học theo chủ đề - Củng cố các kiến thức phần Tiếng Việt về từ theo nguồn gốc và từ Hán Việt trong Tiếng Việt II. NỘI DUNG BÀI DẠY TẬP LÀM VĂN : PHƯƠNG PHÁP LÀM VĂN TỰ SỰ BÀI 1 I. Môc tiªu: - Gióp häc sinh hiÓu ®îc v¨n tù sù, so s¸nh víi têng thuËt, miªu t¶. - RÌn kü n¨ng viÕt v¨n tù sù. II. Lªn líp A. Nh÷ng ®iÒu cÇn biÕt vÒ v¨n tù sù 1. ThÕ nµo lµ v¨n tù sù: - Yªu cÇu: Ph¬ng thøc tr×nh bÇy chuçi sù viÖc, sù viÖc nµy ®Õn sù viÖc kia vµ ®Én ®Õn kÕt thóc cã ý nghÜa. - Më réng vÊn ®Ò: + Tù sù → chuyÖn: lµ do c¸c sù viÖc, nh©n vËt kÕt hîp víi c¸c t×nh tiÕt, diÔn biÕn liªn tôc trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh, trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh thÓ hiÖn suy t vµ phÈm chÊt con ngêi mang ý nghÜa ®êi sèng. + ChuyÖn: nhiÖm vô ngêi kÓ. Giíi thiÖu thuyÕt minh, miªu t¶, kÓ cho ngêi ®äc, ngêi nghe h×nh dung ®îc diÔn biÕt vµ ý nghÜa truyÖn. 2. So s¸nh: têng thuËt, miªu t¶, tù sù. KÓ diÔn biÕn sù viÖc Têng thuËt Miªu t¶ Tù sù ( kÓ vÒ sù viÖc xoay quanh nh©n vËt) * Sù viÖc cã thËt vöa x¼y ra - kh«ng cã yÕu tè tëng tîng kú ¶o - Ghi l¹i phong c¶nh thiªn nhiªn - Sinh ho¹t cña con ngêi * ChuyÖn cã thËt hoÆc h cÊu tëng tîng, bµy tá th¸i ®é, kh¼ng ®Þnh c¸i tèt ®Ñp, tëng tîng suy nghÜ c¶m xóc nh©n vËt. * Tu©n theo bè côc tù nhiªn; sù viÖc nµo x¶y ra tríc têng thuËt tríc, sù viÖc nµo x¶y ra sau têng thuËt sau * Thêi gian linh ho¹t hiÖn t¹i, qu¸ khø, nguyªn nh©n, kÕt qu¶ * KÓ chuyÖn ph¶i híng tíi x©y dùng kh¾c häa tÝnh c¸ch nhÊt lµ néi t©m nh©n vËt ®Ó chän nh©n vËt, ... 3. YÕu tè quan träng trong v¨n tù sù. a. Cèt truyÖn: Lµ c©u chuyÖn hoµn chØnh, c¸c sù viÖc vµ sù hµnh ®éng chÝnh trong t¸c phÈm t¹o thµnh cèt lâi cña chuyÖn. b. T×nh tiÕt Lµ mét hÖ thèng cã sù viÖc ®èi xøng lµm cho c©u chuyÖn ph¸t triÔn, thªm hÊp dÉn. Lµ nh÷ng chi tiÕt t¹o nªn diÔn biÕn cña chuyÖn. T×nh tiÕt thó vÞ → truyÖn míi hay. c. Nh©n vËt - Muèn cã chuyÖn ph¶i cã nh©n vËt - miªu t¶ nh©n vËt gi÷ mét vai trß quan träng trong v¨n tù sù. Trong v¨n tù sù cã nhiÒu lo¹i nh©n vËt: nh©n vËt ChÝnh DiÖn - nh©n vËt ph¶n diÖn - nh©n vËt chÝnh vµ nh©n vËt phô VÝ dô: Thuû Tinh - nh©n vËt chÝnh, nh©n vËt ph¶n diÖn d. Miªu t¶ trong v¨n tù sù rÊt quan träng ®ã lµ: Khi miªu t¶ nh©n vËt chÝnh ph¶i chó ý ®Õn tÝnh c¸ch sÏ chi phèi ý nghÜa vµ ho¹t ®éng nh©n vËt. TÝnh c¸ch ®îc biÓu hiÖn ë: + Ngo¹i h×nh, ¨n mÆc, ®i ®øng, néi t©m, cö chØ, ý nghÜ, tÝnh c¸ch, hµnh ®éng. Nh©n vËt cã tÝnh c¸ch riªng, c¸ tÝnh l¹i võa ®¹i diÖn cho mét giai cÊp thuéc tÇng líp x· héi cµng cã søc sèng m·nh liÖt ®ã lµ nh©n vËt ®iÓn h×nh trong v¨n häc. e. T×nh huèng cña TruyÖn TruyÖn hay ph¶i cã t×nh huèng. T×nh huèng ®îc thÓ hiÖn qua t×nh tiÕt, sù cè bÊt ngê, dÇu kÞch tÝnh ®em ®Õn cho ngêi ®äc nhiÒu thÝch thó, hÊp dÉn. f. Chñ ®Ò : Lµ vÊn ®Ò chñ yÕu mµ ngêi viÕt muèn ®Æt ra trong truyÖn - Chñ ®Ò cßn cã thÓ gäi lµ ý chñ ®¹o, ý chÝnh cña bµi v¨n II. LuyÖt tËp - KÓ b»ng lêi v¨n cña em, mét truyÖn ng¾n mµ em thÝch nhÊt. III. VÒ nhµ: Dùa vµo v¨n b¶n "Sa bÉy" /29 kÓ l¹i b»ng lêi v¨n cña m×nh. __________________________________ BÀI 2 I. Môc tiªu: - §i s©u vµo ph¬ng ph¸p x©y dùng nh©n vËt, x©y dùng t×nh tiÕt vµ biÕt t¹o t×nh huèng truyÖn - LËp dµn bµi, rÌn kü n¨ng t×m ý, lËp dµn ý II. Lªn líp 1. C¸c x©y dùng nh©n vËt trong v¨n tù sù * Trong truyÖn ph¶i cã nh©n vËt. Yªu cÇu: nh©n vËt ph¶i cã ngo¹i h×nh, ng«n ng÷, hµnh ®éng, t©m lý, tÝnh c¸ch, cã xung ®ét, t×nh huèng * Gi÷a c¸c nh©n vËt ph¶i cã "chuyÖn" x¶y ra trong thêi gian, kh«ng gian nhÊt ®Þnh. * Nh©n vËt ph¶i cô thÓ, c¸ tÝnh ho¸, tiªu biÓu cho líp ngêi nµo trong x· héi. * V× vËy ®ßi hái ngêi viÕt ph¶i cã nghÖ thuËt x©y dùng nh©n vËt. 2. X©y dùng tr×nh tiÕt: - Cã thÓ biÓu hiÖn t×nh tiÕt truyÖn mét c¸ch ®¬n gi¶n lµ nh÷ng m¹ch, nh÷ng chÆng, nh÷ng chuyÖn diÔn biÕn cña c©u chuyÖn ®îc kÓ trong truyÖn. T×nh tiÕt cµng thó vÞ truyÖn cµng hÊp ®Én. 3. T×nh huèng truyÖn * T×nh huèng truyÖn ®îc thÓ hiÖn qua t×nh tiÕt, sù cè bÊt ngê, giµu kÞch. TÝch th× c©u truyÖn trë nªn hÊp dÉn, lý thó. 4. LËp dµn bµi trong v¨n tù sù a. Më Bµi: - Giíi thiÖu chung vÒ nh©n vËt, sù viÖc Lu ý: §äc phÇn ®äc thªm/47 b. Th©n bµi: - Ph¸t triÓn diÔn biÕn cña sù viÖc, c©u chuyÖn. (Nªu t¸c phÈm truyÖn cã nhiÒu nh©n vËt th× c¸c t×nh tiÕt lång vµo nhau ®an xen nhau theo diÔn biÕn c©u chuyÖn. c. KÕt bµi: - KÓ l¹i kÕt thóc c©u chuyÖn C©u chuyÖn kÓ ®i vµo kÕt thóc - sù vËt kÕt thóc, t×nh tr¹ng vµ sè phËn nh©n vËt ®îc hiÖn diÖn khã râ. * Lu ý: - Trong v¨n tù sù - truyÖn thêng ®îc kÓ theo híng ph¸t triÓn vµ sù diÔn biÕn tríc sau cña c©u chuyÖn nhng l¹i cã truyÖn thuéc v¨n häc hiÖn ®¹i l¹i cã kÕt cÊu ®Æc biÖt mµ ngêi ®äc khã ph©n ®Þnh * LuyÖn tËp §Õn mïa t¸o chÝn qu¶ ngät rung rinh ®Çu cµnh, t¸o kÓ l¹i cho em nghe vÒ nh÷ng hy sinh trong c©y t¸o ®· chÞu ®ùng ®Ó hiÕn d©ng cho ®êi mïa qu¶ ngät. LËp dµn ý 1) T×m hiÓu ®Ò - ThÓ lo¹i: Tù sù (nh©n ho¸ c©y t¸o) - Néi dung: C©y t¸o kÓ vÒ cuéc ®êi th¨ng trÇm 2) Dµn ý: - Më bµi : giíi thiÖu nh©n vËt c©y t¸o t©m sù víi em - Th©n bµi: mïa thu + mïa ®«ng cho qu¶ + Mïa cuèi ®«ng ca gÇn s¸t gèc hoÆc nöa th©n c©y ®Ó mïa xu©n ®¬m chåi.... ra hoa kÕt tr¸i. 3) KÕt bµi: - KÕt thóc c©u chuyÖn c¶m nghÜ cña em sau khi nghe t©m sù cña t¸o * VÒ nhµ: Trªn ®êng ®i häc, mét b¹n häc sinh giái trao ®æi víi mét häc sinh yÕu vÒ vÊn ®Ò häc tËp. Em h·y nghi l¹i c©u chuyÖn gi÷a hai ngêi. ______________________________________ BÀI 3 I. Môc tiªu cÇn ®¹t - Gióp häc sinh hiÓu s©u h¬n ph¬ng thøc kÓ chuyÖn, giäng v¨n vµ ng«n ng÷ kÓ II. Lªn líp: 1. KÓ chuyÖn ph¶i cã sù hîp lý hay ®ã lµ tÝnh logic c¸c t×nh huèng chi tiÕt ph¶i hîp lý, ®óng sù thËt 2. TruyÖn kÓ thêng cã nhiÒu lo¹i - TruyÖn kÓ l¹i b»ng ®äc s¸ch, nghe, kÓ l¹i b»ng lêi v¨n cña m×nh - TruyÖn kÓ s¸ng t¹o, tëng tîng - TruyÖn viÕt ngîc l¹i nh÷ng truyÖn cò 3. Trong truyÖn kÓ thêng cã nh÷ng nh©n vËt: - Chän nh©n vËt: + Cã h×nh d¸ng + TÝnh c¸ch: thÓ hiÖn qua lêi nãi, hµnh ®éng, th¸i ®é... 4. Muèn kÓ chuyÖn hay: Khai th¸c nÐt ®éc ®¸o trong nghÖ thuËt kÓ chuyÖn - Cèt truyÖn hay: - ý nghÜa cña c©u chuyÖn - T×nh huèng truyÖn hÊp dÉn - C¸ch kÓ hay: + Ngêi kÓ cã thÓ kÓ xu«i: theo tr×nh tù thêi gian + Ngêi kÓ cã thÓ kÓ ngîc + KÓ ®an xen + KÓ ë ng«i T3: mang tÝnh kh¸i qu¸t Ng«i T1: mang tÝnh chÊt chñ quan, thêng lµ chuyÖn håi øc, tù thuËt. VÝ dô: T«i sinh ra vµ lín nªn ë vïng ven biÓn... t«i kh«ng cßn nhí mÆt bè t«i ra sao n÷a v× bè t«i mÊt sím. - C¸ch kÓ chuyÖn lµ c¶ 1 c©u chuyÖn dµi mµ chØ lµ nh÷ng l¸ th göi ®i, göi l¹i gi÷a hai nh©n vËt trong truyÖn. - C¸ch kÎ chuyÖn cã thÓ b»ng nh÷ng ®èi tho¹i gi÷a hai ngêi 5. Khi kÓ chuyÖn cÇn chó ý ®Õn giäng kÓ - ChuyÖn vui kÓ giäng vui - ChuyÖn buån kÓ giäng buån - Ngêi kÓ ph¶i hiÓu biÕt mét c¸ch s©u s¾c nh÷ng g× m×nh viÕt nh m¸u thÞt cña chÝnh m×nh. * LuyÖn tËp §Ò bµi: Em bÐ th«ng minh: kÓ l¹i nh÷ng lÇn gÆp r¾c rèi khi nghe nh÷ng c©u ®ã "gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nh thÕ nµo?" - Em ®ãng vai em bÐ th«ng minh kÓ chuyÖn (kÓ theo ng«i 1) - Nhãm 1: - Nhãm 2: §ãng vai ngêi cha kÓ l¹i chuyÖn - Nhãm 3: §ãng vai quan kÓ l¹i chuyÖn. => Häc sinh lµm bµi → häc sinh ®äc → nhËn xÐt Gi¸o viªn tæng hîp cho ®iÓm CÁCH VIẾT MỞ BÀI TRONG BÀI VĂN TỰ SỰ I. Môc tiªu cÇn ®¹t: - Gióp häc sinh cã c¸ch viÕt më ®Çu - kÕt thóc t¬ng øng biÕt c¸c c¸ch viÕt më bµi → bµi viÕt thªm phong phó. II. Lªn líp 1. Më ®Çu: * Më ®Çu b»ng mét c©u t¶ c¶nh. VÝ dô: Tr¨ng s¸ng qu¸, c« gi¸o An ®ang ngåi ë ®Çu s©n bçng nhí tíi tËp bµi kiÓm tra cña häc sinh * Më ®Çu b»ng mét c¶m gi¸c míi l¹ VÝ dô: LÇn ®Çu tiªn Lan c¶m thÊy giã, buæi chiÒu nh ®ang th× thÇm víi m×nh * Më ®Çu b»ng ý nghÜa vÒ cuéc ®êi - Tõ nay m×nh sÏ sèng ra sao? * Mê ®Çu b»ng méi tiÕng kªu VÝ dô: Trêi hìi lµ trêi * Më ®Çu b»ng mét tiÕng gäi th©n mËt VÝ dô: Hoµ ¬i! Chóng m×nh ®Õn th¨m c« ®i * Më ®Çu b»ng mét c©u hái VÝ dô: Sao anh l¹i im lÆng m·i thÕ? * Më ®Çu b»ng mét ©m thanh VÝ dô: Tïng... tïng... tïng! TiÕng trèng trêng vang lªn 2. KÕt thóc KÕt thóc bµi còng t¬ng tù nh khi vµo bµi T¶ c¶nh, t¶ ngêi, t¶ h×nh, mét c¶m gi¸c míi l¹, mét tiÕng kªu, mét tiÕng gäi, mét c©u hái, mét ©m thanh nh»m gîi cho ngêi ®äc mét sù ®ét ngét, thó vÞ, mét d ©m ng©n nga m·i trong lßng ngêi ®äc, mét sù nhÊn m¹nh vÒ ý nghÜa cña c©u chuyÖn m×nh sÏ kÓ nªn s¾p xÕp nh thÕ nµo? nªu xö trÝ ra sao. Nªn yªu c¸i g×, ghÐt c¸i g×? 3. LuyÖn tËp: §Ò bµi: H·y kÓ chuyÖn bµi ca dao thµnh c©u chuyÖn. "C©y kh« cha dÔ ®©m chåi B¸c mÑ ch÷a dÔ ë ®êi víi ta Non xanh bao tuæi ®· giµ s Bêi v× s¬ng tuyÕt ho¸ ra b¹c ®Çu" Gîi ý: C©u chuyÖn nãi vÒ vÊn ®Ò g×? Nh©n vËt lµ ai? Nãi víi ai? Néi dung cèt truyÖn? NghÖ thuËt sö dông? Yªu cÇu: Mçi bµn viÕt mét c¸ch më bµi kh¸c nhau TIẾNG VIỆT : TỪ MƯỢN – TỪ HÁN VIỆT I. Môc tiªu: - Cho häc sinh n¾m ch¾c vÒ kh¸i niÖm tõ thuÇn viÖt vµ tõ mîn - Sù kh¸c nhau vÒ c¸ch gi¶i nghÜa tõ gi÷a, tõ thuÇn viÕt vµ tõ mîn tiÕng H¸n. II. Lªn líp: LuyÖn tËp: Bµi tËp 1: Lý do quan träng nhÊt cña viÖc vay mîn tõ trong tiÕng ViÖt: A. TiÕng viÖt cha cã tõ biÓu thÞ hoÆc biÓu thÞ kh«ng chÝnh x¸c. B. Do cã mét thêi gian dµi bÞ níc ngoµi ®« hé, ¸p bøc. C. TiÕng ViÖt cÇn cã sù vay mîn ®Ó ®æi míi vµ ph¸t triÓn D. Nh»m lµm phong phó vèn tõ TiÕng ViÖt Bµi tËp 2: Bé phËn tõ mîn quan träng nhÊt trong tiÕng viÖt lµ g×? v× sao? A. TiÕng H¸n C. TiÕng Anh B. TiÕng Ph¸p D. TiÕng Nga Bµi tËp 3: NghÜa cña tõ lµ g×. A. Sù vËt mµ tù biÓu thÞ B. Lµ sù vËt, tÝnh chÊt mµ tõ biÓu thÞ C. Lµ sù vËt, tÝnh chÊt, ho¹t ®éng mµ tõ biÓu thÞ D. Lµ néi dung mµ tõ biÓu thÞ Bµi tËp 4: C¸ch gi¶i thÝch nµo vÒ nghÜa cña tõ lµ kh«ng ®óng ? A. §äc nhiÒu lÇn tõ cÇn ®îc gi¶i thÝch B. Tr×nh bµy kh¸i niÖm mµ tõ biÓu thÞ C. Dïng tõ ®ång nghÜa víi tõ cÇn gi¶i thÝch D. Dïng tõ tr¸i nghÜa víi tõ cÇn gi¶i thÝch Bµi tËp 5: Em h·y gi¶i nghÜa c¸c tõ sau vµ cho biÕt tõ ®ã gi¶i thÝch theo c¸ch nµo? Chia nhãm Bµn HiÒn lµnh GhÕ Xinh ®Ñp Anh HÌn nh¸c Ch¹y Rung rinh - Phu nh©n - Khai trêng - Tr¸ng sÜ - LÉm liÖt Bµi tËp 6: ViÕt mét ®o¹n v¨n (5 ®Õn 7 c©u) cã dïng tõ mîn vµ g¹ch ch©n díi tõ ®ã Chia nhãm: chñ ®Ò. - Nhãm 1: Häc tËp - Nhãm 2: ThÇy c« - Nhãm 3: M¸i trêng - Nhãm 4: B¹n bÌ * VÒ nhµ - Hoµn thiÖn bµi tËp 6. - §äc c¸c v¨n b¶n ®· häc..... CẢM THỤ VĂN HỌC - ViÕt ®o¹n v¨n kho¶ng 10 ®Õn 15 c©u nªu c¶m nghÜ cña em vÒ truyÖn “Con Rång ch¸u Tiªn”. PhÇn Néi dung Néi dung Nªu vµ lµm s¸ng tá ®îc phÈm chÊt cao ®Ñp, lÝ tëng cña 2 nh©n vËt Lac Long Qu©n vµ ¢u C¬ ®Ó thÊy ®îc nguån gèc, dßng dâi cao quý cña d©n téc ta. Chi tiÕt hoang ®êng k× ¶o : Bäc tr¨m trøng thÓ hiÖn ®îc t×nh thÇn ®oµn kÕt cña d©n téc VN. Ph©n tÝch ý nghÜa lêi d¨n dß cña L¹c Long Qu©n khi chia con. Nªu lªn t×nh c¶m tù hµo vÒ dan téc vµ ®Êt níc cïng lÞch sö l©u ®êi cña d©n téc ta. H×nh thøc §óng h×nh thøc ®o¹n, sè c©u. ChÝnh x¸c c¸ch dïng tõ ®Æt c©u. Ch÷ viÕt vµ tr×nh bµy s¹ch ®Ñp, râ rµng. ViÕt ®o¹n v¨n (10-15 c©u) nªu c¶m nghÜ cña em vÒ nh©n vËt Sä Dõa trong truyÖn cïng tªn. PhÇn Néi dung Néi dung Cho thÊy hoµn c¶nh ®ang th¬ng cña Sä Dõa – h×nh ¶nh ®¹i diÖn nh÷ng con ngêi lao ®éng, bÊt h¹nh. Nªu vµ lµm s¸ng tá ®îc phÈm chÊt cao ®Ñp, lÝ tëng cña nh©n vËt Sä Dõa Sù thay ®æi sè phËn lµm to¸t lªn kh¸t väng ®æi ®êi cña nh©n ta. Sù chiÕn th¾ng cña c¸i thiÖn tõ ®ã lµm næi bËt giÊc m¬ c«ng b»ng c«ng lÝ vµ c¶ tÊm lßng ®é lîng cña nh©n d©n lao ®éng. H×nh thøc §óng h×nh thøc ®o¹n, sè c©u. ChÝnh x¸c c¸ch dïng tõ ®Æt c©u. Ch÷ viÕt vµ tr×nh bµy s¹ch ®Ñp, râ rµng. ViÕt ®o¹n v¨n (10-15 c©u) nªu c¶m nghÜ cña em vÒ nh©n vËt Th¹ch Sanh trong truyÖn cïng tªn. PhÇn Néi dung Néi dung ThÊy ®îc vÎ ®Ñp vÒ tµi n¨ng, t×nh c¸ch, tÊm lßng cña Th¹ch Sanh. NÐt hÊp dÉn, lung linh nh÷ng chi tiÕt k× ¶o trong t¸c phÈm Qua nh©n vËt d©n gian thÓ hiÖn m¬ íc vÒ ngêi anh hïng, kh¸t väng vÒ c«ng lÝ vµ hßa b×nh. VÎ ®Ñp cña Th¹ch Sanh lµ vÎ ®Ñp con ngêi lao ®éng, mang h¬i thë cña nh©n d©n lao ®éng. H×nh thøc §óng h×nh thøc ®o¹n, sè c©u. ChÝnh x¸c c¸ch dïng tõ ®Æt c©u. Ch÷ viÕt vµ tr×nh bµy s¹ch ®Ñp, râ rµng. MẸ Lặng rồi cả tiếng con ve Con ve cũng mệt vì hè nắng oi Nhà em vẫn tiếng ạ ời Kẽo cà tiếng võng mẹ ngồi mẹ ru Lời ru có gió mùa Thu Bàn tay mẹ quạt mẹ đưa gió về Những ngôi sao thức ngoài kia Chẳng bằng mẹ đã thức vì chúng con Đêm nay con ngủ giấc tròn Mẹ là ngọn gió của con suốt đời. (Trần Quốc Minh - 1972)
Tài liệu đính kèm: