Giáo án môn học Ngữ văn 7 - Tiết 77: Tục ngữ về con người và xã hội

Ngày soạn: tháng năm 2010
Ngày dạy: tháng năm 2010
Tuần 21
 Tiết : 77 tục ngữ về con người và xã hội
 I. Mục tiêu bài học: 
* Kiến thức cần đạt: Giúp học sinh: Hiểu nội dung ý nghĩa và 1 số hình thức diễn đạt (so sánh, ẩn dụ, nghĩa đen, nghĩa bóng) của những câu tục ngữ trong bài.
*Kĩ năng cần rèn: Rèn kĩ năng phân tích nội dung ý nghĩa tục ngữ để rút ra bài học kinh nghiệm vận dụng vào đời sống.
*Giáo dục tư tưởng: Sưu tầm những câu tục ngữ cùng chủ đề.
II.Trọng tâm của bài: Tìm hiểu chi tiết
III.Chuẩn bị
*Giáo viên: Giáo án, tài liệu tham khảo
*Học sinh: Học bài cũ, xem trước bài mới ở nhà
IV. Tiến trình bài dạy:
A/Kiểm tra bài cũ (4’)
Đọc thuộc lòng bài tục ngữ về thiên nhiên và lao động sản xuất và cho biết bài tục ngữ đã cho ta những kinh nghiệm gì ?
Ghi nhớ sgk
B/Bài mới (36’)
1.Vào bài (1’)
2.Nội dung bài dạy (35’)
Tg
10’
25’
Hoạt động của Thầy và trò
Yêu cầu hs nhắc lại ND tiết 73
- H. Đọc sgk. (Chú ý nhấn ở vần).
? Về nội dung, có thể chia vb này thành 3 nhóm nói về phẩm chất, học tập tu dưỡng, quan hệ ứng xử.
 Hãy sắp xếp các câu tục ngữ trên vào 3 nhóm?
? Đặc điểm giống nhau về ND, HT của 3 nhóm vb trên?
- Ngắn, có vần nhịp, dùng so sánh, ẩn dụ, nêu kinh nghiệm, bài học về con người, XH.
* G. Dẫn dắt, nêu câu hỏi, chốt ý.
 H: Thảo luận:
 -Tìm hiểu nội dung, nghệ thuật.
 -ý nghĩa, liên hệ mở rộng của từng câu tục ngữ.
- Liên hệ : Người sống đống vàng ; Người là vàng, của là ngãi ; Người làm ra của chứ của ko làm ra người.
? Góc con người nên hiểu theo nghĩa nào :
 A. 1 phần của cơ thể con người.
(B). Dáng vẻ, đường nét con người.
- Gv : Răng, tóc được nhận xét trên phương diện thẩm mĩ, là những chi tiết nhỏ nhất.
? Từ câu này em có thể suy rộng ra điều gì? 
? Nhận xét về hình thức ?  “ Đói, rách”, "Sạch, thơm” chỉ về điều gì ở con người?
+ Đói, rách: khó khăn thiếu thốn về vật chất.
+ Sạch, thơm: Những phẩm chất tốt đẹp mà con người cần có.
? Câu tục ngữ có ý nghĩa ntn?
- Liên hệ:
 Chết trong còn hơn sống đục.
 Giấy rách phải giữ lấy lề.
? Nhận xét đặc điểm ngôn từ? ý nghĩa của câu tục ngữ?
? Thực chất của “học gói, học mở” là gì?
- Liên hệ:
 Ăn trông nồi, ngồi trông hướng.
 Ăn tùy nơi, chơi tùy chốn.
 Một lời nói dối, sám hối bảy ngày.
 Nói hay hơn hay nói.
- Câu 5,6:
? Giải nghĩa các từ trong câu tục ngữ? Nghĩa của câu tục ngữ là gì?
? Bài học nào được rút ra từ kinh nghiệm đó?
? 2 câu tục ngữ có mâu thuẫn nhau ko? Vì sao?
- Gv: 2 câu bổ sung ý nghĩa cho nhau, cùng đề cao việc học tập.
? Em hiểu "thương người ", "thương thân" là như thế nào ?
? Câu tục ngữ đặt "thương người" trước "thương thân" có dụng ý gì ?
? Qua đó em hiểu điều gì ?
? Tìm những câu tục ngữ khác tương tự ?
? Xã hội chúng ta đã có những h/đ nào để chứng minh tính đúng đắn của câu tục ngữ ?
 Đọc 2 câu tục ngữ và cho biết:
? Nét hình thức chung của 2 câu tục ngữ này là gì ?
? Câu 8 cho ta biết điều gì với lời khuyên của dân gian ?
* Mọi thứ chúng ta hưởng thụ đều do công sức của con người -> cần trân trọng và biết ơn.
? Trong câu 9, em hiểu "một" và "ba" theo nghĩa như thế nào ?
? Câu tục ngữ nêu lên một chân lý sống nào ?
* Đoàn kết sẽ tạo thành sức mạnh làm nên việc lớn, chia rẽ sẽ không việc nào thành công.
? Tìm hiểu nghĩa, rút ra bài học...
- Liên hệ: 
 Lá lành đùm lá rách.
 Tiên trách kỉ, hậu trách nhân.
 Bầu ơi thương lấy....
- Liên hệ: Uống nước nhớ nguồn.
 Về hình thức, vb tục ngữ này có gì đặc biệt? Vì sao nhân dân chọn hình thức ấy?
 + Lời khuyên tự nhiên, thấm thía.
 + Diễn đạt:
 - Bằng so sánh câu 1,6,7.
 - Bằng hình ảnh ẩn dụ câu 8,9.
 - Bằng từ và câu có nhiều nghĩa câu 2,3,4,8,9
Nội dung kiến thức
I. Đọc tìm hiểu chung
(ở tiết 73)
II. Đọc - tìm hiểu chi tiết
1. Đọc , chú thích. (sgk)
2. Bố cục.
- Tục ngữ về phẩm chất con người: 1,2,3.
- Tục ngữ về học tập, tu dưỡng: 4,5,6.
- Tục ngữ về quan hệ, ứng xử: 7,8,9.
3. Tìm hiểu chi tiết
a. Những kinh nghiệm và bài học về phẩm chất con người.
* Câu 1: 
- Nghệ thuật : vần lưng, nhân hóa, so sánh.
- Nội dung : Người quý hơn của, quí hơn gấp bội lần.
- ý nghĩa : 
 + Đề cao giá trị của con người so với của cải. 
 + Phê phán những trường hợp coi của hơn người.
 + An ủi động viên những người mất của.
* Câu 2: 
- Nội dung: Những chi tiết nhỏ nhất cũng làm thành vẻ đẹp con người.
- ý nghĩa: 
 + Khuyên nhủ con người phải biết giữ gìn, chăm sóc răng, tóc cho sạch đẹp.
 + Hãy biết hoàn thiện mình từ những điều nhỏ nhất.
 + Thể hiện cách nhìn nhận, đánh giá, bình phẩm con người của nhân dân.
* Câu 3: 
- Nghệ thuật: vần lưng, đối.
- Nội dung:
+ Nghĩa đen: Dù đói vẫn phải ăn uống sạch sẽ, dù quần áo rách vẫn phải giữ cho sạch cho thơm. 
+ Nghĩa bóng: Dù nghèo khổ, thiếu thốn vẫn phải sống trong sạch. Không phải vì nghèo khổ mà làm bừa, phạm tội. 
- ý nghĩa: 
+ Tự nhủ, tự răn bản thân.
+ Nhắc nhở người khác phải có lòng tự trọng.
b. Những kinh nghiệm và bài học về học tập tu dưỡng.
* Câu 4: 
- Nội dung: 
 Ăn nói phải giữ phép tắc, phải biết học xung quanh, học để biết làm, biết giao tiếp với mọi người.
- ý nghĩa: 
 Nhấn mạnh việc học toàn diện, tỉ mỉ.
* Câu 5:
- Không thầy dạy bảo sẽ ko làm được việc gì thành công.
- ý nghĩa: 
 + Phải tìm thầy giỏi mới có cơ thành đạt.
 + Không được quên công ơn của thầy.
* Câu 6: 
- Đề cao ý nghĩa của việc học bạn.
- ý nghĩa;
 +Phải t/cực, chủ động trong việc học tập.
 + Muốn học tốt phải mở rộng sự học ra xung quanh, nhất là liên kết sự học với bạn bè, đồng nghiệp.
c. Những kinh nghiệm và bài học về quan hệ ứng xử.
* Câu 7: 
- Phải biết yêu thương những người xung quanh cũng như yêu thương chính bản thân mình.
- ý nghĩa:
 + Hãy sống bằng lòng nhân ái, vị tha.
 + Không nên sống ích kỉ.
* Câu 8: 
- Khi được hưởng thành quả phải nhớ công ơn người đã vất vả làm ra thành quả đó.
- ý nghĩa:
 + Cần trân trọng sức l.đ của mọi người.
 + Không được lãng phí.
 + Phải biết ơn người đi trước, ko được phản bội quá khứ.
* Câu 9:
- Đoàn kết sẽ tạo thành sức mạnh, chia rẽ sẽ ko việc nào thành công.
- ý nghĩa : 
 Tránh lối sống cá nhân ; Cần có tinh thần tập thể trong lối sống và làm việc.
 * Ghi nhớ: sgk (13).
C.Luyện tập(3’) -Tìm n câu tục ngữ đồng nghĩa hoặc trái nghĩa với 9 câu tục ngữ trên ?
- Đồng nghĩa, gần nghĩa:
+ Người sống đống vàng.
+ Người là hoa đất.
 -Trái nghĩa:
+ Hợm của, khinh người.
+ Tham vàng phụ ngãi (nghĩa).
D.Củng cố(1’) 
(1) Qua vb, em hiểu những quan điểm, thái độ sâu sắc nào của nhân dân?
- Đòi hỏi cao về cách sống, cách làm người.
- Mong muốn con người hoàn thiện.
- Đề cao, tôn vinh giá trị làm người.
(2) Cảm nghĩ của em về sức sống của những câu tục ngữ này trong đời sống hiện tại?
E.Hướng dẫn về nhà(1’)
- Học thuộc vb. Em thấm thía nhất lời khuyên từ câu tục ngữ nào? Vì sao?
- Sưu tầm các câu tục ngữ cùng chủ đề.
- Chuẩn bị: Rút gọn câu.