Giáo án môn Khoa học Lớp 7 sách Cánh Diều - Bài 28: Tập tính ở động vật

CHÀO MỪNG CÁC EM ĐẾN VỚI BUỔI HỌC NGÀY HÔM NAY! 
KHỞI ĐỘNG 
Quan sát hình ảnh và cho biết: 
? Hoạt động của Mèo và chuột có gọi là cảm ứng không? Vì sao? 
KHỞI ĐỘNG 
Hoạt động của Mèo và Chuột không được gọi là cảm ứng, đây là tập tính bắt Chuột của Mèo. Việc Mèo kiếm thức ăn khi đói mang tính bẩm sinh. Việc rình, vồ mồi, cách săn mồi do Mèo học được; 
BÀI 28: 
TẬP TÍNH Ở ĐỘNG VẬT 
II. ỨNG DỤNG HIỂU BIẾT VỀ TẬP TÍNH VÀO THỰC TIỂN 
NỘI DUNG BÀI HỌC 
I. KHÁI NIỆM VÀ VAI TRÒ CỦA TẬP TÍNH Ở ĐỘNG VẬT 
I. KHÁI NIỆM VÀ VAI TRÒ CỦA TẬP TÍNH Ở ĐỘNG VẬT 
HS đọc thông tin mục I SGK trang 133 và trả lời câu hỏi: 
? Tập tính là gì? 
? Cho ví dụ tập tính ở động vật mà em biết? 
- Tập tính là một chuỗi phản ứng của động vật trả lời kích thích của môi trường. Tập tính của động vật rất đa dạng và phong phú. 
Chim làm tổ. 
Nhện giăng tơ. 
 Thú con bú sữa mẹ. 
Kiến sống thành từng đàn 
Ong bắp cày cái con đẻ trứng vào rệp vừng như Ong bắp cày mẹ 
Chim Cánh cụt ở Bắc cực sống thành đàn để sưởi ấm lẫn nhau, chống lại giá rét 
? Nêu vai trò của tập tính đối với động vật? 
Có vai trò quan trọng vì liên quan mật thiết đến sự tồn tại và phát triển nòi giống. 
Các tập tính đảm bảo cho động vật thích nghi với môi trường. 
HS thảo luận theo cặp đôi, đọc thông tin SGK trang 134 và trả lời câu hỏi: 
Tập tính bẩm sinh 
Tập tính học được 
? Em hãy phân biệt tập tính bẩm sinh và tập tính học được của động vật theo bảng mẫu sau: 
Tập tính bẩm sinh 
Tập tính học được 
Tập tính bẩm sinh ngay từ khi sinh ra đã có 
Tập tính học được hình thành trong quá trình sống của cá thể, do học tập, rèn luyện mà có 
Mang tính bản năng. 
Không mang tính bản năng 
Được di truyền từ bố mẹ, được quyết định bởi nhân tố di truyền 
Không bị chi phối bởi nhân tố di truyền 
Không thay đổi, không chịu ảnh hưởng của điều kiện và hoàn cảnh sống 
Dễ thay đổi và chịu ảnh hưởng của điều kiện và hoàn cảnh sống 
Tập tính bẩm sinh 
Tập tính học được 
Các tác động và hoạt động cơ thể xảy ra liên tục theo một trình tự nhất định tương ứng với kích thích 
Các hoạt động xảy ra có thể khác nhau tùy theo điều kiện tập luyện và biểu hiện thay đổi trước cùng một kích thích 
Có cả ở động vật bậ thấp và động vật bậc cao 
Ở những hóm động vật bậc cao 
Ví dụ: Nhện giăng tơ, thú con bú sữa mẹ, ... 
Ví dụ: Động vật chạy trốn khi bị đổi bắt, Khỉ trèo lên ghế lấy thức ăn trên cao hoặc dùng đá đập hạt cứng để ăn. 
HS quan sát hình 28.2 và trả lời câu hỏi: 
qq 	 _.’ 	 '.w 
a. Nêu ý nghĩa của mỗi tập tính đối với động vật, con người ở hình a, b, c, d? 
b. Cho biết tập tính nào là bẩm sinh, tập tính nào là học được? 
Hình a: Nhện giăng tơ để bắt mồi bằng mạng nhện. 
Hình b: Khỉ dùng đá đập hạt cứng để ăn. 
Hình a: Nhện giăng tơ để bắt mồi bằng mạng nhện. 
Hình b: Khỉ dùng đá đập hạt cứng để ăn. 
Tập tính bảo vệ lãnh thổ 
Một số loài động vật (hổ, chó sói,...) có tập tính dùng mùi, nước tiểu, phân, ... để đánh dấu lãnh thổ của mình và cảnh báo các loài khác không được xâm nhập . Khi có đối tượng xâm nhập lãnh thổ, chúng có thể chiến đấu quyết liệt để bảo vệ. 
- HS đọc mục em có biết SGK trang 134 
HS thảo luận theo cặp đôi 
Tiêu chí so sánh 
Tập tính bẩm sinh 
Tập tính học được 
Ý nghĩa 
Chim, cá di cư 
? 
? 
? 
Ong, Kiến sống thành đàn 
? 
? 
? 
Chó tiết nước bọt khi ngửi thức ăn 
? 
? 
? 
Mèo rình bắt Chuột 
? 
? 
? 
Chim ấp trứng 
? 
? 
? 
Cho biết những tập tính có trong Bảng 28.1 là tập tính bẩm sinh hay tập tính học được? Nêu ý nghĩa của tập tính đó đối với động vật? 
Tiêu chí so sánh 
Tập tính bẩm sinh 
Tập tính học được 
Ý nghĩa 
Chim, cá di cư 
Ong, Kiến sống thành đàn 
Chó tiết nước bọt khi ngửi thức ăn 
x 
x 
x 
Thay đổi nơi sống theo mùa, tránh được các điều kiện bất lợi của môi trường sống, tìm đến nơi có điều kiện sống tốt hơn. 
Đem lại lợi ích trong việc tìm mồi, tìm nơi ở và chống lại kẻ thù hiệu quả hơn 
Mùi vị trong thức ăn khiến chó bị đau rát, chúng tiết ra nhiều nước bọt bể đẩy mùi vị đi khỏi miệng. 
Tiêu chí so sánh 
Tập tính bẩm sinh 
Tập tính học được 
Ý nghĩa 
Mèo rình bắt Chuột 
Chim ấp trứng 
x 
x 
x 
Kiếm mồi, đuổi bắt, thách thức 
Giúp cho phôi bên trong phát triển, nếu phôi bên trong trứng đã được thụ tinh thì sau một thời gian ấp phôi sẻ phát triển và nở thành con non. 
HS quan sát hình ảnh một số tập tính của một số loài động vật ở địa phương và một số loài động vật khác. Sau đó, ghi chép thông tin về tập tính của động vật quan sát được theo mẫu bảng 28.2. 
Tên động vật 
Tên tập tính 
Cách thể hiện tập tính 
Con hổ 
Săn mồi 
Ẩn nấp rình mồi, rượt mồi, vồ mồi 
? 
? 
? 
II. ỨNG DỤNG HIỂU BIẾT VỀ TẬP TÍNH VÀO THỰC TIỄN 
HS đọc mục II SGK trang 134 và trả lời câu hỏi: 
? Nêu một số ứng dụng hiểu biết về tập tính của động vật vào thực tiễn? 
Dạy chó đi săn, bắt kẻ gian, phát hiện ma túy 
Làm bù nhìn ở ruộng nương để đuổi chim phá hại mùa màng 
II. ỨNG DỤNG HIỂU BIẾT VỀ TẬP TÍNH VÀO THỰC TIỄN 
Sử dụng các loài thiên địch để tiêu diệt các nhóm sâu hại cây trồng. 
Dùng bẫy đèn ban đêm diệt côn trùng có hại 
II. ỨNG DỤNG HIỂU BIẾT VỀ TẬP TÍNH VÀO THỰC TIỄN 
Sử dụng các loài thiên địch để tiêu diệt các nhóm sâu hại cây trồng. 
Dùng bẫy đèn ban đêm diệt côn trùng có hại 
Huấn luyện chó chăn cừu 
II. ỨNG DỤNG HIỂU BIẾT VỀ TẬP TÍNH VÀO THỰC TIỄN 
HS thảo luận theo cặp đôi và trả lời câu hỏi: 
? Nêu cơ sở của việc ghi âm tiếng mèo để đuổi chuột? 
 ? Vì sao người ta có thể dùng biện pháp bẫy đèn ban đêm diệt côn trùng có hại? 
 ? Vì sao người dân miền biển thường câu Mực vào ban đêm? 
 ? Người ta dạy Chó nghiệp vụ dựa trên cơ sở khoa học nào? 
II. ỨNG DỤNG HIỂU BIẾT VỀ TẬP TÍNH VÀO THỰC TIỄN 
II. ỨNG DỤNG HIỂU BIẾT VỀ TẬP TÍNH VÀO THỰC TIỄN 
N gười dân miền biển thường câu Mực vào ban đêm vì mực bị thu hút bởi nguồn sáng do ngư dân tạo ra. Chiếu ánh sáng xuống mặt nước, ánh đèn sẽ thu hút động vật phù du, con mồi nhỏ, các loài cá nhỏ, theo đó mực cũng sẽ bị thu hút đến tìm thức ăn. 
II. ỨNG DỤNG HIỂU BIẾT VỀ TẬP TÍNH VÀO THỰC TIỄN 
Người ta dạy Chó nghiệp vụ dựa trên cơ sở khoa học phát triển các phản xạ có điều kiện bẩm sinh và mới được hình thành, các thói quen phục tùng. Kết luận chung là sự vâng lời. 
LUYỆN TẬP 
A. Hiện tượng cảm ứng 
B. Lợi ích đối với con người 
Đáp án 
1. Ăn ngủ đúng giờ 
a. Giảm công sức kêu gọi, tránh lãng phí và quản lý được nuồn thức ăn. 
2. Đi vệ sinh đúng chỗ 
b. Giúp vật nuôi hình thành thói quen tốt, nhờ đó chúng sinh trưởng và phát triển tốt hơn 
3. Nghe hiệu lệnh là về chuồng 
c. Hạn chế sự mất vệ sinh và giảm công sức vệ sinh chuồng trại 
4. Nghe hiệu lệnh là đến ăn. 
d. Giúp người chăn nuôi giảm công sức lùa vật nuôi về chồng 
Câu 1: Ghép các ứng dụng hiểu biết về tập tính của vật nuôi vào thực tiễn (ở cột A) với lợi ích đối với con người (ở cột B) cho phù hợp: 
1 - b 
2 - c 
3 - d 
4 - a 
LUYỆN TẬP 
Câu 2: Con người đã vận dụng những hiểu biết về tập tính của động vật vào thực tiễn để có những ứng dụng trong đời sống. hãy cho biết con người đã ứng dụng các tập tính trong bảng vào đời sống như thế nào? 
Hiện tượng cảm ứng 
Ứng dụng của con người 
Tính hướng sáng của côn trùng gây hại 
Tính hướng sáng của cá 
Chim di cư về phương nam tránh rét 
Chim yến cư trú và làm tổ ở những nơi ánh sáng yếu 
Dùng đèn để bẫy côn trùng 
Dùng đèn để thu hút cá trong đánh bắt 
Làm nhà nuôi có ánh sáng rất yếu để chim yến cư trú và làm tổ 
Nhận biết sự thay đổi về thời tiết 
VẬN DỤNG 
? Đọc sách là một thói quen tốt, đây là tập tính học được ở người. Em hãy vận dụng kiến thức về cảm ứng ở sinh vật, xây dựng các bước để hình thành thói quen này cho bản thân? 
VẬN DỤNG 
- Để hình thành thói quen đọc sách, cần lặp đi lặp lại các bước sau: 
 + Bước 1: Chọn sách mình yêu thích. 
 + Bước 2: Chọn thời gian đọc phù hợp. 
 + Bước 3: Đọc hằng ngày vào thời gian đã chọn. 
 + Bước 4: Tự đánh giá thói quen đọc sách của cá nhân. 
VẬN DỤNG 
? Khi nuôi gà, vịt người nông dân chỉ cần dùng tiếng gọi quen thuộc là gà, vịt từ xa đã chạy về ăn. Tập tính này của vật nuôi có lợi cho sinh vật và cả người người chăn nuôi. Em hãy nêu cách thức hình thành tập tính trên cho vật nuôi? 
VẬN DỤNG 
- Để hình thành tập tính nghe hiệu lệnh về ăn, người chăn nuôi nên làm như sau: 
 + Gọi vật nuôi vào những thời điểm nhất định (mỗi lần gọi bằng tiếng gọi giống nhau), khi vật nuôi đến thì cho ăn. 
 + Vào những ngày sau, cũng gọi và cho ăn vào thời điểm đó và chi cho ăn khi gọi. 
 + Sau nhiều ngày được cho ăn khi được gọi (bằng một âm thanh quen thuộc), vật nuôi sẻ có tập tính nghe tiếng gọi là chạy về ăn. 
CẢM ƠN CÁC EM ĐÃ LẮNG NGHE BÀI GIẢNG!