Giáo án môn Ngữ văn 7 - Trường THCS Ba Vinh - Tiết 83: Bố cục và phương pháp lập luận trong bài văn nghị luận

Ngày soạn : / / 200
Ngày dạy : / / 200 
Tiết : 83 
Bài dạy : BỐ CỤC VÀ PHƯƠNG PHÁP LẬP LUẬN 
TRONG BÀI VĂN NGHỊ LUẬN 
A. Mục tiêu yêu cầu :
 Giúp học sinh : 
	- Biết cách lập bố cục và lập luận trong bài văn nghị luận .
	- Nắm được mối quan hệ giữa bố cục và phương pháp lập luận của bài văn nghị luận .
	- Có ý thức học tập, yêu thích bộ môn. 
B. Đồ dùng dạy học :
	- Gv : Giáo án , Sgk 
	- Hs : Bài cũ + Bài mới 
C. Phương pháp dạy học :
	- Vấn đáp - Giảng giải .
D. Tiến trình lên lớp :
 I. Ổn định tổ chức : (1’) 
 II. Kiểm tra bài cũ : (5’)
	F Trình bày các thao tác lập ý trong bài văn nghị luận ? 
 III. Bài mới :
 1) Giới thiệu bài : (1’) 
 2) Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy - học :
t
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
Nội dung
10’
Hoạt động 1: Hướng dẫn hs tìm hiểu mối quan hệ giữa bố cục và lập luận .
I. Mối quan hệ giữa bố cục và lập luận .
- Yêu cầu hs đọc bài “Tinh thần yêu nước của nhân dân ta” sgk, thảo luận trả lời các câu hỏi :
F Bài có mấy phần ? 
F Mỗi phần có mấy đoạn ?
F Mỗi đoạn có những luận điểm nào? 
F Bố cục của bài văn có rành mạch, chặt chẽ, hợp lí không? 
F Rành mạch, chặt chẽ, hợp lí như thế nào? 
F Từ bố cục của bài văn này em hãy cho biết chức năng của mỗi phần trong bố cục bài văn nghị luận? 
F Vấn đề nghị luận này phải như thế nào? 
F Phần nào là nội dung chủ yếu? 
- Gv chốt lại.
- Hs tìm đọc, thảo luận, thống nhất ý kiến . 
- Đại diện hs trả lời, các hs khác nhận xét, bổ sung 
+ 3 phần 
+ P1: 1 đoạn 
+ P2 : 2 đoạn 
+ p3 : 1 đoạn 
+ Đ1: Câu 1 
+ Đ2: Câu 1 đoạn 2 và câu 1 đoạn 3 
+ Đ3: “Bổn phận ” 
+ Có 
+ Phân đoạn, xuống hàng. Các phần, các đoạn, các câu biểu hiện một chủ đề chung xuyên suốt. Độ dài của mỗi phần trình tự sắp xếp. 
+ MB: Giới thiệu vấn đề nghị luận .
+ TB: Phát triển vấn đề đã giới thiệu.
+ KB: Kết luận chung về nội dung đã trình bày, rút ra bài học. 
+ Có ý nghĩa đối với đời sống xã hội 
+ Thân bài . 
- Hs rút ra kết luận và ghi nhớ kiến thức 
1) Bố cục bài vắn nghị luận : 
- 3 phần :
 + P1(MB): đoạn 1
 + P2(TB) : đoạn2,3 
 + p3(KB) : đoạn 4
* Chức năng của từng phần . 
+ MB: Giới thiệu vấn đề nghị luận .
+ TB: Phát triển vấn đề đã giới thiệu.
+ KB: Kết luận chung về nội dung đã trình bày, rút ra bài học. 
* Bố cục của bài văn nghị luận : (Ghi nhớ sgk tr31) 
10’
Hoạt động 2: Hướng dẫn hs phương pháp lập luận 
2) Phương pháp lập luận:
- Gv yêu cầu hs nhắc lại khái niệm : 
+ Luận điểm?
+ Luận cứ ?
+ Lập luận ? 
- Yêu cầu hs quan sát sơ đồ sgk tr30, thảo luận trả lời các câu hỏi :
F Đâu là luận điểm xuất phát, đâu là luận điểm kết luận ? 
F Mục đích bài nghị luận này là gì? 
- Gv khẳng định nhân dân ta có lòng yêu nước nồng nàn mà không đề ra nhiệm vụ, mục đích thì không cần phải nghị luận .
F Tìm luận điểm xuất phát và kết thúc trong đoạn3 ?
F Hàng ngang 1 lập luận theo quan hệ gì? 
(Lòng yêu nước nồng nàn của nhân dân dẫn đến kết quả gì ? )
F Hàng ngang 2 có được lập luận theo mối quan hệ nhân quả không? Giải thích?
F Hàng ngang 3 đưa ra nhận định gì tổng quát? 
F Chứng minh bằng lí lẽ dẫn chứng nào ? 
F Kết luận gì?
- Gv bổ sung : 
+ Tổng “Đồng bào ta ngày nay ” 
+ Phân : Các tầng lớp tham giavào công cuộc kháng chiến .
+ Hộp : Điều có lòng yêu nước .
F Hàng ngang 4 so sánh “tinh thần yêu nước” với “các thứ của quý” , tác giả đã suy ra bỏn phận lòng yêu nước. Đó là suy luận theo quan hệ gì? 
+ cùng loại 
+ Tăng tiến 
+ Truyền thống : xưa à nay .
- Gv chốt lại theo bảng . 
- Đại diện hs nhắc lại, các hs khác nhận xét, bổ sung 
- (sgk tr19) 
- (sgk tr19) 
- Lập luận là cách nêu nêu lên những luận cứ dẫn đến luận điểm . 
- Hs quan sát sưo đồ, thảo luận trả lời các câu hỏi :
+ câu 1, (đoạn 1)
+ “Bổn phận ” (đoạn 4)
+ Đưa ra nhiệm vụ cho mọi người . 
- Hs lắng nghe 
+ Luận điểm xuất phát ô1 
Luận điểm kết thức ô3 
+ Quan hệ nhân quả 
(nhấn chìm là bán nước và cướp nước) 
- Nhân : Lịch sử có nhiều cuộc kháng chiến vĩ đại .
- Quả : Chúng ta phải ghi nhớ công lao . 
- Tổng quát : ô3 (1)
- Lí lẽ dẫn chứng 
+ Kết luận ô3 (3) 
- Hs lắng nghe 
+ Suy luận tương đồng 
(Phương pháp suy luận trên cơ sở tìm ra những nét tương đồng nào đó giữa các sự vật, hiện tượng : Tương đồng theo thời gian , trục không gian) 
* Luận điểm trong bài : 
- Luận điểm xuất phát : Đoạn 1 (câu1) 
- Luận điểm kết thúc : Đoạn 4 (Bổn ) 
* Luận điểm trong đoạn: 
- Đoạn 3 : 
+ Luận điểm xuất phát ô1
+ Luận điểm kết luận ô3
Hàng ngang 
Phuơng pháp luận 
Phần 
Đoạn 
I 
1
Nhân - quả
II
2
3
+ Nhân - quả .
+ Tổng – phân -hợp
III
4 
Suy luận tương đồng
7’
Hoạt động 3 : Hướng dẫn hs tìm hiểu mối quan hệ giữa bố cục và cách lập luận : 
3) Mối quan hệ giữa bố cục và cách lập luận : 
- Ở trên chúng ta đã tìm hiểu cách lập luận của các phần theo hàng ngang. Bây giờ ta tìm hiểu mối quan hệ giữa các phần MB-TB-KB
F Vậy giữa các phần có cách lập luận như thế nào ?
+ Tổng – Phân - Hợp 
- Gv bổ sung : Lập luận theo hàng ngang là xây dựng luận điểm trong từng phần, từng đoạn của bố cục văn bản (luận điểm có thể đưa trước hoặc sau luận cứ)
Cách lập luận theo hàng dọc tức là xây dựng luận điểm giữa các phần, đoạn của bố cục văn bản .
- Gv chốt lại theo bảng .
- Hs lắng nghe 
Hàng dọc
Bố cục
Phương pháp luận
Phần
Đoạn
I
1
MB
Tổng
II
2-3
TB
Phân
III
4
KB
Hợp
3’
Hoạt động 4 : Hướng dẫn hs tổng kết 
II. Tổng kết 
- Gv nhấn mạnh lại nội dung ghi nhớ sgk tr 31 
- Hs lắng nghe và ghi nhớ 
(ghi nhớ sgk tr 31 )
5’
Hoạt động 5: Hướng dẫn hs luyện tập 
III. Luyện tập 
- Hướng dẫn hs làm các bài tập sgk 
- Hs thực hiện theo yêu cầu và hướng dẫn của gv 
Các bài tập phần luyện tập . 
 3) Củng cố : (1’) 
	- Gv nhấn mạnh lại các nội dung phần ghi nhớ sgk .. 
 4) Đánh giá tiết học: (1’) 
	Gv nhận xét, tiết học .
 5) Dặn dò : (1’) 
	- Học bài cũ 
	- Xem lại cách lập luận của các bài văn đã lập luận 
	- Xem trước bài “Luyện tập về phương pháp lập luận của bài văn nghị luận .
 IV. Rút kinh nghiệm , bổ sung :