Giáo án Ngữ văn 7 tiết 118: Ca Huế trên sông Hương (Hà Ánh Minh)

CA HUẾ TRÊN SÔNG HƯƠNG
Hà Ánh Minh
A. Mục tiêu:
 - Văn bản nhật dụng thể loại bút kí giới thiệu về vẻ đẹp của một sinh hoạt văn hoá ở cố đô Huế, một vùng dân ca phong phú về nội dung, giàu có về làn điệu, tinh tế và độc đáo trong cách biểu diễn và thưởng thức, những nghệ sĩ chuyên nghiệp rất đỗi tài ba
- Có kĩ năng đọc, tìm hiểu và phân tích văn bản nhật dụng, bút kí giới thiệu một sinh hoạt văn hoá ở một vùng đất nước cho học sinh
- Giáo dục tình yêu quê hương đất nước cho học sinh
B. Chuẩn bị:
- Giáo viên: sgk+sgv
- Học sinh: soạn bài
C.Các bước lên lớp
1. Khởi động
*Kiểm tra
?Qua truyện ngắn “ Những trò lố hay là Varen và Phan Bội Châu” em hiểu gì về hai nhân vật này?
- Varen: kẻ phản bội, tên chính khách làm trò chính trị, kẻ ruồng bỏ giai cấp, tên lừa dối trắng trợn, trơ tráo và vô liêm sỉ
- Phan Bội Châu: bậc anh hùng, vị thiên sứ, đáng xả thân được tôn sùng, con người đáng tôn kính, ngưỡng mộ
2.Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy và học
Hoạt động 1:Khởi động
Ở lớp 6, các em đã được học một số văn bản nhật dụng với đề tài khác nhau.Nếu Động Phong Nha là một danh lam thắng cảnh, Cầu Long Biên là một di tích lịch sử thì ca Huế trên sông Hương lại giúp chúng ta hình dung một cách cụ thể một sinh hoạt văn háo rất đặc trưng, nổi bật ở xứ Huế mộng mơ
Hoạt động 2: Đọc - Hiểu văn bản
Gv hướng dẫn đọc: Chậm rãi rõ ràng, mạch lạc, lưu ý những câu đặc biệt
Gv đọc mẫu.Học sinh đọc ( 3 em) -> nhận xét
Gv nhận xét, sửa chữa
?Văn bản có thể chia làm mấy phần?Tiêu đề từng phần?
?Bài văn thuộc kiểu văn bản nào
Thể loại
?Em biết gì về cố đô Huế. Hãy nêu một vài đặc điểm tiêu biểu của xứ Huế mà em biết
- Là miển đất nổi tiếng của miền trung phong cảnh nên thơ, có nhiều cảnh đẹp ( sông Hương , núi Ngự) là đất cố đô nổi tiếng văn hoá phong phú, độc đáo, đậm đà bản sắc dân tộc bao gồm văn hoá cung đình và văn hoá dân gian. Theo dõi đoạn đầu. Thống kê các điệu ca Huế và đặc điểm của nó?
?Quá trình miêu tả, tác giả sử dụng biện pháp nghệ thuật gì
- Liệt kê ( học sau)
?Trong bài, tác giả nhắc đến tên những nhạc cụ nào
?Những bản đàn nào được nhắc đến trong văn bản
Đọc “ Không gian yên tĩnh” ( trang 101)
?Tìm những từ ngữ miêu tả nghệ thuật sử dụng nhạc cụ của các nhạc công
- Nhân, mổ, vỗ, vả, bấm, day, chớp, búng, phi, rãi
?Nghệ thuật sử dụng? Liệt kê
?Em nhận xét gì về nghệ thuật biểu diễn của họ
? Qua đoạn phân tích em có nhận xét gì về nghệ thuật biểu diễn của họ
Chi tiết nào miêu tả cảnh đêm trăng nghe ca Huế trên sông Hương?
- Thành phố lên đèn như sao sa, màn sương dày dần lên, cảnh vật mờ đi, không gian rộng thoáng
- Trăng lên, gió mơn man dìu dịu, dòng sống trăng gợn sóng, con thuyền bồng bềnh
?Cảnh đêm trăng trên sông Hương như thế nào
Tìm chi tiết miêu tả hoạt động, cảm xúc con người?
- Lữ khách giang hồ, thơ lai láng
- Ca công trẻ tuổi duyên dáng
- Tâm trạng chờ đợi, xao động
- Con gái Huế tâm hồn phong phú, âm thầm , kín đáo, sâu thẳm
?Tâm trạng họ thể hiện như thế nào
Ca Huế được hình thành từ đâu?
- Nhạc dân gian biểu hiện tâm hồn lạc quan của nhân dân nên hồn nhiên, sôi nổi, tươi vui, thường được dùng trong sinh hoạt và lễ hội
- Nhạc cung đình nhã nhạc dùng trong các buổi lễ nơi cung đình, nơi tôn miếu nên trang trọng,uy nghị
?Tại sao có thể nói ca Huế là một thứ tao nhã
- Ca Huế thanh cao, lịch sự, nhã nhặn, sang trọng và duyên dáng từ nội dung đến nghệ thuật, từ cách biểu diễn đến phục trang -> ca Huế quả là thứ tao nhã
Hoạt động 3: Ghi nhớ
Học sinh đọc. Gv chốt
Hoạt động 4: Hướng dẫn luyện tập
Học sinh đọc, nêu yêu cầu bài tập
Làm bài
Gv nhận xét, bổ sung
I. Đọc - iHiểu văn bản
1. Đọc và tìm hiểu chú thích
a. Đọc
b.Từ khó ( sgk)
2.Bố cục, thể loại
* Bố cục: hai phần
-P1: đầu -> lí Hoài Nam: giới thiệu một số điệu dân ca Huế
-P2: còn lại: tả một đêm trăng nghe đàn trên sông Hương
- Thể loại:
Văn bản nhật dụng. Thể loại bút kí
3.Tìm hiểu văn bản
a.Nghệ thuật ca Huế
* Các làn điệu Huế và đặc điểm của nó
- Chèo cạn, bài thoại, hò đưa linh ( buồn bã)
- Hò giã gạo, ru em, giã vôi, điệp, bài chòi, bài liệm, nàng vung( náo nức, nồng hậu, tính người)
- Hò lơ, hò ô, xay lúa, hò nện( gần gũi với dân ca Nghệ Tĩnh)
- Nam ai, Nam bình, quả phụ tương tư khúc, hành vân ( buồn man mác, thương cảm, bi ai , vương vấn)
- Tứ đại cảnh: không vui, không buồn
* Một số nhạc cụ
- Đàn trạm, đàn nguyệt, đàn tì bà, đàn nhị, đàn tam, đàn bầu, sáo sanh
* Các bản đàn
- Lưu thuỷ, kim tiền, xuân phong, long hổ, tứ đại cảnh
* nghệ thuật biểu diễn
- Sử dụng động từ miêu tả động tác, liệt kê
 -> sự điêu luyện trong nghệ thuật biểu diễn của các nhạc công
-> nghệ thuật ca Huế phong phú, đa dạng, điêu luyện , tài tình
2.Cảnh đêm nghe ca Huế trên dòng Hương Giang
- Cảnh thơ mộng,yên tĩnh , êm đềm
- Con người háo hức, nồng hậu, duyên dáng, lịch sự
3.Nguồn gốc của ca Huế
- Ca nhạc dân gian và ca nhạc cung đình do vậy ca Huế vừa sôi nổi vui tươi, vừa trang trọng, uy nghi
II.Ghi nhớ
III. Luyện tập: Hãy kể tên một vài làn điệu dân ca ở địa phương em
- Dân ca Tày, Nùng, Thái
4. Củng cố: Em hiểu gì về nghệ thuật ca Huế?
5. Hướng dẫn học ở nhà:
- Học ghi nhớ + nội dung phân tích
- Học thuộc một đoạn trong văn bản em thích
- Soạn: Liệt kê