Giáo án Vật lý 9 tiết 49: Thấu kính phân kì

THẤU KÍNH PHÂN KÌ
Tuần :25 Ngày dạy Tiết : 49 Ngày soạn 
 I / MỤC TIÊU 
Nhận dạng được thấu kính phân kì 
Vẽ được đường truyền của hai tia sáng đặc biệt (tia tới quang tâm và tia song song với 
trục chính ) qua thấu kính phân kì 
Vận dụng được các kiến thức đã học để giải thích một vài hiện tượng thường gặp trong
 thực tế 
II / CHUẨN BỊ :
 + Đối với mỗi nhóm HS :
1 thấu kính phân kì tiêu cự khoảng 12cm 
1 giá quang học 
1 nguồng sáng phát ra 3 tia sánh song song 
1 màn hứng để quan sát đường truyền của tia sáng 
Hoạt động 1: (kiểm tra bài)
a/ Thấu kính hội tụ có đặc điểm gì ?
b/ Đường truyền của 3 tia sáng đặc biệt qua thấu kính hội tụ có đặc điểm gì ? 
Hoạt động 2 : (giới thiệu bài mới) TKPK có gì khác so với TKHT không ?
HOẠT ĐỘNG CỦA GV
HOẠT ĐỘNG CỦA HS
NỘI DUNG
GV cho HS quan sát các thấu kính và cho nhận xét cách nhận biết các loại thấu kính Từ đó trả lời C1 và C2 
GV gợi ý cho HS quan sát dòng chữ hay dùng tay sờ vào thấu kính để từ đó rút ra nhận xét 
GV cho HS tiến hành TN H 44.1 và trả lời C3 
GV thông báo mặt cắt và kí hiệu thấu kính phân kì 
GV yêu cầu HS đọc SGK và thông báo khái niệm trục chính GV yêu cầu HS quan sát TN ,cho biết trục chính của TK có gì đặc biệt ? từ đó trả lời C4
GV yêu cầu HS đọc SGK và thông báo khái niệm quang tâm và cho biết quang tâm có đặc điểm gì ? 
GV yêu cầu HS đọc SGK và thông báo khái niệm tiêu điểm và cho HS biết sự khác nhau giữa tiêu điểm ảnh và tiêu điểm vật của TKHT và TKPK 
 GV yêu cầu HS quan sát TN và trả lời C5 và C6 GV yêu cầu HS đọc SGK và thông báo khái niệm tiêu cự
 GV yêu cầu HS đọc và trả lời C7, C8 và C9
Cá nhân quan sát các thấu kính và rút ra nhận xét và thảo luận nhóm để trả lời C! và C2 
HS thực hiện theo gợi ý của GV để có thể trả lời C1 và C2
Các nhóm bố trí và tiến hành TN, quan sát TN và thảo luận nhóm để trả lời C3
HS đọc SGK và quan sát TN để trả lời C4
HS đọc câu hỏi C5,C6 và thảo luận nhóm và trả lời câu hỏi gợi ý của GV 
Các nhóm thảo luận và cá nhân tự làm và trả lời các câu C7 ,C8,C9 
I/ ĐẶC ĐIỂM CỦA THẤU KÍNH PHÂN KÌ 
1/ Quan Sát Và Tìm cách Nhận Biết
C1 Dùng tay nhận biết độ dày phần rìa so với độ dày phần giữa của thấu kính 
Nếu thấu kính có phần rìa mỏng hơn là thấu kính hội tụ .Đưa thấu kính lại gần dònh chữ .Nếu nhìn qua thấu kính thấy ảnh dòng chữ to hơn khi nhìn dòng chữ trực tiếp là thấu kính hội tụ .Dùng thấu kính hứng ánh sáng mặt trời trực tiếp .Nếu chùm sáng đó hội tụ trên màn là thấu kính hội tụ
C2 Độ dày phần rìa lớn hơn so với độ dày phần giữa là thấu kính phân kì 
2/ Thí Nghiệm 
C3 Chùm tia tới song song cho chùm tia ló là chùm phân kì nên ta gọi là thấu kính phân kì 
II/ TRỤC CHÍNH QUANG TÂM TIÊU ĐIỂM TIÊU CỰ CỦA THẤU KÍNH PHÂN KÌ
1/ Trục Chính : (SGK)
C4 Tia ở giữa qua quang tâm tiếp tục truyền thẳng không bị đổi hướng 
2/ Quang Tâm : (SGK) 
3/ Tiêu Điểm :
C5 Nếu kéo dài chùm tia ló ở thấu kính phân kì thì chúng sẽ gặp nhau tại một điểm trên trục chính ,cùng phía với chùm tia tới 
C6 V
 F’ O F
4/ Tiêu Cự :(SGK)^ 
III/ VẬN DỤNG 
 C7 V 
 S 
 F’ O F
 ^ 
C8 Kính cận là thấu kính phân kì 
 Phần rìa của thấu kính này dày hơn phần giữa hay đặt thấu kính gần dòng chữ thấy ảnh dòng chữ nhỏ hơn so với khi nhìn trực tiếp dòng chữ đó 
C9 TKPK có những đặc điểm trái ngược với TKHT
 Phần rìa của TKPK dày hơn phần giữa. Chùm sáng tới song song với trục chính của TKPK cho chùm tia ló phân kì và để TKPK gần dòng chữ ta thấy ảnh của dòng chữ nhỏ hơn so với nhìn trực tiếp 
Hoạt Động 4:(vận dụng và cũng cố bài )
 a/ Cũng cố bài: 
 TKPK có đặc điểm gì ? Các tia sáng đặc biệt qua TKPK có đặc điểm gì ? 
 Các nhóm làm các câu C7,C8,C9 
b/ Dặn Dò :
 Học ghi nhớ , hoàn chỉnh các câu C1 đến C9 
Làm bài tập SBT .Xem trước bài kế tiếp
THỰC HÀNH : ĐO TIÊU CỰ CỦA THẤU KÍNH HỘI TỤ
Tuần :26 Ngày dạy Tiết : 51 Ngày soạn: 15/2 
 I / MỤC TIÊU 
 Trình bày được phương án đo tiêu cự của thấu kính hội tụ 
 Đo được tiêu cự của thấu kính hội tụ theo phương pháp nêu trên
II / CHUẨN BỊ :
 + Đối với mỗi nhóm HS :
1 thấu kính hội tụ tiêu cự khoảng 12cm 
1 giá quang học trên có thước thẳng ,1 vật sáng F 
1 nguồn sáng 
1 màn hứng để quan sát đường truyền của tia sáng 
Hoạt động 1: (kiểm tra bài)
a/ Thấu kính hội tụ có đặc điểm gì ?
b/ Đường truyền của 3 tia sáng đặc biệt qua thấu kính hội tụ có đặc điểm gì ? 
c/ Đặc điểm của ảnh tạo bởi thấu kính hội tụ ?
Hoạt động 2 : (giới thiệu bài mới) 
HOẠT ĐỘNG CỦA GV
HOẠT ĐỘNG CỦA HS
NỘI DUNG
GV cho HS quan sát các thấu kính và tìm hiểu các dụng cụ thí nghiệm 
GV cho HS tiến hành thí nghiệm 
GV yêu cầu HS lúc đầu đặt TK ở giữa giá quang học và đặt vật và màn sát gần và cách đều thấu kính 
Dịch vật và màn ra xa thấu kính những khoảng bằng nhau (d =d’)
Cho tới khi thu được ảnh của vật rỏ nét trên màn và ảnh có kích thước bằng vật (h =h’)
GV yêu cầu HS đọc SGK và ghi báo cáo thí nghiệm 
Cá nhân quan sát các thấu kính và tìm hiểu các dụng cụ thí nghiệm 
HS lắp ráp thí nghiệm theo hướng dẫn của GV
Đo chiều cao h của vật 
 Điều chỉnh để vật và màn cách thấu kính những khoảng bằng nhau và cho ảnh cao bằng vật 
Đo khoảng cách (d ,d’ ) tương ứng từ vật và từ màn đến thấu kính khi h = h’
Tính tiêu cự của thấu kính theo công thức :
 = 
HS thực hiện theo gợi ý của GV và ghi kết quả thí nghiệm vào bảng báo cáo
I/ CHUẨN BỊ 
1/ Dụng Cụ
2/ Lí Thuyết 
3/ Chuẩn Bị Báo Cáo
II/ NỘI DUNG THỰC HÀNH
1/ Lắp Ráp Thí Nghiệm : (SGK)
2/ Tiến Hành Thí Nghiệm : (SGK) 
III/ MẪU BÁO CÁO
1/ Trả Lời Câu Hỏi
a)
 B I 
 F’ O F
 A A’
 B’
và c) Ta có 
BI = AO = 2f =2 OF 
nên OF’ là đường trung bìnhBB’I
Suy ra : OB = OB’ và
 ABO = A’B’O
A’B’ =AB và OA’ =OA =2f 
hay d =d’
d) công thức tính tiêu cự của thấu kính 
e)Đặt thấu kính ở giữa giá quang học đặt vật và màn sát gần và cách đều thấu kính 
Dịch vật và màn ra xa thấu kính những khoảng bằng nhau cho tới khi thu được ảnh của vật rỏ nét trên màn và ảnh có kích thước bằng vật 
Đo khoảng cách L từ vật tới màn và tính tiêu cự
 = 
2/ Kết Quả Đo:
 kếtqua
 ûđo 
lầnđo
d(mm)
d’(mm)
h(mm)
h’(mm)
1
2
3
4
Giá tri trung bình của tiêu cự thấu kính đo được là :
 (mm)
Hoạt Động 4:(vận dụng và cũng cố bài )
 a/ Cũng cố bài: 
 TKHT đặc điểm gì ? Các tia sáng đặc biệt qua TKHT có đặc điểm gì ? 
 Cách tính tiêu cự của TKHT khi d =d’ và h =h’ là gì?
b/ Dặn Dò :
 Học ghi nhớ 
 Làm bài tập SBT .Xem trước bài kế tiếp