Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 7 - Tuần 11 - Tiết 41: Bài ca nhà tranh bị gió thu phá (tiết 2)

Ngày soạn : 30/10/2009
Ngày giảng7A:
 7B:
Tuần: 11 - Tiết: 41
Bài ca nhà tranh bị gió thu phá
( Mao ốc vị thu phong sở phá ca )
 Đỗ Phủ
A- Mục tiêu cần đạt
- Cảm nhận được tinh thần nhân đạo và lòng vị tha cao cả của nhà thơ Đỗ Phủ
- Bước đầu thấy được vị trí và ý nghĩa của những yếu tố miêu tả và tự sự trong thơ trữ tình
- Bước đầu thấy được đặc điểm cảu bút pháp Đỗ Phủ qua những dòng thơ miêu tả và tự sự
B- Chuẩn bị
- GV: Giáo án + SGK
- HS: Bài soạn + SGK
C- Tổ chức các hoạt động dạy-học
*HĐ1- Khởi động
1- Tổ chức lớp 
- 7A : Có mặt.HS ; Vắng mặt..HS(.)
- 7B : Có mặt.HS ; Vắng mặt..HS(.)
2- Kiểm tra bài cũ:
+ Câu hỏi:
Câu 1: Đọc thuộc lòng bài thơ: "Cảm nghĩ trong đêm thanh tĩnh” cho biết câu thơ có ý nghĩa quan trọng nhất trong bài là câu nào? Nêu nội dung chính của bài thơ ?
Gợi ý: Câu 4. 
	Thể hiện tình yêu quê hương của người xa quê trong đêm trăng thanh tĩnh
+ Nhận xét: 7A
7B
3- Bài mới( Giới thiệu): Đỗ Phủ ( 712 0- 770 ) nhà thơ nổi tiếng đời Đường tự là Tử Mỹ, hiệu Thiếu Lăng. quê tỉnh Hà Nam, Có 1 thời gian ngắn làm quan nhưng hầu như suốt c/đ ông phải sống trong cảnh đau khổ, bệnh tật. Năm 760 Đỗ Phủ dựng được 1 nhà tranh bên cạnh khe Cán Hoa ở phía tây Thành Đô và đã bị gió phá nátBài thơ “ Bài ca nhà tranh bị gió thu phá” là1 tác phẩm nổi tiếng của ông, cũng tuỳ bút pháp hiện thực + tinh thần nhân đạo cao cả
* HĐ2- Hướng dẫn đọc hiểu văn bản
Hoạt động của thầy và trò
Nội dung kiến thức
GVđọc mẫu 
Nêu yêu cầu đọc
- Giọng bộc lộ cảm xúc buồn bã, bất lực của nhà thơ( 3 khổ đầu ) ; giọng tươi sáng phấn chấn hơn ở khổ thơ cuối.
~Dựa vào chú thích *, nêu ngắn gọn những nét cơ bản về cuộc đời, sự nghiệp của Đỗ Phủ ?
- Bài thơ gồm mấy phần ?
@ GV chỉ giới thiệu!
- Thống kê số câu ở mỗi phần và lý giải vì sao có phần dài, phần ngắn ? Phần có số câu lẻ, 1 sô câu ở phần cuối có số chữ nhiều hơn ở những câu khác ?
- Nhận xét gì về cách gieo vần ở các khổ thơ ? Cách gieo vần giúp t/g bộc lộ t/c gì ?
- Đọc khổ thơ đầu. Cho biết ở khổ thơ này Tác giả tả hay kể ?
( Vừa tả vừa kể )
- Em hình dung căn nhà của Tác giả sau trận gió ntn?
- GV: Nhiều năm bôn ba, xuôi ngược chạy loạn, mưu sinh, nhờ sự giúp đỡ của bạn bè, người thân Tác giả mới dựng được ngôi nhà nhỏ.
- Vậy mà ông trời tai ác nào có buông tha cho kẻ nghèo túng ?
- Đọc khổ thơ tiếp ? Tác giả đã sử dụng phương thức biểu đạt nào ? ( Kể +BC ) 
- Đã khổ vì nhà bị phá, nhà thơ còn khổ vì lý do gì nữa ?
- Trước cảnh đó, thái độ của Tác giả ntn ?
- Có nên trách lũ trẻ không ? Tại sao ? 
( HS thảo luận )
- Đọc khổ thơ tiếp ? tác giả đã kết hợp những phương thức biểu đạt nào ( kể – tả - BC )
- Khổ thơ cho ta biết, cơn mưa xảy ra vào lúc nào ?
- ( Gió làm tốc mái nhà từ buổi chiều đêm mưa mới đổ xuống )
- Cơm mưa được miêu tả ntn ?
- Nhận xét gì về cơn mưa này ?
( So sánh mưa mùa hè với mưa mùa thu )
- Trong hoàn cảnh này, nỗi khổ của tác giả tăng lên ntn?
- Tâm trạng của tác giả trong hoàn cảnh này ra sao ?
* GV: Đây cũng chính là nỗi khổ chung của NDLĐ TQ giai đoạn này, vì chiến tranh loạn lạc, liên miên
- Bài thơ ghi lại điều đó 1 cách chân thực, cụ thể qua chính câu chuyện của tác giả nên càng có giá trị hiện thực
tác giả đồng cảm sâu sắc với nôi khổ của ND chính vì gần cả cộng đồng đã nếm trải những nghèo khổ, vất vả
- Đọc khổ thơ cuối
- Nếu không có khổ thơ cuối, bài thơ đã hoàn chỉnh chưa ? Vì sao?
( Vẫn là 1 bài thơ hay có giá trị BC cao vì nó nói lên 1 cách chân thực, xúc động nỗi khổ của người nghèo trước cảnh gió thu tàn phá nhà cửa và tình cảm của con người dẫu đã thừa đau khổ vẫn quan tâm đến việc đời ) 
- Mơ ước của nhà thơ được biểu hiện như thế nào qua những câu thơ cuối ?
- Em nhận được gì về tình cảm của tác giả qua mơ ước này ?
- Em có nhận xét gì về mơ ước của tác giả 
( HS thảo luận )
- Để có được ngôi nhà như mơ ước t/g nguyện được làm gì ?
- Nghệ thuật chính của bài thơ?
- Nội dung ?
I- Tiếp xúc văn bản
1, Đọc
2, Chú thích
- Tác giả Đỗ Phủ ( 712- 770) Nhà thơ nổi tiếng đới Đường TQ, cuộc đời vất vả lận đận, nghèo khổ
- Nhà thơ hiện thực vĩ đại( Thi thánh ) nhà thơ của dân đen
- Thể thơ : Bài thơ viết theo loại cổ thể 
3, Bố cục ( 2 Cách )
* C1: ( 4 phần )
P1: Đ1: Tả cảnh gió thu cuốn mất lớp tranh cuả gian nhà
P1: Đ2 : Kể việc trẻ con “cắp tranh” trong đêm mưa
P4: Đ4: Biểu cảm ước mơ cao cả của tác giả 
* C2 ( 2 phần )
P1: 3 đoạn thơ đầu: Nỗi cùng khổ của tác giả 
P2: Đoạn cuối: Ước mơ của tác giả 
ị Bài thơ có 4 đoạn, 3 đoạn có 5 câu. Đây là hiện tượng hiếm có trong thơ cổ TQ ( thường số cấu trong mỗi đoạn văn là chẵn )
- Hầu hết các câu trong đoạn cuối dài hơn 7 chữ đ hiện tượng hiếm thấy trong thơ cổ TQ
 đ Từ sự đau khổ tột cùng đã vút lên ước mơ cao cả
Để diễn đạt ước mơ đó, đoạn thơ , câu thơ cần được mở rộng
đ K1: Vần bằng
K2+3: Vần trắc đ nỗi khổ cực, ấm ức, dằn vặt
K4: Sử dụng vần bằng ở 3 câu liền
ị Tác giả không bị công thức, khuôn khổ gò bó. Tất cả đều do nh cầu diễn đạt quyết định
II- Phân tích văn bản
1, Những nỗi khổ cực cuả nhà thơ
- Gió mạnh, cuốn tung 3 lớp tranh bay khắp nơi
đ Kể + tả sức gió dữ dội, sự bất ngờ tiếc của của nhà thơ trước Thiên nhiên vô tình
- Lũ trẻ cướp giật manh tranh đi mất nhà thơ già yếu không làm gì được
đ Đau xót, ấm ức vì mất của, đau xót vì cuộc sống cùng cực đã làm thay đổi tính cách của trẻ thơ ( Nỗi đau nhân tình thế thái )
GV; Cảnh trẻ con nghèo đói, thất học đang lan tràn khắp nơi trên đất nước Trung Hoa đầy loạn ly. Tác giả từng lên án:
+ Ngoài biển máu chảy thành biển đỏ
 Mở cõi nhà vua ý chưa bỏ 
+ Cửa son rượu thịt ôi
 Ngoài đường, xương chết buốt. 
- Mây tối mực, trời mù mịt, đêm đen đặc
Mưa, mưa, mưa, chẳng dứt
đ Cơn mưa dầm dề, kéo dài suốt mấy đêm không ngớt.
+ Mền vải lạnh nhơ sắt
 Con đạp nát lót
 Nhà dột chẳng chữa đâu.
 Lo lắng không ngủ được
ị Bao nhiêu nỗi khổ dồn dập, và đến ướt lạnh, con quậy phá, lo lắng vì loạn lạc
ị tác giả mệt mỏi, lo lắng, thương con, thương mình mà bất lực không làm gì được
( Không nói khổ về vật chất, còn khổ cả tinh thần )
2, Mơ ước của nhà thơ 
- Ước nhà rộng muôn ngàn gian che khắp thiên hạ
ị Mơ ước cao cả, chan chứa lòng vị tha và tinh thần nhân đạo ( Tác giả nghĩ đến ngôi nhà chung to, rộng, vững chắc cho mọi người dân )
ị lòng nhân ái, cảm động, thiết thợc cụ thể
- Lều ta nát, chịu chết rét
ị Xả thân vì người khác
III- Tổng kết – ghi nhớ
1, Nghệ thuật: Kết hợp nhiều phương thức biểu đạt
2, Nội dung: Nỗi khổ của t/g vì căn nhà bị gió thu phá đ ước mơ cao cả
* Ghi nhớ ( SGK 134 )
*HĐ3-Hướng dẫn luyện tập
- Đọc diễn cảm văn bản
- Nêu ý chính của đoạn văn bằng 2 câu
*HĐ4- Hoạt động nối tiếp
1- Câu hỏi và bài tập củng cố kiến thức.
Câu 1: Đặc điểm của bút pháp Đỗ Phủ:
	A. Lãng mạn	*B. Hiện thực	C. Cả A và B.	D. Cả A và B sai
Câu 2: Phương thức biểu đạt được Đỗ Phủ sử dụng trong "Bài ca nhà tranh bị gió thu phá":
	A. Miêu tả	B. Tự sự	C. Biểu cảm	*D. Cả A,B,C.
Câu 3: Chi tiết nào là chi tiết nghệ thuật đắc sắc nói lên cái nghèo khổ cùng cực của một gia đình giữa thời loạn?
	A. Những cơn lốc tháng tám làm bay mất các lớp tranh của ngôi nhà.
	B. Nhà dột chẳng chừa chỗ nào.
	*C. Tấm mền cũ xơ xác, bị bọn trẻ đạp rách nát thêm.
	D. Trong mưa gió, trẻ con trong làng tranh nhau cướp giật từng mảnh tranh.
- Khái quát bài
2- HDVN
- Học thuộc bài + chuẩn bị kiêm tra văn 1 tiết
- Tìm hiểu bài “ Từ đồng âm