Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 7 - Tuần 6 - Tiết 21 : Côn Sơn ca thiên trường vãn vọng

Tuần 6
tiết 21 : côn sơn ca 
 Thiên Trường vãn vọng 
* Mục tiêu : - Cảm nhận được hồn thơ thắm thiết tình quê của Trần Nhân Tông trong bài : 
Thiên Trường văn vọng và sự hòa nhập nên thơ thanh cao của Nguyễn Trãi với cảnh trí Côn Sơn qua đọan thơ trong Côn Sơn ca .	 
* Chuẩn bị : G nghiên cứu S G K – S G V , sọan bài ; Đọc tư liệu về N/ Trãi , Trần Nhân Tông , tranh Nguyễn Trãi 
 HS : Học thuộc bài cũ , soạn bài 
* Nội dung :
A.Kiểm tra ( 5p ) Đọc thuộc lòng bài : Sông núi nước Nam ; Nêu giá trị bài thơ .
B.Bài mới ( 38p )
Hoạt động của thầy
Hoạt động của trò
 HS đọc chú thích ( tr 79 )
? Nêu những nét chính trong c/đơì NT .
Giới thiệu chân dung Nguyễn Trãi 
? H/cảnh sáng tác của bài 
? N/xét số chữ trong mỗi câu thơ ?
 Thơ lục bát ( bản dịch )
G : nguyên tác bài thơ = chữ Hán và là thể thơ khác khi dịch lục bát 
 Đọc bài thơ 
? Cảnh vật Côn Sơn được gợi tả qua h/ảnh nào 
? Có gì độc đáo trong cách tả suối , tả đá 
( tả suối = âm thanh ; tả đá = màu sắc – màu rêu )
? Cách tả đó gợi cảnh thiên nhiên ntn 
? H/d ntn về cảnh rừng CS qua cách m/tả : Thông  nêm , bóng 
? H/ảnh : Thông  nêm , bóng gợi cảm giác về một không khí ntn ?
? Có nhận xét gì về cảnh t/nhiên ở CS qua lời gt của tác giả .
? Em đọc được thái độ ,tình cảm nào của tác giả ẩn sau những lời giới thiệu đó ?
 GV : Hòa vào cảnh vật là một con người 
? Con người xuất hiện qua hình ảnh nào ?
? Có những hành động gì ?
? “Ta” thuộc từ loại nào ? (đại từ )
? Đại từ ta được nhắc lại mấy lần ?
 (4 lần điệp ngữ )
? Đại từ “ ta” lặp lại 4 lần trong một bài có tác dụng diễn tả điều gì 
? “ ta” xuất hiện cùng những h/động : nghe , ngồi , giúp ta hình dung được tư thế nào 
của con người ở đây ?
G : Nghe , ngồi ,  là những sở thích của nhân vật xưng ta .
? Nghe tiếng suối lại tưởng như tiếng đàn , ngồi trên đá tưởng như chiếu êm . Cách ví von đó cho em hiểu được nét đẹp nào trong tâm hồn nhân vật xưng ta 
? Nhân vật xưng ta là ai 
? Hình dung cảnh sống và tâm trạng của Nguyễn Trãi lúc này 
? Tại sao NT có tâm trạng đó 
G : Suốt 1 cuộc đời tận tụy 
? Tên bài là : Bài ca Côn Sơn , có những bài ca nào vang lên trong văn bản 
? tác giả bài ca Côn Sơn là NT , qua bài thơ em hiểu được gì về con người NT 
? Nét n/thuật đặc sắc của bài 
 HS đọc chú thích 
? Thể thơ của v b 
? Cảnh chiều thôn quê được t/giả miêu tả ntn 
? Nhậ xét gì về cảnh 
? Hình ảnh : đàn trâu , trẻ chăn trâu , tiếng sáo  gợi tả cuộc sống tn
? Tâm hồn tình cảm của t/giả 
? Qua bài thơ em hiểu gì về Trần Nhân Tông 
I/ Côn Sơn Ca :
1/ Tìm hiểu khái quát :
* Tác giả :
- Vị anh hùng dân tộc vĩ đại , văn võ song toàn có công lớn với dân với nước 
- Cuộc đời kết thúc thảm khốc 
- Sự nghiệp văn chương : sán tác cả chữ Hán và chữ Nôm , được công nhận danh nhân văn hóa thế giới 
* Tác phẩm : Sáng tác trong thời gian NT sống ở Côn Sơn 
2/ Tìm hiểu văn bản :
Cảnh : suối 
 đá
	thông 
	trúc 
( lâu đời , nguyên thủy  )
( rừng Côn Sơn có rất nhiều thông , trúc đan xen  đây là những nét , những cảnh vật tiêu biểu đặc sắc của Côn Sơn )
( thanh cao , mát mẻ trong lành  )
 Vẻ đẹp cổ kính , thanh cao , yên tĩnh 
- Ca ngợi cảnh đẹp Côn Sơn 
- Thể hiện lòng yêu mến gắn bó với thiên nhiên 
- Người : 
ta : nghe
 ngồi 
 nằm 
 ngâm thơ 
( nhấn mạnh , làm nổi bật sự có mặt của “ta “ ở mọi nơi )
 Tư thế ung dung tự tại làm chủ thiên nhiên 
 Yêu thiên nhiên ; tâm hồn thanh cao giàu cảm xúc thi nhân 
- Là tác giả , là NT 
( ung dung , nhàn tảng ,tự do  ; say xưa trước cảnh t/nhiên )
3/ ý nghĩa :
- Nội dung : - Bài ca về cảnh đẹp Côn Sơn 
	- Bài ca về cách sống thanh cao 
 hòa hợp giữa con người với t/ nhiên
Nguyễn Trãi : Yêu t/nhiên , tâm hồn thanh cao , nhân cách tronh sáng 
- Nghệ thuật : điệp từ 
II/ Thiên Trường vãn vọng :
1/ Tìm hiểu khái quát :
- Tác giả là 1 ông vua , 1 nhà thơ , nhà văn tiêu biểu của đời Trần 
- Thơ tứ tuyệt đường luật 
2/ Tìm hiểu v/bản :
- Khói , bóng chiều Cảnh đơn sơ đậm đà sắc quê hồn quê 
- Đàn trâu , cò trắng Cuộc sống bình yên hạnh phúc 
( yêu mến quê hương )
( vị vua hiền , có tâm hồn bình dị gắn bó với làng quê )
C.Củng cố ( 1p )- Xác định kiểu v/bản của 2 bài thơ 
	- Phương thức biểu cảm ( gián tiếp qua miêu tả ) 
D.Hướng dẫn ( 1p ) - Học thuộc lòng 2 bài thơ - Nắm giá trị của bài- Soạn : bánh trôi nước 
 *****************************************
Tiết 22 : từ hán việt 
* Mục tiêu : - Giúp HS hiểu được các sắc thái ý nghĩa riêng biệt của từ Hán Việt 
	- Có ý thức sử dụng từ Hán Việt đúng ý nghĩa , đúng sắc thái , phù hợp với hoàn cảnh giao tiếp , tránh lạm dụng từ Hán Việt 
* Chuẩn bị : G : nghiên cứu soạn bài ; bảng phụ ghi ví dụ ( tr 81- 82 )
	 HS : Học bài cũ , đọc S G K 
* Nội dung :
A.Kiểm tra ( 7p ) – Thế nào là y/tố HV , vai trò của y/tố HV ? Có mấy loại từ ghép HV ? Cách cấu tạo từng loại 
 - Làm bài tập 3 
B.Bài mới ( 36p )
Hoạt động của thầy
Hoạt động của trò
 Bảng phụ 
? Tìm những từ thuần việt đồng nghĩa với những từ HV được gạch chân trong v/d 
? Trong trường hợp a , thay từ phụ nữ = từ “đàn bà” vào câu văn có được không ? vì sao 
Trong v/d b  
? Tại sao người viết lại không dùng 2 từ “ chết , chôn” mà lại dùng 2 từ này ? 
? Qua 2 v/d , hãy cho biết dùng từ HV có ý nghĩa ntn ?
? Trường hợp c , tại sao không dùng từ “ xác chết” mà lại dùng “ tử thi” ? 
G : Đọc v/dụ d ,chú ý những từ HV
? Em thấy những từ này thường được dùng trong thời đại nào ?
? Những từ này ngày nay có còn dùng nữa không ?
? Việc dùng những từ HV vào trong đoạn văn trên là có mục đích gì ?
 GV : Dùng từ HV đúng lúctạo ra sắc thái biểu cảm cho lời văn 
? Đó là những sắc thái nào ?
 Đọc VD 
? So sánh ,nhận xét về nội dung ý nghĩa của mỗi cặp câu ?
? Khác nhau ở điểm nào ?
 GV: Câu .dùng từ HV 
? So sánh mỗi cặp câu ,câu nào có cách diễn đạt hay hơn ? vì sao ?
? Nhận xét cách nói ở trường hợp 1 
? dùng từ HV cần chú ý điều gì 
? Dùng từ HV không đúng lúc , đúng chỗ có hại gì 
1/ Bài tập 1 : 
Gọi HS lên bảng làm 
G : Chữa 
2/ Bài tập 3 :
HS lên bảng làm 
I/ Sử dụng từ HV :
1/ Sử dụng từ HV tạo sắc thái biểu cảm :
phụ nữ - đàn bà 
từ trần – chết 
mai táng – chôn 
tử thi – xác chết 
( không được . Vì  mất đi sắc thái trang trọng , thái độ tôn kính )
( thể hiện thái độ tôn kính của mọi người đối với vị lão thành CM )
 Sắc thái trang trọng , thái độ tôn kính 
 Tránh gây cảm giác thô tục , ghê sợ
( x/h xưa thời p/k )
( không dùng nữa )
 Tạo sắc thái cổ , phù hợp với bầu k/khí xh xa xưa 
HS nói 
2/ Không nên lạm dụng từ HV :
- Nội dung ý nghĩa giống nhau 
- Dùng từ 
- Cách 2 ; cách nói tự nhiên hơn , phù hợp với hoàn cảnh g/tiếp 
- Thiếu t/nhiên không phù hợp 
 Dùng đúng lúc , đúng chỗ , không nên lạm dụng 
( lời văn thiếu tự nhiên )
II/ Luyện tập :
amẹ – thân mẫu 
b phu nhân – vợ 
c sắp chết – lâm chung 
- giảng hòa , cầu thân , hòa hiếu , nhan sắc tuyệt trần 
C.Củng cố ( 1p ) – Nhắc lại ghi nhớ ; HS đọc lại 
D.Hướng dẫn ( 1p ) – Học thuộc phần ghi nhớ 
	- Làm bài tập 2 , 4 
	- Thay từ bảo vệ = giữ gìn ; mĩ lệ = đẹp 
tiết 23 : đặc điểm của văn biểu cảm 
* Mục tiêu : - Giúp HS hiểu được các đặc điểm cụ thể của bài văn biểu cảm .
	- Hiểu đặc điểm của p/ thức biểu cảm là thường mượn cảnh vật , đồ vật , con người để bày tỏ tình cảm , khác với văn miêu tả là nhằm mục đích tái hiện đối tượng miêu tả .
* Chuẩn bị : - G : nghiên cứu S G k – S G V – Soạn bài 
	- HS : Học bài cũ , đọc S G K .
* Nội dung :
A.Kiểm tra ( 5p ) – Thế nào là văn biểu cảm ? Có mấy phương thức biểu cảm .
B.Bài mới ( 38p ) 
Hoạt động của thầy
Hoạt động của trò
 Gọi HS đọc bài văn ( tr 84-85 )
? Bài văn viết về đ/ tượng nào ?
? Tác giả có miêu tả cụ thể về h/d chất liệu tấm gương đó ntn không ?
? Trong bài văn , chủ yếu nói về điều gì của gương ?
? Đó là những p/chất nào ?
? Tìm những câu văn thể hiện phẩm chất đó .
G : Trong bài văn t/giả nêu và ca ngợi những p/chất tốt đẹp của gương 
Vậy mục đích của người viết có phải chỉ là nói về gương . Hay còn có dụng ý gì ?
? Bày tỏ tình cảm nào của mình ?
? Nhận xét về cách biểu đạt tình cảm của tác giả trong bài văn ?
 GV : Cách biểu cảm .là gián tiếp 
 Đọc bài v ăn 
? Bài văn chia mấy phần ? Chỉ rõ nhiệm vụ từng phần /
 Đọc đoạn văn 
? Cho biết nội dung của đoạn văn ?
? Tình cảm ấy được thể hiện như thế nào ?(Để thể hiện t/c ấy người viết đã làm thế nào )
 GV: Để biểu đạt tình cảm dùng những từ ngữ trực tiếp thể hiện đó là biểu cảm t/tiếp 
? Qua 2 bài tập , cho biết n/dung chính của mỗi bài văn biểu cảm 
? để biểu đạt tình cảm , người vết có thể làm tnào
? Bố cục một bài văn biểu cảm 
? Tình cảm trong bài văn biểu cảm 
 Đọc 
? Bài văn thể hiện t/cảm nào 
? Cách biểu đạt 
? Căn cứ vào đâu mà nói như vậy .
I/ Đặc điểm của văn biểu cảm :
1/ Bài tập 1 :
- Tấm gương 
( không miêu tả cụ thể  ) 
- Nêu phẩm chất , đức tính của gương 
+ Trung thực khách quan 
+ Ghét thói xu nịnh dối trá 
+ Giúp con người thấy được sự thật 
( nếu ai  . Hai nhân vật , một người đáng trọng  sai sự thật )
- Nói gương nhưng lại nói về con người 
- Ca ngợi con người trung thực ; bộc lộ suy nghĩ tình cảm của mình về 1 cách sống đúng đắn 
- Chọn 1 đối tượng có tính chất tương đồng  để bày tỏ tình cảm  
- Bố cục : 3 phần 
+ Phần 1 : Giới thiệu phẩm chất của gương 
+ Phần 2 : Nêu những p/chất cụ thể 
+ Phần 3 : Khẳng định lại p/ chất 
2/ Bài tập 2 :
- Nội dung : Tình cảnh cô đơn , niềm mong mỏi 
- Cách thể hiện : Lời gọi 
	 Lời than 
	 Câu hỏi 
- Nội dung : Mỗi bài biểu đạt 1 tình cảm chủ yếu 
- Cách biểu đạt : Gián tiếp 
	Trực tiếp 
- Bố cục : 3 phần 
- Tình cảm trong sáng chân thực 
II/ Luyện tập :
Nội dung : Nỗi buồn nhớ khi phải xa trường , xa bạn 
Cách biểu đạt : Gián tiếp 
( mượn hoa phượng để nói đến những cuộc chia li , tâm trạng  khi phải xa trường , xa bạn )
C.Củng cố ( 1p ) – Gọi HS đọc lại ghi nhớ 
D.Hướng dẫn ( 1p ) : Học thuộc ghi nhớ 
	Lập bảng so sánh giữa 2 loại văn : miêu tả và biểu cảm về các mặt : đối
	Tượng , nhiệm vụ , mục đích 
	*********************************
Tiết 24 : đề văn biểu cảm và cách làm bài văn biểu cảm 
* Mục tiêu : - Giúp HS nắm được kiểu đề văn biểu cảm ; Nắm được các bước làm bài văn biểu cảm ,
* Chuẩn bị : - G : nghiên cứu soạn bài 
	- HS : Học bài cũ , đọc S G K
* Nội dung :
A.Kiểm tra ( 6p ) - Có mấy cách biểu cảm , là những cách nào ? nói rõ từng cách . 
	- Nêu bố cục 1 bài văn biểu cảm .
B.Bài mới ( 37p )
Hoạt động của thầy
Hoạt động của trò
 HS đọc các đề bài ( tr 88 )
? Đối tượng của mỗi đề là gì ?
? Tình cảm cần biểu hiện ở mỗi đè là gì ?
 G : Dẫn giải : 1 đề văn 
? Có nhận xét gì về 1 đề văn biểu cảm ?
 G : Chép đề 1
? Nêu các bước tạo lập 1 văn bản 
? Thể loại của đề bài 
? Vì sao em biết ? ( cảm nghĩ )
? Đối tượng cảm nghĩ 
? Vị trí của dòng sông 
? Con sông quê có điểm nào nổi bật 
? Em có kỉ niệm nào gắn bó sâu sắc với sông quê 
G  Ta đã tìm được các ý 
? Muốn tìm ý ta phải làm ntn ?
? Bố cục 1 bài văn 
? Mở bài làm n/vụ gì ?
? Trong những ý trên ,sắp xếp ý nào trước ý nào sau 
? Lập xong dàn ý , bước tiếp theo là gì 
? Nêu các bước làm văn biểu cảm 
 Đọc bài văn 
? Đối tượng biểu cảm 
? Tình cảm với đối tượng 
? Phương thức biểu cảm 
? Hãy chỉ ra bố cục của bài 
I/ Đề văn biểu cảm và các bước làm văn biểu cảm :
1/ Đề văn biểu cảm 
- Đối tượng : - Tình cảm
đề 1 : Dòng sông Cảm nghĩ
đề 2 : Đêm trăng trung thu Cảm nghĩ
đề 3 : Nụ cười của mẹ Cảm nghĩ
đề 4 : Tuổi thơ Vui buồn
đề 5 : Loài cây Yêu quí
 Đề văn : Nêu ra đối tượng 
	Định hướng tình cảm
2/ Các làm bài văn biểu cảm :
* Định hướng 
- Thể loại : Biểu cảm 
- Đối tượng : Dòng sông quê .
* Tìm ý , sắp xếp ý 
- ở đầu làng , uốn khúc ôm lấy cánh đồng , ngăn cách đôi bờ 
- Đặc điểm : Màu nước sông 2 mùa 
	Cảnh vật : cây cối trên bãi cát ven sông .
- Nêu kỉ niệm : người bạn chia sẻ buồn , vui 
( đặt câu hỏi trả lời câu hỏi .)
- Sắp xếp ý .
+MB : G/thiệu con sông , nêu cảm xúc ban đầu 
+TB : - Miêu tả đặc điểm dòng sông
- Nêu kỉ niệm gắn bó 
+KB : - Cảm nghĩ chung
* Viết bài 
* Sửa bài
 Ghi nhớ : S G K . HS đọc 
II/ Luyện tập 
- Đối tượng : An Giang 
- Tình cảm : Tình yêu tha thiết 
- Phân tích : Biểu cảm trực tiếp 
- Dàn ý 
+ MB : G/t tình yêu quê hương An Giang
+ TB : Những biểu hiện tình yêu quê hương 
 T/ yêu từ thuở ấu thơ
 T/ yêu quê hương trong c/đấu , những
	Tấm gương yêu nước của quê hương 
+ KB : Khẳng định lại T/ yêu quê hương 
C.Củng cố ( 1p ) - Đề văn biểu cảm 
	 - Các bước làm bài văn biểu cảm 
D.Hướng dẫn ( 1p ) - Về học thuộc phần ghi nhớ ; Viết bài : Biểu cảm về dòng sông quê .
	*****************************************************