Bài soạn môn Ngữ văn 7 - Luyện tập lập luận giải thích

KẾ HOẠCH TUẦN 29
Tiết
109
Luyện tập lập luận giải thích
Tiết
110
111
Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu
Tiết
112
Luyện tập: Dùng cụm chủ- vị để mở rộng câu
Tiết 109
Ngày soạn: 12/3/2011
Tập làm văn:	LUYỆN TẬP LẬP LUẬN GIẢI THÍCH
I/ Mục tiêu can đạt: 
Giúp học sinh
Kiến thức
- Củng cố những hiểu biết về cách làm bài văn lập luận giải thích.
Kĩ năng:
- Vận dụng được những hiểu biết đó vào việc làm một bài văn giải thích cho một nhận định, một ý kiến về một vấn đề quen thuộc với đời sống của các em.
II/ Chuẩn bị:
Thầy: Nghiên cứu, soạn bài, tham khảo tài liệu.
Trò: Xem trước và có sự chuẩn bị ở nhà phần luyện tập.
III/ Tiến trình tiết dạy :
Ổn định :
Kiểm tra :
- Nêu nội dung từng phần bố cục bài nghị luận giải thích?
Bài mới:	
Đề luyện tập: Một nhà văn có nói: “Sách là ngọn đèn sáng bất diệt của trí tuệ con người”. Hãy làm sáng tỏ nội dung câu nói đó.
HOẠT ĐỘNG TRÊN LỚP
NỘI DUNG
HĐ 1: GV yêu cầu HS nhắc lại các bước làm bài văn LLGT
I/ Các bước làm văn LLGT: 
- Đề bài thuộc thể loại gì?
- Đề nghị luận giải thích
- Đề yêu cầu giải thích vấn đề gì?
- Vấn đề: giá trị của sách trong đời sống con người
- Trực tiếp giải thích một câu nói.
- Gián tiếp giới thiệu vai trò của sách trong cuộc sống con người.
- Làm thế nào để nhận ra yêu cầu của đề?
- Căn cứ vào mệnh lệnh của đề, từ ngữ trong đề.
- Để đạt được yêu cầu giải thích đã nêu em phải làm như thế nào?
Liên kết các câu hỏi SGK theo các bước của 1 bài văn.
HĐ 2: Lập dàn ý
II/ Dàn ý:
- Trong phần ĐVĐ em phải làm gì?
 1/ ĐVĐ:
Giới thiệu vai trò của sách.
- Không có gì có thể thay thế được sách trong việc mở mang trí tuệ con người.
Trích dẫn câu nói.
- Chính vì thế có nhà văn nói: “ Sách là ”
Chuyển ý
- Câu nói trên có ý nghĩa như thế nào?
- Phần thân bài em phải tiến hành những bước nào?
 2/ GQVĐ:
a/ Giải thích ý nghĩa câu nói:
- Trí tuệ là gì?
- Sách chứa đựng trí tuệ con người ® Trí tuệ: tinh tuý, tinh hoa của hiểu biết.
- Tại sao nói sách là ngọn đèn sáng?
- Sách là ngọn đèn sáng: ngọn đèn sáng rọi chiếu, soi đường, đưa con người ra khỏi chốn tối tăm.
- Ngọn đèn sáng bất diệt là như thế nào?
- Sách là ngọn đèn sáng bất diệt: Ngọn đèn sáng không bao giờ tắt.
- Cả câu nói có ý nghĩa như thế nào?
=> cả câu nói đó có ý: Sách là nguồn sáng bất diệt của trí tuệ con người.
b/ Giải thích cơ sở của chân lý câu nói:
- Có phải mọi cuốn sách điều là ngọn đèn sáng bất diệt của trí tuệ con người?
- Không thể nói mọi cuốn sách là ngọn đèn sáng bất diệt của trí tuệ con người nhưng những cuốn sách có giá trị thì đúng là như thế bởi vì:
+ Những cuốn sách có giá trị ghi lại những hiểu biết quí giá nhất mà con người thu hái được.
+ Những hiểu biết được sách ghi lại không chỉ có ích cho mọi thời. Mặt khác nhờ có sách ánh sáng bất diệt của trí tuệ con người được truyền lại cho đời sau: Học thuyết Đarwin, Định luật Nuitơn, Định luật Amper  mà ngày nay con người vẫn ứng dụng . vì thế sách là 
+ Đây là điều được mọi người thừa nhận.
- Tìm những câu nói nêu lên vai trò của sách?
“ Lời nói đẹp nâng cao nhân cách
Trang sách hay mở rộng tâm hồn” 
“ Đọc sách để tích lũy kiến thức”
“ Không có sách thì không có tri thức”
“ Một rương vàng bằng một nang chữ”
c/ Giải thích sự vận dụng chân lý được nêu trong câu nói:
- Để nắm được hiểu biết trí tuệ của con người ta phải làm gì?
- Cần phải chăm đọc sáh để hiểu biết nhiều hơn và sống tốt hơn.
- Đọc sách như thế nào?
- Cần phải chọn sách tốt sách hay để đọc, không đọc sách vở sách có hại.
- Chúng ta phải làm gì khi đọc sách?
- Cần tiếp nhận ánh sáng trí tuệ chứa đựng trong sách.
- Trong phần kết bài em phải làm gì?
 3/ KTVĐ:
- Câu nói trên đúng hay sai?
- Câu nói trên hoàn toàn đúng nếu con người biết chọn sách mà đọc và biết cách đọc sách.
- Sách mang lại cho con người điều gì?
- Sách mang lại cho con người sự hiểu biết vô tận.
- Là HS em phải làm gì qua câu nói đó?
- Là HS em phải chăm đọc sáh để trau dồi kiến thức.
HĐ 3: Luyện tập: Viết đoạn văn
	ĐVĐ: 
Sách là kho báu vô tận của con người trong cuộc sống, không có gì có thể thay thế được sách trong việc mở mang trí tuệ con người. Chính vì thế có nhà văn nói: “ Sách là ngọn đèn sáng bất diệt của trí tuệ con người”. Thế nào là ngọn đèn sáng bất diệt của trí tuệ con người? Để hiểu rõ nội dung câu nói trên chúng ta hãy giải thích.
	KTVĐ: 
Tóm lại câu nói trên hoàn toàn đúng, nếu con người biết chọn sách và biết cách đọc sách. Sách luôn là báu vật, là ngọn đèn bất diệt của trí tuệ con người vì nó mang lại cho ta sự hiểu biết vô tận. Là Hs ta phải biết trân trọng yêu quí sách và chăm đọc sách để trau dồi kiến thức mở mang trí tuệ cho mình.
Hướng dẫn học bài soạn bài:
- Nắm lại cách làm bài văn giải thích.
- Những trò lố hay là Va-ren và Phan Bội Châu
- Va - ren đã hứa những gì? Thưïc chất của những lời hứa đó?
- Cách xây dựng nhân vật với những nét tính cách như thế nào?
- Kết cục những trò lố như thế nào?
Rút kinh nghiệm sau tiết 109
Tổ chuyên môn nhận xét
Chuyên môn trường nhận xét
Tiết 110 - 111
Ngày soạn: 12/3/2011
Văn bản:	NHỮNG TRÒ LỐ HAY LÀ VA-REN VÀ PHAN BỘI CHÂU
PHAN BỘI CHÂU
I/ Mục tiêu cần đạt: 
Giúp học sinh hiểu được
Kiến thức:
- Giá trị của đoạn trích trong việc khắc hoạ sắc nét hai nhân vật Varen và Phan Bội Châu với hai tính cách, đại diện cho hai lực lượng xã hội: Phi nghĩa và chính nghĩa. Thực dân Pháp và nhân dân VN hoàn toàn đối lập nhau trên đất nước ta thời Pháp thuộc.
Kĩ năng:
- HS thấy được nghệ thuật dùng từ của tác giả, và kĩ năng phân tích văn bản nghị luận
Thái độ:
- Giáo dục HS lòng tự hào về truyền thống dân tộc.
II/ Chuẩn bị:
Thầy: nghiên cứu, soạn bài; đọc " Bản án chế độ thực dân Pháp"
Trò: Đọc trước truyện nhiều lần. Trả lời theo câu hỏi sgk.
III/ Tiến trình tiết dạy:
Ổn định:
Kiểm tra:
Tên quan phụ mẫu ở trong truyện ngắn Sống chết mặc bay là một tên quan ntn? Chi tiết nào trong bài cho em thấy điều đó?
Bài mới:
- Trong cuộc sống, những trường hợp, những hành động nào ta dùng cụm từ những trò lố để gọi?
- Nhan đề của văn bản cũng có cụm từ những trò lố, vậy những trò lố ở đây có nghĩa là gì? ý nghĩa của nó ra sao? Nội dung bài học hôm nay cho ta câu trả lời.
HOẠT ĐỘNG TRÊN LỚP
NỘI DUNG
HĐ 1: GV hướng dẫn HS đọc tìm hiểu chung văn bản
I/ Tìm hiểu chung:
- Lời dẫn truyện: bộc lộ sự nghi ngờ.
 1/ Đọc:
- Lời của Va- ren: Lúc cao giọng, lúc trầm...
- Em hiểu gì về tác giả ?
 2/ Tác giả:
Bút danh Nguyễn Ái Quốc gắn liền với báo Người cùng khổ.
- Em hãy nêu những nét chính của văn bản?
 3/ Tác phẩm : SGK
- Em hãy cho biết bố cục văn bản.
 4/ Bố cục :
1. « Do sức ép ... trong tù »
 Khởi nguồn những trò lố.
2. « Nhưng chúng ta ... PBC »
Phơi bày những trò lố.
3. « Cuộc gặp gỡ ... qua vậy »
Kết cục của những trò lố.
HĐ 2 : GV hướng dẫn HS tìm hiểu văn bản
II/ Đọc - Hiểu văn bản :
- Tại sao văn bản có tên là những trò lố ?
 1/ Khởi nguồn những trò lố :
- Truyện được kể theo trình tự nào?
- Từ khi ông Va-ren xuống tàu đến khi đến khám giam cụ PBC
- Theo em đây là 1 tác phẩm ghi chép sự thật hay tưởng tượng hư cấu?
Có thật: + Va-ren ® toàn quyền Pháp tại ĐD
 + PBC nhà yêu nước đang bị Pháp bắt giam tại HN.
 + Phong trào đấu tranh đòi thả PBC
Tưởng tượng: Cuộc tiếp kiến của Va-ren với PBC do tác giả tưởng tượng
-> trình tự thời gian.
Đọc «  Do sức ép ... trong tù »
- Khởi nguồn những trò lố Va – ren đã hứa gì về vụ PBC ?
Va-ren đã « nữa chính thức hứa » sẽ « chăm sóc » vụ PBC.
- Nhưng thựïc chất của lời hứa đó là gì ?
- Từ ngữ nào thể hiện điều đó ?
Nhưng thực chất của lời hứa là hắn chỉ quan tâm đến địa vị của mình.
- Qua đó em thấy được điều gì ?
=> Đó là một trò lố, một sự dối trá bịp bợm.
Tiết 2 : HS đọc đoạn 2 «  nhưng chúng ta ... PBC »
2/ Phơi bày những trò lố :
- Hai nhân vật Va-ren và PBC được xây dựng như thế nào ?
Va-ren >< PBC.
Đại diện cho thế lực thống trị >< Bậc anh hùng ,vị thiên sứ.
- Khi đến gặp PBC Va-ren đã tuyên bố điều gì?
Va-ren tuyên bố thả PBC : 
- Tôi đem tự do đến cho ông đây.
- Kèm theo điều kiện gì?
Yêu cầu PBC :
- Trung thành với nước Pháp, cộng tác hợp lực với nước Pháp. Không xúi giục đồng đồng bào chống lại nước Pháp.
- Em có nhận xét gì về hành động và lời nói củaVa-ren?
Tay phải bắt tay PBC >< tay trái nâng gông.
® Mâu thuẩn giữa lời nói và hành động.
- Va-ren khuyên PBC những gì?
Khuyên PBC: Bỏ mặc đấy những ý nghĩ phục thù.
Lấy gương mình , bạn bè và những kẻ phản bội để dụ dỗ.
- Lời lẽ của Va-ren là hình thức ngôn ngữ gì?
- Nhận xét của em qua lời khuyên đó?
Ngôn ngữ độc thoại ® Va-ren là kẻ thực dụng, đê tiện sẵn sàng làm mọi thứ vì quyền lợi cá nhân.
- PBC đã ứng sử với Va-ren như thế nào?
- Sự im lặng dửng dưng của PBC có ý nghĩa gì?
PBC im lặng dửng dưng -> Sự khinh bỉ, bản lĩnh kiên cường của nhà chí sĩ yêu nước.
HS đọc đoạn cuối
 3/ Kết thúc những trò lố:
- Những trò lố của Va-ren kết thúc như thế nào?
- Sự thay đổi nhẹ trên nét mặt của người tù lừng tiếng
- Đôi ngọn râu mép của người tù nhếch lên một chút rồi hạ xuống ngay.
Một cái nhổ vào mặt.
- Qua những chi tiết trên cho em thấy được điều gì?
=> Gián tiếp bộc lộ lòng yêu nước, ca ngợi cuộc đời và bản lĩnh yêu nước của nhà sĩ phu yêu nước.
HĐ 3: GV hướng dẫn HS tổng kết
III/ Tổng kết:
- Qua văn bản tác giả muốn nói lên điều gì?
1. NT: Cách dẫn chuyện khéo léo đầy giọng mỉa mai, châm biếm, ngôn ngữ độc thoại, NT xây dựng nhân vật tương phản
- NT của tác phẩm có những nét đặc sắc gì?
2. ND: phơi bày những trò lố của Va-ren và thể hiện sự tôn kính, ca ngợi nhân cách cao quý của đối với PBC.
- Theo em mục đích chính của truyện viết nhằm điều gì?
Mục đích: sử dụng vũ khí bằng ngòi bút nhằm cổ động cho phong trào của nhân dân đòi thả PBC.
HĐ 4: Luyện tập:
- Qua ngôn ngữ của mình, tính cách của Va- ren được bộc lộ thế nào?
A. Con người có nhân có nghĩa. B. Vị quan toàn quyền có trách nhiệm với nhân dân ở thuộc địa
 	C. Người biết giữ lời hứa	 D. Một tên quan lố bịch và bất lương
- Qua phân tích, em có nhận xét thế nào về nghệ thuật xây dựng nhân vật Va- ren của tác giả? 
Hướng dẫn học bài soạn bài :
- Nắm nội dung bài học
- Tìm đọc Bản án chế độ thực dân Pháp.
- Soạn bài luyện tập: Dùng cụm chủ vị để mở rộng câu.
Rút kinh nghiệm sau tiết 110- 111
Tổ chuyên môn nhận xét
Chuyên môn trường nhận xét
Tiết 112
Ngày soạn: 12/3/2011
Tiếng Việt :	 LUYỆN TẬP DÙNG CỤM CHỦ - VỊ ĐỂ MỞ RỘNG CÂU
I/ Mục tiêu cần đạt: 
Giúp học sinh
Kiến thức
- Củng cố kiến thức về việc dùng cụm chủ vị để mở rộng câu
- Bước đầu biết cách mở rộng câu bằng cụm C-V
Kĩ năng :
- Vận dụng những trường hợp cụ thể đã học để mở rộng câu trong ngôn ngữ giao tiếp hằng ngày
II/ Chuẩn bị:
Thầy: Nghiên cứu, soạn kĩ bài
Trò: chuẩn bị tốt phần hướng dẫn ở nhà
III/ Tiến trình tiết dạy:
Ổn định:
Kiểm tra
- Thế nào là dùng cụm C-V để mở rộng câu? Ví dụ?
- Nêu các trường hợp dùng cụm C-V để mở rộng câu? Ví dụ?
Bài mới:
	1. Tìm cụm C-V làm thành phần câu, hoặc thành phần cụm từ trong các câu dưới, chỉ rõ cụm C-V làm thành phần gì?
	a. Khí hậu nước ta / ấm áp // cho phép ta / quanh năm trồng trọt thu hoạch 4 mùa
	® có 2 cụm C-V 1. Khí hậu... ấm áp ® làm chủ ngữ
	còn cụm: ta quanh năm... 4 mùa ® làm BN cho ĐT cho phép
	b. Có kẻ nói từ khi các thi sĩ // ca tụng cảnh núi non, hoa cỏ, núi non, hoa cỏ trông mới đẹp; Từ khi có người // lấy tiếng chim / kêu, tiếng suối / chảy làm đề ngâm vịnh, tiếng chim, tiếng suối / nghe mới hay.
	Có 2 cụm CV làm phụ ngữ cho DT khi, và 1 cụm cv làm phụ ngữ cho ĐT nói ( tiếng chim, tiếng suối nhe mới hay ).
	c. Thật đáng tiếc khi chúng ta // thấy những tục lệ tốt đẹp ấy / mất dần và những thức quý của đất mình / thay dần bằng... ® 2 cụm C-V làm BN, cụm CV làm ĐN cho DT khi
	2. Mỗi câu trình bày một ý riêng ® gộp các câu thành câu có cụm C-V làm thành phần
	a. Chúng em / học giỏi // khiến cha mẹ và thầy cô / vui lòng
	b. Nhà văn Hoài Thanh // khẳng định rằng cái đẹp / là cái có ích 
	c. Tiếng Việt / rất giàu thanh điệu // khiến cho lời nói của người VN chúng ta / du dương, trầm bổng như một bản nhạc
	d. Cách mạng tháng Tám / thành công // khiến cho tiếng Việt / có một bước...
	3. Gộp mỗi cặp câu hoặc vế câu ® 1 câu có cụm C-V làm thành phần câu, thành phần cụm ® không làm thay đổi nghĩa chính của câu, vế
	a. Anh em / hoà thuận // khiến hai thân vui vầy
	b. Đây// là cảnh một rừng thông ngày ngày biết bao nhiêu người/ qua lại.
	c. Hàng loạt vở kịch như “ Tay người đàn bà”, “ Giác ngộ”, “ Bên kia sông Đuống”,/ ra đời// đã sưởi ấm cho ánh đèn sân khấu ở khắp mọi miền đất nước.
Hướng dẫn học bài chuẩn bị bài:
- Nắm lại khái niệm thế nào là dùng cụm chủ vị mở rộng câu.
- Các trường hợp dùng cụm chủ vị mở rộng câu.
- Chuẩn bị bài luyện nói.
Đề : Em thường đọc những sách gì? Hãy giải thích vì sao em thích đọc những loại sách ấy.
Bài tập: 
	BT 1: Tìm cụm CV làm thành phần câu hoặc phụ ngữ của cụm từ trong các câu sau. Cho biết cụm CV đó làm thành phần gì hoặc phụ ngữ trong cụm từ nào?
	a/ Ôâng ấy// cứ ngỡ là mình/ còn chiêm bao.
	b/ Quyển sách tôi/ mua // bìa / rất đẹp.
	c/ Cái áo / treo trên giá // giá / rất đắc.
	BT 2: Thêm cụm chủ vị vào chổ trống làm phụ ngữ cho DT
	a/ Chúng tôi bàn nhau rào lại mảnh vườn 
	b/ Tôi chép lại bài thơ 
	c/ vấn đề 	vẫn chưa được giải quyết.
	d/ Tôi rất thích cái bánh  
	BT 3: Thêm cụm CV vào chỗ trống làm phụ ngữ cho ĐT
	a/ Mọi người đều lắng nghe 
	b/ Tôi nhìn thấy 
	c/ Tôi tin rằng 	
Rút kinh nghiệm sau tiết 112
Tổ chuyên môn nhận xét
Chuyên môn trường nhận xét