Giáo án môn Ngữ văn khối 7 - Tiết 97: Ý nghĩa của văn chương

Tuần 26 – Tiết 97
Ý NGHĨA CỦA VĂN CHƯƠNG
A.MỤC TIÊU CẦN ĐẠT
Qua tiết học, HS cần tiếp thu được:
- Hiểu được quan niệm của Hoài Thanh về nguồn gốc, nhiệm vụ, công dụng của văn chương trong loch sử nhân loại.
B. ĐỒ DÙNG DẠY HỌC
C. TÀI LIỆU THAM KHẢO: SGK, SGV, STK
D. TIẾN HÀNH CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY VÀ HỌC
1/. Ổn định
Ngày:
Tiết :
Lớp :
SS :
VM :
2/. Kiểm tra bài cũ
? Hãy cho biết Thủ tướng Phạm Văn Đồng nhận định thế nào về đức tính giản dị của Bác Hồ?
? Trình bày những biểu hiện về đức tính giản dị của Bác?
3/. Bài mới
HOẠT ĐỘNG CỦA GV
HOẠT ĐỘNG CỦA HS
BÀI HS GHI
Hoạt động 1: 
? Hãy nêu sơ lược vài nét về tác giả Hoài Thanh?
? Em hiểu gì về văn bản “Ý nghĩa văn chương”?
GV cho HS giải thích một số từ khó trong SGK/61.
Hoạt động 2: Tìm hiểu văn bản.
? Luận điểm chính của văn bản là gì?
? Bố cục văn bản chia làm mấy phần?
? Cho biết ý chính của mỗi phần?
? Em hiểu nghĩa cốt yếu là gì?
? Nguồn gốc cốt yếu của văn chương là gì?
? “Nguồn gốc cốt yếu  muôn loài”, đó là kết luận của Hoài Thanh. Em hiểu như thế nào về kết luận này?
? Để làm rõ hơn nguồn gốc, tình cảm nhân ái của văn chương. Hoài Thanh nêu tiếp một nhận định về vai trò tình cảm trong sáng tạo văn chương đó là tình cảm lời nào trong văn bản?
? Em hiểu nhận định này như thế nào? (Thảo luận)
? Văn chương hình dung sự sống có ý nghĩa gì?
? Văn chương sáng tạo ra sự sống mang ý nghĩa gì?
? Em hãy tìm VD dẫn chứng hai ý trên?
? Quan niệm văn chương như thế đúng chưa?
Hoạt động 3:
? Công dụng của văn chương đối với con người được Hoài Thanh bàn tới bằng những lời văn nào?
? Câu thứ nhất nhấn mạnh công dụng nào của văn chương?
? Câu thứ hai nhấn mạnh công dụng nào của văn chương?
? Kết hợp hai câu trên, tác giả cho ta thấy công dụng lạ kỳ nào của văn chương?
? Em có nhận xét gì về nghệ thuật chứng minh của đoạn văn?
? Văn bản “Ý nghĩa văn chương” thuộc loại văn nghị luận nào?
? Về nghệ thuật văn nghị luận “Ý nghĩa văn chương” của Hoài Thanh có gì đặc sắc?
? Bằng nghệ thuật đặc sắc ấy Hoài Thanh khẳng định điều gì?
=> SGK/61
=> HS nêu sơ lược tác phẩm SGK.
=> Ý nghĩa văn chương.
=> 2 phần
=> Đoạn 1: “Từ đầu  lòng vị tha” -> Nguồn gốc cốt yếu của văn chương.
Đoạn 2: Phần còn lại -> Công dụng của văn chương.
=> Cốt yếu là cái chính.
=> Lòng thương người, rộng ra là lòng thương muôn vật, muôn loài.
=> Nhân ái là nguồn gốc chính.
=> Văn chương sẽ là hình dung của sự sống  sự sống.
=> Cuộc sống của con người, của xã hội vốn là thiên hình vạn trạng phản ánh sáng tạo làm đời sống sáng tạo hơn.
=> Sự sáng tạo bắt đầu từ cảm xúc yêu thương tha thiết rộng hơn là nhà văn, nhà thơ
=> Hình dung sự sống (Bánh trôi nước, Qua đèo ngang)
-> Sáng tạo sự sống: 
“Râu tôm nấu với ruột bầu
Chồng chan, vợ húp gật đầu khen ngon”.
=> Rất đúng (vì có thứ văn chương thương người ) nhưng chưa toàn diện (vì có thứ văn chương phê phán, châm biếm)
=> “Một người hằng ngày  hay sao?”
“Văn chương  trăm nghìn lần”.
=> Khơi dậy những trạng thái cảm xúc cao thượng.
=> Rèn luyện thế giới tình cảm.
=> Làm giàu tình cảm con người.
=> Vừa có lí lẽ vừa có cảm xúc và hình ảnh.
=> Nghị luận chứng minh.
=> HS đọc GHi NHỚ
I. TÁC GIẢ –TÁC PHẨM
- Hoài Thanh (1909 – 1982), quê ở tỉnh Nghệ An, là nhà phê bình văn học xuất sắc.
- Văn bản viết vào năm 1936.
II. TÌM HIỂU VĂN BẢN
1/. Luận điểm: Ý nghĩa văn chương.
2/. Bố cục: 2 phần
+ Đoạn 1: “Đầu  lòng vị tha”
-> Nguồn gốc cốt yếu của văn chương.
+ Đoạn 2: Phần còn lại.
-> Công dụng của văn chương.
3/. Phân tích
a/. Nguồn gốc cốt yếu của văn chương.
- Thương người, thong cả muôn vật.
- Nhân ái là nguồn gốc chính.
- Phản ánh sự sáng tạo làm đời sống sáng tạo hơn.
- Sáng tạo bắt đầu từ cảm xúc.
b/. Công dụng của văn chương
- Khơi dậy những trạng thái, cảm xúc cao thượng.
- Rèn luyện thế giới tình cảm.
=> Làm giàu tình cảm con người.
-> Vừa có lí lẽ, vừa có cảm xúc và hình ảnh.
III. TỔNG KẾT (GHI NHỚ SGK/63)
4/. Dặn dò: Học bài và soạn bài mới : “Chuẩn bị bài kiểm tra Văn”
+ Xem lại các văn bản và kiến thức đã học.
+ Học thuộc lòng câu tục ngữ theo chủ đề.
ÔN TẬP VĂN 
I. Mục tiêu :
 1. Kiến thức :
Qua giê «n tËp giĩp HS n¾m ch¾c h¬n vỊ tơc ng÷, n¾m ch¾c ®­ỵc néi dung ý nghÜa trong c©u . nghƯ thuËt 
RÌn kÜ n¨ng c¶m thơ vµ ph©n tÝch tơc ng÷
Giĩp HS cđng cè l¹i 1 sè thĨ lo¹i v¨n ®· häc th«ng qua mét sè v¨n b¶n nghÞ luËn
 2. Thái độ :
Gi¸o dơc ý thøc t­ t­ëng häc hái nh÷ng kinh nghiƯm trong d©n gian , trong văn bản nghị luận.
 3. Kĩ năng :
RÌn kÜ n¨ng c¶m thơ vµ ph©n tÝch tơc ng÷ , Văn bản nghị luận.
II. Chuẩn bị :
	Gv : Tham khảo sách + tài liệu.
	Hs : Xem lại các văn bản đã học.
III. Các bước lên lớp :
Ổn định lớp :
Kiểm tra bài cũ :
Hãy cho biết nguồn gốc của văn chương là gì ?
Công dụng của văn chương là gì ?
 3. Bài mới :
Hoạt động của Thầy
Hoạt động của trò
Ghi bảng
Hoạt động 1
? Em hãy cho biết tục ngữ là gì ?
? Trong chương trình ngữ văn lớp 7 chúng ta đã học những chủ đề nào về tục ngữ ? 
? §äc thuéc nh÷ng c©u tơc ng÷ vỊ thiªn nhiªn vµ lao ®éng x· héi
? Trong c¸c c©u tơc ng÷ nµy em thÝch nhÊt c©u nµo? V× sao?
? §äc thuéc nh÷ng c©u tơc ng÷ vỊ con ng­êi vµ x· héi ?
? C©u tơc ng÷ “§ãi cho s¹ch, r¸ch cho th¬m” sư dơng c¸c biƯn ph¸p nghƯ thuËt g×?
? Tõ nghƯ thuËt ®ã lµm nỉi bËt nghÜa cđa c©u tơc ng÷ nh­ thÕ nµo?
? Hãy cho biết văn nghị luận là gì ?
? Trong học kì II chúng ta đã học những văn bản nghị luận nào ?
Hoạt động 2
Bµi 1/88: Tơc ng÷ vỊ con ng­êi ®­ỵc hiĨu theo nh÷ng nghÜa nµo?
a. ChØ hiĨu theo nghÜa ®en;
b. ChØ hiĨu theo nghÜa bãng;
c. C¶ nghÜa ®en vµ nghÜa bãng
d.C¶ A, B, C
? Theo em tơc ng÷ hiĨu theo nghÜa bãng
? Nh­ vËy em chän c©u nµo?
.
Bµi 2: Néi dung cđa 2 c©u tơc ng÷ “kh«ng thÇy ®è mµy lµm nªn” vµ “Häc thÇy kh«ng tµy häc b¹n”
a. §Ị cao ý nghÜa, vai trß cđa viƯc häc b¹n
b. KhuyÕn khÝch më réng ph¹m vi vµ ®èi t­ỵng häc hái
c. Kh«ng coi häc b¹n quan träng h¬n häc thÇy
d.Kh«ng coi träng viƯc häc thÇy h¬n häc b¹n
? Theo em, emchän c©u nµo? V× sao?
Bµi 3: Nèi néi dung A víi néi dung ë cét B ®Ĩ ®­ỵc mét nhËn ®Þnh ®ĩng
A
B
- D­íi h×nh thøc nhËn xÐt, khuyªn nhđ, tơc ng÷ vỊ con ng­êi vµ x· héi truyỊn ®¹t rÊt nhiỊu bµi häc bỉ Ých v× c¸ch
A. Nh×m nhËn c¸c quan hƯ gi÷a con ng­êi víi con ng­êi víi tù nhiªn
b. Nh×n nhËn gi¸ trÞ con ng­êi trong c¸ch häc c¸ch sèng vµ c¸ch øng sư hµng ngµy
c. nhËn biÕt c¸c hiƯn t­ỵng thêi tiÕt
d. khai th¸c tèt ®iỊu kiƯn, hoµn c¶nh tù nhiªn ®Ĩ t¹o ra cđa c¶i vËt chÊt.
1. Bài văn “Sự giàu đẹp của tiếng Việt” được viết theo phương thức biểu đạt nào ?
A. Tự sự 	; C. Miêu tả 
B. Nghị luận	; D. Biểu cảm
2. Vì sao em biết bài văn “Sự giàu đẹp của Tiếng Việt” thuộc phương thức biểu đạt mà em đã khoanh tròn ở câu (1)
A. Vì bài văn trình bày diễn biến sự việc
B. Vì bài văn tái hiện trạng thái sự vật, con người
C. Vì bài văn nêu ý kiến đánh giá, bàn luận
D. Vì bài văn bày tỏ tình cảm, cảm xúc
* Em hãy viết một đoạn văn chứng minh sự giàu đẹp của Tiếng Việt
3. Theo Hoài Thanh nguồn gốc cốt yếu của văn chương là gì ?
A. Đó là lòng thương người
B. Đó là lòng thương muôn vật, muôn loài
C. Đó là lòng vị tha
D. Tất cả đều đúng
4. Theo Hoài Thanh, công dụng của văn chương là gì ?
A. Hình dung sự sống
B. Sáng tạo ra sự sống
C. Cả hai
* Viết một đoạn văn chứng minh sự cần thiết của văn chương đối với cuộc sống con người
5. Điền vào chỗ trống chứng minh đức tính giản dị của Bác Hồ trong đời sống:
A. Bữa cơm:..
B. Cái nhà sàn:.
6. Điền vào chỗ trống chứng minh đức tính giản dị của Bác Hồ trong quan hệ với mọi người:
A. Việc gì làm được:.
B: Người phục vụ:
* Hãy viết một đoạn văn nêu cảm nghĩ của em qua đức tính giản dị của Bác Hồ 
7. Điền vào chỗ trống chứng minh lịch sử đã có nhiều cuộc kháng chiến vĩ đại chứng tỏ tinh thần yêu nước của dân tộc ta:
A. Ngày xưa:..
B. Ngày nay:..
8. Điền vào chỗ trống các cụm từ diễn tả sức mạnh của tinh thần yêu nước:
A. Nó kết thành..
B. Nó lướt qua..
C. Nó nhấn chìm
* Em hãy viết một đoạn văn chứng minh nhân dân ta từ xưa đến nay ai cũng một lòng nồng nàn yêu nước.
Trao đổi trả lời
- Tục ngữ về thiên nhiên và lao động sản xuất.
- Tục ngữ về con người và xã hội.
 - Hs đọc lại các câu tục ngữ đã học.
C©u “TÊc ®Êt, tÊc vµng”
Qua c©u tơc ng÷ ta thÊy gi¸ trÞ cđa ®Êt. §Êt quý gi¸ v× ®Êt nu«i sèng con ng­êi. §Êt lµ mét lo¹i vµng sinh s«i, tõ ®ã khuyªn con ng­êi biÕt sư dơng vµ quý träng ®Êt.
- §èi rÊt chØnh
- Sư dơng h×nh ¶nh Èn dơ
- NghÜa ®en: Dï ®ãi vÉn ph¶i ¨n uèng s¹ch sÏ, dï r¸ch vÉn ¨n uèng cho s¹ch sÏ, gi÷ g×n cho th¬m tho.
- NghÜa bãng cđa c©u tơc ng÷: Dï nghÌo, thiÕu thèn vÉn ph¶i sèng trong s¹ch, kh«ng v× nghÌo khỉ mµ lµm ®iỊu xÊu
V¨n nghÞ luËn: Dïng lËp luËn, b»ng lÝ lÏ, dÉn chøng ®Ĩ tr×nh bµy ý kiÕn, t­ t­ëng nh»m thuyÕt phơc ng­êi ®äc, ng­êi nghe vµ nhËn thøc. V¨n nghÞ luËn cịng cã h×nh ¶nh c¶m xĩc nh­ng ®Ịu cèt yÕu lµ lËp luËn víi hƯ thèng c¸c luËn ®iĨm, luËn cø chỈt chÏ, x¸c ®¸ng.
- Tinh thÇn yªu n­íc cđa nh©n d©n ta.
- Sự giàu đẹp của tiếng việt.
- §øc tÝnh gi¶n dÞ cđa B¸c Hå.
 - ý nghÜa v¨n ch­¬ng.
c. .C¶ nghÜa ®en vµ nghÜa bãng
b. KhuyÕn khÝch më réng ph¹m vi vµ ®èi t­ỵng häc hái
- Vì học bạn cùng trang lứa , thường xuyên tâm sự với nhau nên đễ hỏi hơn. Con học thầy đôi lúc học trò còn khép lép nên không dám hỏi. Vì vậy việc học bạn và học thầy bổ sung cho nhau.
b. Nh×n nhËn gi¸ trÞ con ng­êi trong c¸ch häc c¸ch sèng vµ c¸ch øng sư hµng ngµy
Thảo luân – xung phong lên trả lời 
Nhận xét bài làm của bạn
I. Lý thuyết :
1. Tục ngữ :
* Khái niệm :
Chú thích sgk
* Ví dụ :
C©u “TÊc ®Êt, tÊc vµng”
Qua c©u tơc ng÷ ta thÊy gi¸ trÞ cđa ®Êt. §Êt quý gi¸ v× ®Êt nu«i sèng con ng­êi. §Êt lµ mét lo¹i vµng sinh s«i, tõ ®ã khuyªn con ng­êi biÕt sư dơng vµ quý träng ®Êt.
2. Văn bản nghị luận :
* Khái niệm :
V¨n nghÞ luËn: Dïng lËp luËn, b»ng lÝ lÏ, dÉn chøng ®Ĩ tr×nh bµy ý kiÕn, t­ t­ëng nh»m thuyÕt phơc ng­êi ®äc, ng­êi nghe vµ nhËn thøc. V¨n nghÞ luËn cịng cã h×nh ¶nh c¶m xĩc nh­ng ®Ịu cèt yÕu lµ lËp luËn víi hƯ thèng c¸c luËn ®iĨm, luËn cø chỈt chÏ, x¸c ®¸ng.
II. Luyện tập :
1. Tục ngữ :
1.1. Bài tập 1
Tơc ng÷ vỊ con ng­êi ®­ỵc hiĨu theo nh÷ng nghÜa nµo?
Bài tập 2
Néi dung cđa 2 c©u tơc ng÷ “kh«ng thÇy ®è mµy lµm nªn” vµ “Häc thÇy kh«ng tµy häc b¹n”
Bài tập 3
Nèi néi dung A víi néi dung ë cét B ®Ĩ ®­ỵc mét nhËn ®Þnh ®ĩng
2. Văn nghị luận :
BT1 :Bài văn “Sự giàu đẹp của tiếng Việt” được viết theo phương thức biểu đạt nào ?
BT 2 : Vì sao em biết bài văn “Sự giàu đẹp của Tiếng Việt” thuộc phương thức biểu đạt mà em đã khoanh tròn ở câu (1)
BT3 : Theo Hoài Thanh nguồn gốc cốt yếu của văn chương là gì ?
BT4 : Theo Hoài Thanh, công dụng của văn chương là gì ?
BT5 : Điền vào chỗ trống chứng minh đức tính giản dị của Bác Hồ trong đời sống:
BT6 : Điền vào chỗ trống chứng minh đức tính giản dị của Bác Hồ trong quan hệ với mọi người:
BT7 : Điền vào chỗ trống chứng minh lịch sử đã có nhiều cuộc kháng chiến vĩ đại chứng tỏ tinh thần yêu nước của dân tộc ta:
 4. Củng cố – dặn dò :
	- Về nhà ôn lại các kiên thức đã học.
	- Nắm được các kiến thức cơ bản của từng bài.
	- Chuẩn bị tiết sau kiểm tra 1 tiết Văn.
Tuần 26 – Tiết 98
KIỂM TRA VĂN
I.Mục tiêu :
 1. Kiến thức :
_ Kiểm tra các văn bản đã học từ đầu HK II , bao gồm các bài tục ngữ và 3 văn bản nghị luận chứng minh .
 2. Kỹ năng :
	_ Kết hợp bài tập trắc nghiệm và tự luận,trả lời câu hỏi và cách diễn đạt .
 3. Thái độ :
	_ Nghiêm túc, cẩn thận và chăm chỉ .
II. Chuẩn bị :
* Thầy : Đề trắc nghiệm - tự luận 
* Trò : Nắm lại các kiến thức cũ đã học để vận dụng .
III. Các bước lên lớp :
 1. Ổn định lớp :
 2. Kiểm tra bài cũ :
 3. :Bài mới :
I. Phần trắc nghiệm : (3 điểm) Ä mỗi câu 0.5 điểm
Câu 1: Câu tục ngữ nào dưới đây có nội dung nói về lao động sản xuất?
Ráng mỡ gà, có nhà thì giữ.
Tháng bảy kiến bò, chỉ lo lại lụt.
Nhất thì, nhì thục.
Đêm tháng năm chưa nằm thì sáng.
Câu 2 : §¸nh dÊu vµo ý kiÕn kh«ng ®ĩng víi nhËn xÐt vỊ tơc ng÷ d­íi ®©y:
A. Lµ nh÷ng c©u nãi d©n gian ng¾n gän, cã h×nh ¶nh, nhÞp ®iƯu.
B. Lµ nh÷ng c©u h¸t thĨ hiƯn ®êi sèng t×nh c¶m phong phĩ cđa ng­êi lao ®éng.
C. TruyỊn ®¹t nh÷ng kinh ngiƯm cđa nh©n d©n vỊ ®êi sèng x· héi.
D. C¶ 3 ý kiÕn trªn.
Câu 3 : Bµi v¨n "Tinh thÇn yªu n­íc ..." ®­ỵc viÕt trong thêi kú nµo ?
A. Kh¸ng chiÕn chèng Mü.
B. Kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p.
C. Thêi kú ®Êt n­íc ta x©y dùng CNXH ë miỊn B¾c.
D. Nh÷ng n¨m ®Çu thÕ kû XX.
 Câu 4 : T¸c gi¶ §Ỉng Thai Mai ®· chøng minh sù giµu cã vµ phong phĩ cu¶ tiÕng ViƯt vỊ nh÷ng mỈt nµo ?
A. Ng÷ ©m.
B. Tõ vùng.
C. Ng÷ ph¸p.
D. C¶ 3 ý kiÕn trªn.
 Câu 5 : Dßng nµo nãi ®ĩng nhÊt nh÷ng nguyªn nh©n t¹o lªn søc thuyÕt phơc cđa bµi v¨n: "§øc tÝnh ..."
A. B»ng dÉn chøng tiªu biĨu.
B. B»ng lý lÏ hỵp lý.
C. B»ng th¸i ®é, t/c cđa t/g .
D. C¶ 3 nguyªn nh©n trªn.
 Câu 6 : Văn bản “ Tinh thần yêu nước của nhân dân ta” có sử dụng phương pháp lập luận nào:
 A. Giải thích và bình luận. B. Chứng minh.
 C. Chứng minh và giải thích. D. Chứng minh và bình luận
II. Phần tự luận : ( 7 điểm)
	1. Trong những câu tục ngữ về lao động sản xuất em thích nhất câu nào ? vì sao ? ( 2 điểm )
2.Đức tính giản dị của Bác hồ được thể hiện ở những mặt nào ? Nêu dẫn chứng cụ thể ?. ( 3 điểm )
	3.Tác giả đã nhận định chung về Tinh thần yêu nước của nhân dân ta như thế nào? ( 2 điểm )
4. Củng cố _ Dặn dò : 
	_ Xem kỹ bài làm trước khi nộp , chuẩn bị ôn tập văn nghị luận .
Kí duyệt
Ngày 02 tháng 03 năm 2009 
Lê Thị Xoan