Giáo án Ngữ văn lớp 7 tiết 104: Tìm hiểu chung về phép lập luận giải thích

Ngày soạn: 	15/02/2012
Ngày dạy: 	71,2,5: 03/03/2012
Tuần 26- Tiết PPCT: 104
TÌM HIỂU CHUNG VỀ PHÉP LẬP LUẬN 
GIẢI THÍCH. 
1. Mục tiêu cần đạt:
Kiến thức:
Đặc diểm của một bài văn nghị luận giải thích và yêu cầu cơ bản của phép lập luận giải thích.
Kĩ năng:
Nhận diện và phân tích một văn bản nghị luận giải thích để hiểu đặc điểm của kiểu văn bản này.
Biết so sánh để phân biệt lập luận giải thích và lập luận chứng minh.
Thái độ:
Hiểu mục đích, tính chất và các yếu tố của phép lập luận giải thích.
2. Chuẩn bị:
GV: ĐDDH, giáo án, tranh ảnh minh họa,
HS: ĐDHT, soạn bài, vở soạn, ghi,
PP/KTDH:
3. Tiến trình dạy học:
Ổn định lớp: (1 phút)
Lớp 71. SS: 29. V:
Lớp 72. SS: 28. V:
Lớp 75. SS: 38. V:
Kiểm tra bài cũ: (3 phút)
Các bước làm bài nghị luận chứng minh
HS: Bốn bước. Trả lời theo ghi nhớ.
Bài mới: (38 phút) 
Các em đã được học kiểu bài chứng minh. Hôm nay cô sẽ giúp các em tìm hiểu một kiểu bài mới là nghị luận giải thích để tìm hiểu giải thích là gì? Vì sao cần giải thích? Giải thích khác chứng minh như thế nào?	(1 phút)
Hoạt động thầy
Hoạt động trò
Nội dung ghi bảng
Hoạt động 1: GV HD HS tìm hiểu mục đích và phương pháp giải thích: 
(27 phút)
? Trong cuộc sống, khi nào người ta cần được giải thích 
GV: Từ những vấn đề như vì sao có mưa, lũ đến những vấn đề gần gũi. Vì sao em nghỉ học đã làm nảy sinh hu cầu giải thích trong cuộc sống.
? Vậy giải thích là gì?
? Em hãy thử giải thích vì sao có lụt?
? Vì sao có nguyệt thực?
GV: Trong quá trình vận hành, trái đất, mặt trăng và mặt trời có lúc cùng đứng trên một đường thắng. Trái đất ở giữa che mất nguồn sáng của mặt trời làm cho mặt trăng bị tối
? Muốn giải thích được em phải hiểu về lĩnh vực gì?
? Để giúp bà nội hiểu về tác hại của ma túy em phải làm gì?
? Giải thích trong văn nghị luận là gì?
? Bài văn giải thích vấn đề gì và giải thích như thế nào?
? Có thể đặt câu hỏi để khiêu gợi giải thích như thế nào?
GV: bài văn giải thích về lòng khiêm tốn bằng cách:
Nêu khái niệm về khiêm tốn
Biểu hiện của người khiêm tốn
Tác dụng do đức tính khiêm tốn mang lại.
Nguyên nhân phải sống khiêm tốn
? Tác giả đã giải thích thế nào là “khiêm tốn”?
? Biểu hiện của khiêm tốn? 
? Khiêm tốn có lợi hay hại gì?
? Vì sao phải khiêm tốn?
? Ngoài các câu nêu định nghĩa còn có cách nào giải thích không?
? Tìm bố cục của văn bản? Chỉ rõ từng phần?
GV: Đây là bố cục chung cho một bài văn giải thích. Và các bước làm của bài văn cũng có thể xem là bố cách làm cho một bài văn giải thích.
? Giải thích là gì? Phương pháp giải thích?Yêu cầu đối với một bài văn giải thích?
HS: Khi gặp một hiện tượng mới lạ, con người chưa hiểu thì nhu cầu giải thích nảy sinh.
HS: Là nêu ra nguyên nhân, lí do, quy luật đã làm nảy sinh ra hiện tượng đó
HS: Lụt là do mưa nhiều, ngập úng tạo nên
HS: Mặt trăng không tự phát ra ánh sáng mà chỉ phản quang lại ánh sáng nhận từ mặt trời. 
HS: Địa lý
HS:
Nêu khái niệm ma túy.
Những tác hại của nó.
ảnh hưởng trong xã hội.
HS: Là thao tác làm sáng tỏ nội dung, ý nghĩa của một từ, một khái niệm, một hiện tượng xã hội nào đó hoặc một tư tưởng, một nhận định.
HS: Đọc bài văn: “Lòng khiêm tốn”
HS: Giải thích về lòng khiêm tốn bằng cách nêu ra các lí lẽ làm sáng tỏ, cho người khác hiểu
HS: Trả lời cho câu hỏi: Khiêm tốn là gì? Vì sao phải khiêm tốn? Biểu hiện của khiêm tốn? Khiêm tốn có lợi hay hại gì?
HS: 
Tính nhã nhặn
Biết sống nhún nhường 
Hướng về phía tiến bộ, khép mình vào khuôn thước 
Không ngừng học hỏi.
HS:
Biểu hiện của con người đứng đắn biết sống theo thời và biết nhìn xa.
Tự cho mình là kém, cần được trao đổi, học hỏi.
Không chấp nhận sự thành công của cá nhân.
HS: thành công trong lĩnh vực giao tiếp với mọi người.
HS: 
Cuộc đời là cuộc đấu tranh bất tận
Sự hiểu biết của cá nhân là nhỏ bé.
HS:
Liệt kê biểu hiện của so sánh
Đối lập người khiêm tốn và không khiêm tốn
Lợi hại của khiêm tốn
HS: 
Mở bài:câu 1: Khái quát về lòng khiêm tốn
Thân bài: Tiếp -> mọi người: Giải thích lòng khiêm tốn
Kết bài: sự cần thiết phải khiêm tốn
HS: đọc ghi nhớ
I. Mục đích và phương pháp giải thích:
1. Nhu cầu giải thích
Gặp hiện tượng mới lạ chưa hiểu thì nhu cầu giải thích này sinh
Ú Muốn giải thích được vấn đề thì phải hiểu, phải học hỏi, phải có kiến thức
* Bài văn: “Lòng khiêm tốn”
Bài văn giải thích về lòng khiêm tốn:
Khiêm tốn là gì? (KN)
Trả lời câu hỏi
Biểu hiện 
 Tác dụng
N Nhân
Tính nhã nhặn
Khái niệm
Sống nh nhường
Hướng về tiến bộ
Khép mình vào khuôn thước
Không ngừng học hỏi
Biết sống theo thời và biết nhìn xa.
Tự cho mình là kém, cần học hỏi.
BH
Không nhận sự thành công.
Thành công trong giao tiếp
TD
Cuộc đời là cuộc đấu 
NN
Sự hiểu biết của cá nhân là nhỏ bé.
Nêu ĐN.
So sánh
PP
Đối lập
Chỉ ra NN
Mặt lợi, hại
3. Ghi nhớ (sgk)
Hoạt động 2: GV HD HS luyện tập: 
(10 phút)
? Bài văn giải thích vấn đề gì?
? Để giải thích về lòng nhân đạo tác giả đã dùng cách nào?
? Phương pháp giải thích?
GV:
Định nghĩa 
Nêu và phân tích dẫn chứng
GV: hướng đến cách làm bài văn giải thích
HS: đọc
HS: Lòng nhân đạo.
HS:
Nêu khái niệm.
Biểu hiện
Tác dụng.
HS: Trình bày.
II. Luyện tập:
Bài văn “Lòng nhân đạo”
* Vấn đề giải thích: về lòng nhân đạo
Khái niệm: là lòng biết thương người.
Biểu hiện: xót thương, giúp đỡ những người khốn khổ Ú lòng nhân đạo.
Tác dụng: được sự kính yêu và mến phục
* Phương pháp: 
Định nghĩa 
Nêu và phân tích dẫn chứng
Củng cố: (2 phút)
Văn giải thích là gì? Phương pháp giải thích?
HS: Trả lời theo ghi nhớ
Dặn dò: (1 phút)
Học bài, xem các bài tập
Đọc phần đọc thêm sgk
Soạn” Sống chết mặc bay”
Đọc kĩ và trả lời câu hỏi sgk
RKN:
Lớp 71:
Lớp 73:
Lớp 74: