Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 7 - Tiết 117: Quan âm Thị Kính (Tiết 1)

NS: 11/4/09 
NG: 14/4/09
 Tiết: 117
Quan âm Thị Kính (Tiết 1)
A. MỤC TIÊU:
1. Kiến thức:
- Giúp HS bước đầu nắm được một số đặc điểm cơ bản của sân khấu chèo sân đình truyền thống.
- Tóm tắt được nội dung vở chèo Quan Âm Thị Kính và trích đoạn Nỗi oan hại chồng: Nội dung ý nghĩa và một số đặc điểm nghệ thuật của đoạn trích này.
2. Kĩ năng:
- Đọc kịch bản chèo theo kiểu phân vai;
- Tìm hiểu mâu thuẫn kịch bản chèo, nhân vật chèo ( nữ chính, mụ ác) cùng ngôn ngữ, hành động của hai loại nhân vật này.
3. Thái độ: Yêu mến thể loại chèo, thái độ thông cảm, trân trọng với nhân vật Thị Kính. Căm ghét cái bất công.
B. CHUẨN BỊ:
GV: Một số kiến thức về thể loại chèo, đoạn trích trong tác phẩm Quan Âm Thị Kính, máy chiếu...
HS: Vở soạn, vở bài tập.
C. PHƯƠNG PHÁP:
- Phương pháp: giảng bình, phát vấn, phân tích, tổng hợp..
D. TIẾN TRÌNH GIỜ DẠY.
I. Ổn định tổ chức: KTSS: -7B..............................................................................
II. Kiểm tra bài cũ:
? Hãy cho biết ca Huế có nguồn gốc từ đâu? tại sao nói ca Huế là một thú tao nhã?
- Yêu cầu nêu được:
+ Nguồn gốc của ca Huế: Bắt nguồn từ nhạc dân gian và nhạc cung đình.
+ Ca Huế thanh cao, lịch sự, nhã nhặn, sang trọng và duyên dáng từ nội dung đến hình thức, từ cách diễn đạt đến cách thưởng thức từ ca công đến nhạc công, từ giọng ca đến trang điểm, ăn mặc...
Chính vì thế nghe ca Huế là một thứ tao nhã.
III. Giảng bài mới:
G: Chèo là một trong những loại hình sân khấu dân gian, được phổ biến rất rộng rãi ở Bắc Bộ. Trong kinh mục sân khấu chèo, “ Quan Âm Thị Kính” Là vở chèo rất nổi tiếng. Vở diễn này tiêu biểu cho sân khấu chèo về nhiều phương diện: tính truyện, kịch tính, nhân vật, làn điệu....Bài học hôm nay sẽ giúp các em tóm tắt nội dung vở chèo, nội dung, ý nghĩa cũng như một số đặc điểm NT tiêu biểu của đoạn trích “ Nỗi oan hại chồng”.
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
Nội dung
? Văn bản thuộc thể loại gì?
? Em hiểu gì về chèo?
G: Những đặc trưng cơ bản của chèo.
- Thuộc loại sân khấu kể chuyện để khuyến giáo đạo đức...
- Các vở Chèo thường mang giá trị nhân đạo sâu sắc: có tính ước lệ và cách điệu cao.
- Có sự kết hợp giữa cái bi với cái hài.
? Hãy xác định vị trí của đoạn trích: Nỗi oan hại chồng.
? Đoạn trích có mấy nhân vật
? Những nhân vật nào là nhân vật thể hiện rõ nhất xung đột kịch.
? Các nhân vật này tiêu biểu cho lớp người nào?
? Khung cảnh ở phần đầu đoạn trích là khung cảnh gì?
? Qua lời nói và cử chỉ của Thị Kính ở đây, em có nhận xét gì về nhân vật này?
G: Đây là đoạn văn cho ta thấy được vẻ đẹp trong sáng, dịu dàng của Thị Kính.
H: đọc văn bản.
H: Chèo.
H: Trả lời
H: 5 nhân vật: Sùng Ông, Sùng Bà, Thiện Sĩ, Thị Kính, Mãng Ông.
H: Thị Kính và Sùng Bà.
H: Thị Kính thuộc loại nhân vật nữ chính trong chèo còn Sùng Bà thuộc loại nhân vật mụ ác. Hai nhân vật tiêu biểu cho hai hạng người trong xã hội: Sùng Bà thuộc tầng lớp trên, Thị Kính tiêu biểu cho những thân phận thường dân nghèo khổ.
H: là cảnh sinh hoạt gia đình ấm cúng, tuy không phổ biến và gần gũi với nhân dân nhưng cũng là ước mơ về hạnh phúc gia đình của nhân dân.
H: Người vợ thương chồng, con người rất ân cần dịu dàng, tình cảm của Thị Kính đối với chồng rất chân thật tự nhiên.
I. Đọc và tìm hiểu văn bản.
1. Đọc- tóm tắt.
2. Chú thích.
3. Thể loại:
- Chèo. " là loại kịch hát múa dân gian, kể chuyện diễn tính bằng hình thức sân khấu.
II. Phân tích văn bản:
1. Vị trí đoạn trích:
- Phần 1 của văn bản.
2. Nhân vật:
5 nhân vật: Sùng Ông, Sùng Bà, Thiện Sĩ, Thị Kính, Mãng Ông.
" Thị Kính và Sùng Bà là 2 nhân vật thể hiện rõ nhất xung đột kịch.
3. Phân tích:
a. Nhân vật Thị Kính.
* Trước khi mắc oan:
- Là người phụ nữ chăm chỉ, chịu khó, yêu thương chăm sóc chồng chu đáo.
- Thương chồng, muốn làm đẹp cho chồng.
" Tình yêu thương chồng trong sáng, chân thật, tự nhiên
Tiết 118
II. KIỂM TRA BÀI CŨ:
? Đoạn trích nỗi oan hại chồng có mấy nhân vật? Những nhân vật nào là nhân vật chính thể hiện sung đột kịch?
? Vẻ đẹp của nhân vật Thị Kính được thể hiện ntn trước khi bị mắc oan?
- Yêu cầu nêu được:
- Nhân vật: 5. trong đó nhân vật chính thể hiện xung đột kịch là Thị Kính và Mãng Bà.
- Chăm chỉ, thương chồng chân thật, tự nhiên, trong sáng...
III. Giảng bài mới:
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
Nội dung
Theo dâi phÇn tiÕp theo trong ®o¹n trÝch: Nçi oan h¹i chång.
? Sù viÖc c¾t r©u ch«ng bÞ Sïng Bµ khÐp vµo téi nµo?
? Chi tiÕt nµo chøng tá ®iÒu ®ã?
? H·y t×m nh÷ng lêi buéc téi cô thÓ cña Sïng Bµ?
? Khi bÞ khÐp vµo téi ®ã, ThÞ kÝnh cã nh÷ng lêi nãi vµ cö chØ g×?
? Nh­ vËy trong ®o¹n trÝch nµy ThÞ KÝnh ®· mÊy lÇn kªu oan? 
? Em cã nhËn xÐt g× vÒ nh÷ng lêi nãi, cö chØ ®ã?
? Nh÷ng lêi nãi vµ cö chØ ®ã ®· ®­îc nhµ chång ®¸p l¹i ntn?
? Khi nµo lêi kªu oan cña ThÞ KÝnh míi ®­îc c¶m th«ng
? Em cã nhËn xÐt g× vÒ sù c¶m th«ng ®ã?
? Tr­íc khi ®uæi ThÞ KÝnh ra khái nhµ: Sïng ¤ng, Sïng Bµ cßn lµm ®iÒu g× tµn ¸c?
? Theo em xung ®ét kÞch ë ®o¹n nµy, thÓ hiÖn cao nhÊt ë chç nµo? v× sao?
G: ThÞ KÝnh nh­ bÞ ®Èy vµo chç cùc ®iÓm cña nçi ®au: nçi ®au oan øc, nçi ®au t×nh vî chång tan vì, vµ giê l¹i nçi ®au cha bÞ lµm nhôc, hµnh h¹....
? Tr­íc khi ra khái nhµ ThiÖn SÜ, ThÞ KÝnh cã th¸i ®é ntn? T×m nh÷ng chi tiÕt miªu t¶?
? ThÞ KÝnh ®· t×m lèi tho¹t cho m×nh b»ng c¸ch nµo?
? ViÖc quyÕt ®Þnh ®i tu cña ThÞ KÝnh cã ý nghÜa g×?
? §ã cã ph¶i lµ con ®­êng gióp nh©n vËt tho¹t khái ®au khæ trong x· héi cò kh«ng?
? Theo dâi vµo ®o¹n trÝch vµ t×m c¸c chi tiÕt thÓ hiÖn th¸i ®é, tÝnh c¸ch vµ b¶n chÊt cña nh©n vËt Sïng Bµ?
? Tr­íc hÕt Sïng Bµ cã hµnh ®éng g×?
? Ng«n ng÷ cña Sïng Bµ ntn?
? TÝnh c¸ch cña mô ®­îc thÓ hiÖn ntn?
? Qua ®ã em cã nhËn xÐt g× vÒ nh©n vËt nµy?
? Qua ®o¹n trÝch, em biÕt g× vÒ nh÷ng ®Æc s¾c cña NT chÌo cæ?
? Em hiÓu g× vÒ sè phËn cña ng­êi phô n÷ ®øc h¹nh trong x· héi cò?
? T×nh c¶m, c¶m xóc cña em ®èi víi nh©n vËt ThÞ KÝnh?
H:...............
H: Téi giÕt chång.
H: C©u nãi: “C¸i con mÆt søa gan lim nµy! mµy ®Þnh giÕt con bµ µ?
H:
- Lêi nãi: 
+ L¹y cha, l¹y mÑ..
+ Giêi ¬i! mÑ ¬i, oan cho con l¨m mÑ ¬i.
+ Oan thiÕp l¾m.
H: 5 lÇn kªu oan trong ®ã 3 lÇn víi mÑ chång, mét lÇn víi chång vµ mét lÇn kªu oan víi M·ng «ng.
- Cö chØ:
+ VËt v· khãc
+ Ngöa mÆt rò r­îi
+ Ch¹y theo van xin.
H: lêi nãi hiÒn lµnh, Ýt, cö chØ yÕu ®uèi, nhÉn nhôc.
H: Chång: im lÆng.
+ MÑ chång: cù tuyÖt. ( th«i c©m ®i).
+ Bè chång: a dua víi mÑ chång..
H: M·ng ¤ng..
H: Sù c¶m th«ng ®au khæ vµ bÊt lùc..con ¬i!...nh­êng nµo!.
H: M·ng ¤ng bÞ ®Èy ng· vµ ThÞ KÝnh «m cha khãc
H: ph¶n ¸nh sè phËn bÕ t¾c cña ng­êi phô n÷ trong x· héi cò.
H: XØ v¶, m¾ng nhiÕc, ph©n biÖt, ®èi xö ra mÆt.
H: §éc ®o¸n vµ tµn ¸c, kh«ng hÒ cho ThÞ KÝnh ph©n bua, gi¶i thÝch, ®uæi ThÞ KÝnh ra khái nhµ mét c¸ch tµn nhÉn.
3. Ph©n tÝch:
a. Nh©n vËt ThÞ KÝnh
* Trong khi bÞ oan.
- Lêi nãi: 
+ L¹y cha, l¹y mÑ..
+ Giêi ¬i! mÑ ¬i, oan cho con l¨m mÑ ¬i.
+ Oan thiÕp l¾m.
" 5 lÇn kªu oan.
- Cö chØ:
+ VËt v· khãc
+ Ngöa mÆt rò r­îi
+ Ch¹y theo van xin.
] Con ng­êi nhÉn nhôc, trong oan øc v©n ch©n thùc, hiÒn lµnh, gi÷ phÐp t¾c gia ®×nh.
- Xung ®ét kÞch lªn tíi ®Ønh cao khi M·ng «ng hÞ ®Èy ng· vµ ThÞ KÝnh «m cha khãc.
" ThÞ KÝnh bÞ ®Èy vµo chç cùc ®iÓm cña nçi ®au
- §au khæ v× h«n nh©n tan vì.
- nçi ®au oan øc.
+ ®au khæ v× cha bÞ lµm nhôc
* Tr­íc khi ra khái nhµ ThiÖn SÜ:
- Nh×n l¹i chiÕc kØ, s¸ch, thóng kh©u, chiÕc ¸o ®ang kh©u dë
" T×nh c¶m thuû chung
* Sù lùa chän cña ThÞ KÝnh:
- Gi¶ trai b­íc vµo cöa phËt tu hµnh.
] ph¶n ¸nh sè phËn bÕ t¾c cña ng­êi phô n÷ trong x· héi cò.
2. Nh©n vËt Sïng Bµ:
- Hµnh ®éng:
Dói ®Çu ThÞ KÝnh, b¾t ThÞ KÝnh ngöa mÆt lªn trêi, kh«ng cho gi·i bµy ®Èy ThÞ KÝnh ng· khuþu xuèng 
" Tµn nhÉn, th« b¹o.
- Ng«n ng÷:
+ ®ay nghiÕn, xØ v¶, m»ng nhiÕc, ph©n biÖt ®èi xö.
- TÝnh c¸ch: ®éc ®o¸n vµ tµn ¸c: 
]Mô ¸c, tµn nhÉn, ®éc ®Þa.
III. Tæng KÕt:
1. Néi dung:
................................
2. NghÖ thuËt:
...............................
3. Ghi nhí: SGK.
IV. LuyÖn tËp
Tãm t¾t ®o¹n trÝch.
IV. CỦNG CỐ:
G: hệ thống lại nội dung, kiến thức qua hai tiết học.
? Tóm tắt lại ngắn gọn nội dung đoạn trích?
V. HƯỚNG DẪN VỀ NHÀ:
- Học kĩ nội dung bài học, nắm chắc nội dung,ý nghĩa và một số đặc điểm NT của đoạn trích?
- Chuẩn bị bài: “ Dấu chấm lửng và dấu chấm phẩy”
E. RÚT KINH NGHIỆM:.
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................
.........................................................................................................................................