Bài giảng môn học Ngữ văn lớp 7 - Tiết 7: Bố cục trong văn bản

Tiết 7 Ngày: 21/8/2012
BỐ CỤC TRONG VĂN BẢN
I – MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT
- Hiểu tầm quan trọng và yêu cầu của bố cục trong văn bản; trên cơ sở đó, có ý thức xây dựng bố cục khi tạo lập văn bản.
- Bước đầu xây dựng được những bố cục rành mạch, hợp lý cho các bài làm.
II – TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KỸ NĂNG
 1. Kiến thức
Tác dụng của việc xây dựng bố cục.
 2. Kỹ năng:
- Nhận biết, phân tích bố cục trong văn bản.
- Vận dụng kiến thức về bố cục trong việc đọc – hiểu văn bản, xây dựng bố cục cho một văn bản nói (viết) cụ thể.
III. CHUẨN BỊ
	1. Thầy: - Phương pháp: Qui nạp
- Chuẩn bị : Nghiên cứu, soạn bài
	2. Trò: đọc trước bài để tiếp thu dễ hơn
IV. LÊN LỚP
 1. Ổn định
 2. Kiểm tra bài cũ: 
	Liên kết trong văn bản có tính chất gì?
 3. Bài mới
	* Hoạt động 1: Giới thiệu bài 
	 Trong phần liên kết văn bản các em đã biết các ý rời rạc không thể tạo nên 1 văn bản hay về nội dung và hình thức được. Vậy để có một nội dung và một hình thức hợp lý trước khi tạo lập văn bản người viết phải làm gì? Một trong những cách làm đó là lập bố cục cho 1 văn bản. Cách lập như thế nào bài học này sẽ giúp ta
 H Đ2 : Hướng dẫn HS tìm hiểu văn bản
* Gọi hs đọc ví dụ a, b mục 1
? Muốn viết một lá đơn xin ra nhập Đội TNTP phải tuân theo nguyên tắc nào?
- Phần mở đầu: Quốc hiệu, tiêu ngữ; Tiêu đề(tên đơn); Nơi nhận đơn 
- Phần triển khai: Họ tên; địa chỉ; Lí do viết đơn( nguyện vọng yêu cầu).
- Phần kết thúc: Lời hứa; ngày tháng viết đơn; chữ kí và ghi rõ học tên...
-> Lá đơn cũng cần có bố cục nhất định, nghĩa là phải sắp xếp theo một trật tự nhất định
? Vì sao khi xây dựng văn bản cần phải quan tâm đến bố cục?
*GV phân tích việc tìm bố cục trong giờ VB
- Bố cục hợp lí là sự sắp đặt các nội dung, ý tứ, các phần, các đoạn trong VB theo một trình tự hợp lí
? Bố cục văn bản là gì?
HS đọc ghi nhớ
* HS đọc 2 câu chuyện sách giáo khoa
? Hai câu chuyện trên đã có bố cục chưa?
- Khi đối chiếu với VB gốc thì các câu văn ở đây sắp xếp rất lộn xộn khiến người đọc khó hiểu VB muốn đề cập tới vấn đề gì.
? Cách kể chuyện trên bất hợp lý ở chỗ nào?
- Ở VD1 có hai đoạn văn. Nhưng mỗi đoạn không tập trung quanh một ý thống nhất.
- Ở VD2 sắp xếp đỡ lộn xộn hơn vì có 2 đoạn có thể phân biệt được ý; Đ1 nói về anh hay khoe mà chưa khoe được; Đ2 anh ta đã khoe được. Nhưng cách sắp xếp ý vẫn lộn xộn nên truyện không có những yếu tố bất ngờ, khiến người đọc không thấy buồn cười.
? Theo em cần sắp xếp bố cục hợp lí 2 câu chuyện trên như thế nào?
 - Sắp xếp theo nguyên bản đã học ở lớp 6.
* GV phân tích thêm VB Cuộc chia tay...có bố cục rành mạch, hợp lí: HS làm BT2/t30.
- Có ba cuộc chia tay: Hai anh em chia đồ chơi, Thuỷ đến trường chia tay cô giáo và bạn bè; hai anh em chia tay nhau. Ba đoạn ấy cùng thống nhất với nhau trên câu chuyện cuộc chia tay của hai anh emà trình tự sắp xếp hợp lí khiến người đọc dễ dàng cảm nhận và thấm thía câu chuyện đau thương của hai em bé(đã đạt được mục đích giao tiếp)
? Vậy theo em bố cục hợp lý phải theo những yêu cầu nào?
* HS đọc ghi nhớ
? Hãy nêu nhiệm vụ của 3 phần: mở bài, thân bài, kết bài của văn tự sự và miêu tả?
? Có cần phân biệt rõ ràng nhiệm vụ của mỗi phần không?
? Nhiệm vụ của phần MB và KB?
? Vậy một văn bản gồm những phần nào? 
I. Bố cục và những yêu cầu về bố cục trong văn bản
 1. Bố cục của văn bản:
 a. Ví dụ: sgk
 b. Nhận xét :
 - Một lá đơn cũng cần ttuân theo nguyên tắc chung ; Có 3 phần : Mở đầu, Phần triển khai, Phần kết thúc.
-> Sự sắp xếp theo một trình tự hợp lí gọi là bố cục( rất cần trong một VB).
- Khi xây dựng VB phải quan tâm đến bố cục vì bố cục hợp lí sẽ làm cho mọi người hiểu nội dung VB một cách dễ dàng.
- Bố cục của VB là sự sắp xếp các phần, các đoạn theo một trình tự, một hệ thống rành mạch và hợp lí.
 * Ghi nhớ 1: 
 Văn bản không thể được viết một cách tuỳ tiện mà phải có bố cục rõ ràng. Bố cục là sự bố trí, sắp xếp các phần, các đoạn theo một trình tự, 1 hệ thống rành mạch và hợp lý
2. Những yêu cầu về bố cục trong văn bản:
 a. Ví dụ: sgk
 b. Nhận xét :
 - Đã có bố cục nhưng sắp xếp lộn xộn không hợp lý vì các câu văn không tập trung vào một nội dung thống nhất.
 - Các ý sắp xếp không theo đúng trình tự thời gian, sự việc, khiến văn bản trở nên khó hiểu.
 * Ghi nhớ: 
 Nội dung các phần các đoạn trong văn bản phải thống nhất chặt chẽ với nhau, đồng thời giữa chúng phải có sự phân biệt rạch ròi.
 - Trình tự xếp đặt các phần, các đoạn phải giúp người viết dễ dàng đạt được mục đích giao tiếp đã đặt ra
3. Các phần của bố cục:
 a. Nhiệm vụ của ba phần : 
 - Tự sự:
 + MB: giới thiệu chung về n/v, sự việc.
 + TB:Diễn biến, phát triển của sự việc. 
 + Kết bài: Kết thúc câu chuyện.
 - Miêu tả:
 + MB: Giới thiệu cảnh được miêu tả.
 + TB: Tả chi tiết theo thứ tự nhất định.
 + KB: Phát biểu cảm tưởng về cảnh vật. 
 b. Rất cần phân biệt rõ ràng nhiệm vụ của từng phần trong VB nhưng vẫn phải có sự liên kết chặt chẽ và thống nhất.
d. Phần MB ngoài việc giới thiệu thì phải làm cho người đọc(người nghe) đi vào đề tài một cách dễ dàng, tự nhiên và hứng thú.
- Phần KB không chỉ nhắc lại đề tài hoặc phát biểu cảm nghĩ chung mà phải tạo nên một ấn tượng tốt đẹp cho người đọc(người nghe)
 * Ghi nhớ: 
 Văn bản thường được xây dựng theo 1 bố cục gồm 3 phần: MB ; TB ; KB
Hoạt động 3 : Hướng dẫn HS luyện tập. II. Luyện tập :
 	Bài tập 1: hướng dẫn học sinh làm bài ở nhà
 	Bài tập 3: Bố cục chưa thật hợp lý các điểm 1,2,3 ở thân bài mới chỉ kể lại việc học tốt chứ chưa phải trình bày khái niệm học tốt. Trong khi đó điểm 4 không phải nói về học tập
	 Để bố cục rành mạch thì sau những thủ tục chào mừng đại hội và tự giới thiệu về mình thì bản báo cáo phải nêu lần lượt từng kinh nghiệm học tập( trên lớp, tham khảo tài liệu....). Sau đó nêu rõ nhờ những kinh nghiệm đó mà việc học tập có tiến bộ. Cuối cùng người báo cáo có thể nói lên nguyện vọng muốn đạt được và chúc hội nghị thành công.
	4. Củng cố: - Em hiểu bố cục của một văn bản là gì ?
 - Một văn bản thường có bố cục ntn ?
	5.Hướng dẫn học ở nhà
Học thuộc ghi nhớ.
Nắm nội dung bài.
Chuẩn bị bài: Mạch lạc trong văn bản