Giáo án Ngữ văn lớp 7 tiết 18: Từ Hán Việt

 TiÕt 18: Tõ H¸n ViÖt
A/Môc tiªu bµi häc
 Sau bài học này HS đạt được:
1. Kiến thức
 - Gióp HS nắm được thế nào là yếu tố Hán Việt
 - Nắm được cách cấu tạo đặc biệt của từ ghép Hán Việt. Áp dụng giải bài tập.
2. Kỹ năng
 - Rèn kỹ năng nhận biết, vận dụng trong nói và viết.
3. Thái độ
 - Tôn trọng, giữ gìn các từ loại trong Tiếng việt, sử dụng các từ Hán việt theo đúng nghĩa nó, tránh lam dụng.
B/ Chuẩn bị:
 - Giáo viên: kế hoạch bài học, SGK, bảng phụ
 - Học sinh: soạn bài
C/ Tiến trình bài học
 1. Ổn định trật tự:
 2. Kiểm tra bài cũ:
 (?) Đại từ là gì? Có mấy loại đại từ?
 Gạch chân dưới đại từ trong bài ca dao sau, cho biết đại từ đó trỏ gì?
	Qua cầu ngả nón trông cầu
	Cầu bao nhiêu nhịp dạ sầu bấy nhiêu
 số lượng số lượng
 (?)Cho các từ sau, xác định những từ nào là đại từ? Các đại từ đó trỏ gì?
 - hắn	 - ngư
 - đi lại	- chúng mày 
 - y	 - bác
 - thế nào	 - học sinh
-> các đại từ trỏ người
3. Bài mới:
 Ở lớp 6 chúng ta đã học và biết thế nào là từ Hán Việt. Trong tiết này các em sẽ tiếp tục được tìm hiểu về đơn vị cấu tạo từ ghép Hán Việt và từ ghép Hán Việt.
Hoạt động của thầy
Hoạt động của trò
Nội dung chính
 - GV gọi HS đọc chậm, to, rõ bản phiên âm bài thơ “Nam quốc sơn hà” (sgk-T62).
 - GV gọi 1 HS đọc yêu cầu thứ nhất.
 (?) Các tiếng Nam, quốc, sơn, hà nghĩa là gì?
 - Nam: phương Nam
 - Quốc: nước
 - Sơn: núi
 - Hà: sông
 (?) Em có nhận xét gì về cách dùng các từ này như thế nào?
 GV: Các tiếng này đều có nghĩa và được gọi là yếu tố Hán việt. Đây là cách dùng từ cấu tạo nên từ.
 - GV: Cho ví dụ
 (treo bảng phụ)
 a. Tôi lên núi
 b. Tôi lên sơn
 c. Nhà tôi ở gần sông
 d. Nhà tôi ở gần hà
 e.Ông là một người yêu nước
 g. Ông là một người yêu quốc
 (?) So sánh a – b, c – d, e – g?
 ( nghĩa giống nhau)
 - GVnhận xét.
 (?) Từ VD trên em hãy cho biết các yếu tố sơn, hà,quốc có thể dùng độc lập để đặt câu hay không?
 GV: Không thể dùng các yếu tố Hán việt 1 cách độc lập. VD ta không thể nói:
 . Yêu quốc-> phải nói: yêu nước
 . Leo sơn -> leo núi
 . Lội hà -> lội sông
 Nhưng từ “nam” lại có thể dùng độc lập. VD ta có thể nói: miền nam, gió nam, phía nam....
 (?) Các yếu tố này dùng để làm gì?
 ( tạo từ ghép nam quốc sơn hà)
 - GV gọi HS đọc yêu cầu 2.
 - GV cho HS thảo luận 2phút để trả lời câu hỏi.
 - GV gọi HS trả lời. HS khác nhận xét.
 ( GV ghi bảng phụ)
 . Thiên niên kỉ, thiên lí mã -> một nghìn
 . Thiên đô - > di dời, dời, đi
 (?) Em có nhận xết gì về yếu tố thiên trong VD trên?
 (đồng âm, nghĩa khác nhau)
 (?) Vậy em hiểu đồng âm, khác nghĩa là như thế nào?
( là những từ trùng nhau về hình thức ngữ âm – cách phát âm, nhưng khác nhau về nghĩa)
 - GV cho VD, yêu cầu HS tìm nghĩa của các từ đồng âm:
 ( ghi bảng phụ)
 . Phi pháp: (trái)
 . Phi công: ( người lái máy bay)
 . Gia chủ: ( chủ nhà)
 . Gia vị: ( tăng, thêm)
 - GV nhận xét.
(?) Từ 2 VD trên ta có thể rút ra những nhận xét gì về yếu tố Hán việt?
 (?) Yếu tố Hán việt là gì? đặc điểm các yếu tố Hán việt?
 (gọi HS đọc phần ghi nhớ sgk-t69)
 - GV gọi HS đọc yêu cầu 1.phần II.
 - GV yêu cầu HS nhắc lại khái niệm: từ ghép chính phụ và từ ghép đẳng lập.
(Từ ghép đẳng lập là các tiếng bình đẳng về mặt ngữ pháp, không phân ra tiếng chính, tiếng phụ.Từ ghép chính phụ là các tiếng chính, tiếng phụ bổ sung cho nghĩa nhau, tiếng chính đứng trước tiếng phụ đứng sau,hoặc tiếng sau, tiếng phụ đứng trước.)
 (?) Các từ “sơn hà’’, “ xâm phạm”, giang san” thuộc từ ghép chính phụ hay đẳng lập?
 (GV ghi bảng phụ)
 - sơn/ hà; xâm/ phạm; giang/san.
 GV giải thích:
 . sơn hà = núi + sông
 . xâm phạm = chiếm + lấn
 . giang san = sông + núi
-> có 2 yếu tố Hán việt có nghĩa là sông.
 - Gọi HS đọc yêu cầu 2.a
 (?) Dựa vào đặc điểm của từ ghép chính phụ em hãy cho biết các từ “ái quốc” “thủ môn” “chiến thắng” thuộc từ ghép gì?
 - GV yêu cầu HS xác định tiếng chính, tiếng phụ , ghạch chân tiếng chính.
 ( GV ghi bảng phụ)
 ái/quốc;thủ/môn;chiến/thắng
 c p c p c p
 (?) Em có nhận xét gì về trật tự các từ ?
 (tiếng chính đứng trước, tiếng phụ đứng sau)
 - GV gọi HS đọc yêu cầu 2.b
 (?) Các từ “thiên tư” “thạch mã” ‘tái phạm” thuộc từ ghép gì?
 ( GV yêu cầu HS xác định)
 Thiên/thư;thạch/mã;tái/phạm
 p c p c p c
 (?) Nhhận xét về trật tự từ?
 (tiếng phụ đứng trước, tiếng chính đứng sau)
 GV: qua 2 VD trên em có nhận xét gì về từ ghép Hán việt?
 - GV nhận xét.
 - GV gọi HS đọc phần ghi nhớ sgk-t70
 - GV gọi HS đọc yêu cầu Bt1
(GV hướng dẫn: để phân biệt được các em phải hiểu nghĩa của các từ . VD: hoa:hoa quả, hương hoa nghĩa là gì?hoa: hoa mĩ, hoa lệ nghĩa là gì?
 - Gọi 2 HS lên bảng làm bt.
 - Yêu cầu HS nhận xét
.
 - GV nhận xét
 - Gọi HS đọc yêu cầu bt2 
 - GV yêu cầu HS làm việc cá nhân
 ( GV hướng dẫn. VD quốc: quốc gia, quốc cường...)
 - GV gọi HS trình bày 
 -> nhận xét.
 - GV đọc bt3.yêu cầu HS xác định.
 ( GV ghi bảng phụ)
 - GV yêu cầu HS về nhà làm.
- HS đọc bài
- HS đọc mục 1.
- HS trả lời
- HS trả lời
- HS phát hiện
- HS trả lời
 ( không)
- HS trả lời
- HS đọc
- HS thảo luận
- HS nêu nhận xét.
- HS nhắc lại kiến thức cũ.
- HS tìm nghĩa các từ.
- HS phát biểu.
- HS đọc ghi nhớ.
- HS đọc
- HS nhắc lại khái niệm.
- HS trả lời.
(từ ghép đẳng lập)
- HS đọc
- HS trả lời
(từ ghép chính phụ)
- HS xác định.
- HS nhận xét.
- HS trả lời
 ( ghép chính phụ)
- HS nhận xét.
- HS trả lời
- HS đọc ghi nhớ
- HS đọc 
- HS lên bảng
- HS nhận xét
- HS đọc
- HS làm bài
- HS trình bày
- HS xác định
I/ Đơn vị cấu tạo từ Hán việt
1. Ví dụ
2. Nhận xét
- Các yếu tố Hán việt dùng để cấu tạo từ Hán việt
- Phần lớn các yếu tố Hán việt không dùng độc lập mà dùng để tạo từ ghép.
- Có nhiều yếu tố Hán việt đòng âm, nghĩa khác nhau.
3. Ghi nhớ
 - sgk(trang 69)
II/ Từ ghép Hán việt
1.Ví dụ
2. Nhận xét
- Từ ghép Hán việt gồm từ ghép chính phụ và từ ghép đẳng lập.
- Trật tự: 
 . Tiếng chính đứng trước, tiếng phụ đứng sau.
 . Tiếng phụ đứng trước, tiếng chính đứng sau.
3. Ghi nhớ
- sgk-trang 70
III/ Luyện tập
1.Bài tập 1
Phân biệt nghĩa của các yếu tố Hán Việt đồng âm:
* Phi1( phi công, phi đội): máy bay
-Phi2(phi pháp, phi nghĩa): trái, không phải.
-Phi3(cung phi, vương phi): vợ lẽ của vua hay vợ của thái tử hoặc các vương hầu.
* Hoa1( hoa quả, hương hoa): bộ phận cấu thành hoa quả
- Hoa2(hoa mĩ, hoa lệ): cảnh vật đẹp lộng lẫy
* Gia1(gia chủ, gia súc): nhà
- Gia2(gia vị, gia tăng): thêm vào
2. Bài tập 2
Tìm từ ghép có chứa yếu tố Hán Việt : quốc, sơn, cư, bại
- Quốc gia, cường quốc
- Sơn: giang sơn, sơn hà
- Cư: cư trú, dân cư
- Bại: thất bại, chiến bại
3. Bài tập 3
Xếp các từ ghép Hán Việt vào các nhóm thích hợp:
* Từ có yếu tố chính đứng trước, yếu tố phụ đứng sau.
- Tân binh,phóng hoả
- Đại thắng , thi nhân
* Từ có yếu tố phụ đứng trước, yếu tố chính đứng sau: hữu ích, bảo mật
4. Bài tập 4
D/ Củng cố - dặn dò
 1. Củng cố:
 (?) Có mấy loại từ ghép Hán việt? đặc điểm mỗi loại?
 2. Dặn dò:
 - Học thuộc ghi nhớ sgk, xem lại bài tập
 - Làm bài tập 4 - Trang 71 
 - Chuẩn bị bài tiếp theo